توسط : سریال ۱۰۰میلیوندلاری “معاویه”
اینطور که از شواهد برمی‌آید، مصریها به‌عنوان قطب سریال‌ساز اعراب در این یکی دوساله اخیر از ماه رمضان برای نمایش و پخش سریال‌های استراتژیک بهره می‌برند و با ساخت مجموعه‌ها پرهزینه و فاخر تاریخی تصمیم بر ارائه روایت‌های تازه از اسلام و شخصیت‌های مهم اسلامی دارند.
آنها رمضان سال گذشته سریال «حشاشین» را به نمایش گذاشتند که جنجال‌هایی را برانگیخت اما پربیننده شد. این مجموعه به خلافت فاطمیان و گروه حشاشین می‌پرداخت در آن دوره حسن صباح رهبری گروه حشاشین را عهده‌دار بود که به انجام ترورهای خونین شخصیت‌های برجسته مشهور بود. اما مصریها روایت تازه‌ای را آنطور که مطابق میل‌شان بود از صباح ارائه دادند تا تصور تاریخی از این شخصیت را تلطیف کرده و او را به‌عنوان یکی از رهبران تاثیرگذار و مهم تاریخ اسلام مطرح کنند. این مجموعه تلویزیونی در جهان عرب به‌عنوان یکی از بهترین آثار هنری در سال‌های اخیر شناخته شده و با استقبال گسترده‌ای از شمال آفریقا تا خاورمیانه روبه‌رو شد. انتشار «حشاشین» به دلیل تحریف‌‌های تاریخی در ایران ممنوع شد. ساخت این سریال حدود دو سال طول کشید و نزدیک به ۱۲ میلیون دلار هزینه برد. در واقع «حشاشین» یکی از سریال‌های مهم و فاخر مصریها به حساب می‌آمد که حساب ویژه‌ای روی آن باز کرده بودند و تا اندازه زیادی به آنچه می‌خواستند، رسیدند. اعراب حالا تصویر تازه‌ای از حسن صباح به تماشاگران خود از آسیا و شمال آفریقا و سایر ممالک اسلامی ارائه دادند که با آنچه در تاریخ آمده، فاصله دارد اما با نفوذ و تاثیرگذاری این مجموعه بر مسلمانان و اعراب چه کسی می‌تواند خلاف آنچه در این سریال آمده را برای تماشاگران این مجموعه تبیین کند. در واقع سریال کار خود را انجام داده و تماشاگر عوام که هر آنچه را در تصویر می‌بینند، باور می‌کند؛ تصوری مطابق با آنچه در سریال آمده از حسن صباح، یارانش و آن مقطع تاریخی به خاطر سپردند و به دیگر به راحتی نمی‌توان آن را از ذهن مخاطبان میلیونی این سریال پاک کرد.
سیاست ساخت سریال‌های این‌چنینی درباره شخصیت‌های تاریخی و مذهبی در مصر در دو سال گذشته به خوبی نشان می‌دهد که آنها با توجه به ظرفیت‌های ماه رمضان برای جلب تماشاگران تلویزیونی، برنامه‌ریزی بلندمدتی انجام دادند تا در این دوره زمانی روایت‌هایی تازه تاریخی از شخصیت‌های مهم و شاخص ارائه دهند و مانند همان کاری که با «حشاشین» انجام دادند، روی مخاطب چند میلیونی خود اثر بگذارند.
در همین راستا و از ابتدای رمضان امسال سریال پرهزینه و جنجالی از شبکه ام‌بی‌سی عربستان روی آنتن رفت که می‌تواند چالش‌های بسیاری میان شیعه و سنی به وجود آورد و مایه بروز اختلافات تازه در این مقطع زمانی خاص شود. سریال «معاویه» از تولیدات این شبکه است که گفته می‌شود با بودجه ۱۰۰ میلیوندلاری برای پخش در ماه رمضان ساخته شده است. سال گذشته اپلیکیشن شاهد وابسته به شرکت رسانه‌ای ام‌بی‌سی عربستان سعودی اعلام کرد که سریال «معاویه» خارج از برنامه پخش این شبکه در ماه رمضان است و در این ماه پخش نخواهد شد. آن زمان اعلام شد حذف سریال «معاویه» از برنامه پخش ماه مبارک رمضان در سایه همگرایی عربستان و ایران