توسط : پیوستن “پزشکیان” به پویش نه به تصادف
در روزهای پایانی سال و در آستانه آغاز سفرهای نوروزی، رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان با پیوستن به پویش «نه به تصادف»، بر لزوم کاهش تلفات جاده‌ای تاکید کرد. او در نشست فرماندهان پلیس راهور اظهار داشت: «آموزش یکی از متغیرهای اصلی برای کاهش تصادفات رانندگی است. باید در بیلبوردها و تابلوها آموزش مراعات در رانندگی داده شود».
وی همچنین با تاکید بر استفاده از فناوری‌های نوین نظارتی گفت: «در کشورهای پیشرفته، نیروهای امنیتی و انتظامی کمتر در خیابان دیده می‌شوند، اما کنترل‌ها دقیق‌تر انجام می‌شود. ما نیز باید از تکنولوژی برای کاهش خطرات و بهبود ایمنی رانندگان و نیروهای پلیس استفاده کنیم».
او در ادامه با اشاره به نقش فرهنگ‌سازی در کاهش حوادث گفت: «نه به تصادف باید به یک فرهنگ تبدیل شود. هر روز باید از طریق تریبون‌های مختلف تکرار کنیم که رفتار پرخطر در رانندگی، جان خود و دیگران را تهدید می‌کند».
این اقدام درحالی صورت گرفت که بیش از ۲۱۰ روزنامه‌نگار با ارسال نامه‌ای سرگشاده، خواستار توجه جدی دولت به بحران تصادفات رانندگی شده بودند. این نامه، با یادآوری حادثه اتوبوس خبرنگاران محیط زیست در تیرماه ۱۴۰۰ که به جان‌باختن مهشاد کریمی و ریحانه یاسینی منجر شد، تاکید داشت که «ایمنی حمل‌ونقل عمومی همچنان یک مطالبه بی‌پاسخ مانده است».
در این نامه همچنین به حادثه‌ی اتوبوس سربازمعلمان در یزد و اتوبوس فرزانگان کرمان اشاره شد که در آنها مجموعاً بیش از ۱۰ نفر جان خود را از دست دادند. روزنامه‌نگاران هشدار دادند که «فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و بی‌توجهی به استانداردهای ایمنی، سالانه هزاران نفر را قربانی می‌کند».
چندی پیش محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت با اشاره به این موضوع، بر لزوم توجه جدی به عوامل موثر در بروز این حوادث تاکید کرد. او با ابراز نگرانی از افزایش تصادفات در کشور گفت: «هیچ کدام از ما نباید بی‌تفاوت باشیم. آمار مرگ‌ومیر تصادفات درحال افزایش است و این شیب صعودی بسیار مهم است». وی تاکید کرد که باید اقدامات اساسی برای کاهش این آمار انجام شود».
طبق اعلام وزیر بهداشت، بیش از ۵۰ درصد از مرگ‌ومیرهای ناشی از تصادفات به خطای انسانی مرتبط است. وی همچنین به نقش موتورسواران در تصادفات درون‌شهری اشاره کرد و افزود: «در مرگ‌ومیر درون‌شهری، بیشترین سهم مربوط به موتورسواران بدون کلاه ایمنی است».
بحران مرگ در جاده‌ها: آماری که تکان‌دهنده است
ایران یکی از مرگبارترین جاده‌های جهان را دارد. در سال ۱۴۰۲ بیش از ۲۰ هزار نفر در تصادفات جان خود را از دست دادند و هزاران نفر دیگر مجروح یا دچار معلولیت دائمی شدند. این میزان مرگ‌ومیر، ایران را در رده کشورهای دارای بیشترین آمار مرگ ناشی از تصادفات رانندگی قرار داده است.
مقایسه آمارها نشان می‌دهد که میزان تلفات جاده‌ای در ایران ۲۵ برابر ژاپن، ۲ برابر ترکیه و ۱۰۰ برابر برخی کشورهای توسعه‌یافته است. به گفته رئیس پلیس راهور: «طبق آخرین آمار پزشکی‌قانونی، بیش از ۱۶ هزار نفر تا پایان دی‌ماه ۱۴۰۲ در تصادفات جان باخته‌اند. اگرچه این رقم نسبت به سال گذشته ۴.۵ درصد کاهش یافته، اما همچنان نگران‌کننده است».
به گزارش وزارت بهداشت ۸۳ درصد از فوتی‌های تصادفات زیر ۵۰ سال سن دارند و در بین قربانیان، سهم عابران پیاده و موتورسیکلت‌سواران چشمگیر است. «۲۰ درصد قربانیان عابران پیاده هستند، ۲۲ درصد موتورسیکلت‌سواران، ۲۵ درصد رانندگان و ۳۳ درصد سرنشینان خودروها».
معاون وزیر بهداشت با اشاره به هزینه‌های اقتصادی بالای تصادفات گفت: «هر فوتی تصادفی برای کشور بیش از ۲۰ میلیارد تومان هزینه دارد. بسیاری از قربانیان سرپرست خانواده هستند و این مساله نه‌تنها بعد انسانی، بلکه تبعات اقتصادی جبران‌ناپذیری دارد».
وی افزود: «۵۲ درصد از عوامل موثر بر تصادفات، خطای انسانی است، اما نباید فراموش کنیم که ۴۸ درصد از تصادفات ناشی از مشکلات جاده‌ای و کیفیت پایین خودروهاست. تا زمانی که این مشکلات حل نشود، روند کاهش تصادفات دشوار خواهد بود».
در یک سال اخیر، حوادث مرگباری در جاده‌های ایران رخ داده است که ازجمله مهم‌ترین آنها می‌توان به واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان کرمانی و تیم واترپلوی دختران ارومیه‌ای اشاره کرد. در تاریخ ۱۸ بهمن ۱۴۰۳، اتوبوس حامل ۳۸ دانش‌آموز دختر مدرسه فرزانگان کرمان در محور ماهان به کرمان واژگون شد. این حادثه منجر به جان‌باختن ۶ نفر، شامل ۴ دانش‌آموز، مربی مدرسه و فرزند ۹ساله‌اش شد و ۲۷ نفر دیگر نیز مصدوم شدند. بررسی‌ها نشان داد که اتوبوس مدل ولوو B12 سال ۱۳۸۲ بوده و دارای نقص فنی مستمر، ازجمله عدم عملکرد سیستم ترمز در یکی از چرخ‌های عقب، بوده است. همچنین، مشخص شد که پروتکل‌های مربوط به اردوهای دانش‌آموزی به طور کامل رعایت نشده و قرارداد با شرکت حمل‌ونقل معتبر منعقد نشده بود.
تنها یک روز پس از حادثه کرمان در تاریخ ۱۹ بهمن ۱۴۰۳ اتوبوس حامل اعضای تیم واترپلوی دختران ارومیه‌ای در محور دلیجان به اصفهان دچار واژگونی شد. در این حادثه۲ نفر از دختران ورزشکار جان باختند و بیش از ۲۰ نفر دیگر مصدوم شدند.
در مرداد ۱۴۰۳ یک اتوبوس حامل زائران پاکستانی که به مقصد کربلا در حرکت بود، در استان یزد واژگون شد. در این حادثه ۲۸ نفر جان باختند و ۲۳ نفر دیگر مجروح شدند. علت حادثه نقص فنی در سیستم ترمز و خطای راننده اعلام شد. در آذر ۱۴۰۳ یک اتوبوس بین‌شهری در منطقه پاعلم استان لرستان به دره سقوط کرد که منجر به کشته شدن ۹ نفر و مجروح شدن ۱۴ نفر دیگر شد. بیشتر مسافران این اتوبوس سرباز بودند. علت حادثه سرعت غیرمجاز و از دست دادن کنترل وسیله نقلیه توسط راننده اعلام شد.
نیازمند اصلاح
بیش از ۳۰ درصد از فوتی‌های تصادفات در نقاط حادثه‌خیز جاده‌ای رخ می‌دهند. همچنین بسیاری از جاده‌های کشور فاقد علائم هشداردهنده کافی، نورپردازی مناسب و دوربین‌های کنترل سرعت هستند. احداث و نگهداری جاده‌ها به دلیل تحریم‌ها و کمبود منابع مالی، به درستی انجام نشده و برخی جاده‌ها برای تردد ایمن مناسب نیستند. وزیر راه و شهرسازی اخیراً اعلام کرده است که بیش از ۷۰ درصد جاده‌های کشور نیازمند بازسازی اساسی هستند.
خودروهای غیراستاندارد؛ تابوت‌هایی بر چهار چرخ
بسیاری از خودروهای داخلی فاقد سیستم ترمز ABS، کنترل پایداری الکترونیکی (ESP) و ایربگ کافی هستند. طبق گزارش‌های رسمی، حداقل ۶۰ درصد خودروهای تولید داخل، استانداردهای ایمنی بین‌المللی را ندارند. به گفته یکی از کارشناسان صنعت خودرو: «خودروهای داخلی حتی در تصادف با سرعت پایین، دچار تخریب شدید می‌شوند».
تحریم‌ها و انحصار در خودروسازی ایران، مانع ورود خودروهای ایمن‌تر و فناوری‌های نوین به صنعت خودروسازی شده است. نهادهای نظارتی بارها بر ضرورت افزایش کیفیت ساخت خودروهای داخلی تاکید کرده‌اند، اما اقدامات جدی در این زمینه انجام نشده است.
فرهنگ رانندگی نامناسب؛ یک بحران اجتماعی
عدم رعایت قوانین رانندگی، سبقت‌های غیرمجاز و بی‌توجهی به مقررات از مشکلات اساسی فرهنگ رانندگی در ایران است. به گفته پلیس راهور: «رانندگی پرخطر در ایران نوعی هنجارشکنی اجتماعی شده است و این مساله نیازمند برخورد جدی‌تر است».
عدم آموزش رانندگی ایمن در مدارس و نبود برنامه‌های آموزشی گسترده در رسانه‌ها، باعث شده است که بسیاری از رانندگان با اصول ایمنی آشنا نباشند. پویش «نه به تصادف»، اگرچه می‌تواند آگاهی عمومی را افزایش دهد، اما بدون اقدامات عملی، تنها یک نمایش رسانه‌ای خواهد بود. ایران سال‌هاست که شاهد فاجعه‌های جاده‌ای است و تنها اجرای سختگیرانه قوانین، نظارت بر تولید خودرو، بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای و فرهنگ‌سازی رانندگی ایمن می‌تواند به این بحران پایان دهد. آیا این بار دولت و نهادهای مسئول، به جای شعار، اقدامی عملی خواهند کرد؟ یا همچنان باید شاهد «مرگ خاموش» در جاده‌های کشور باشیم؟
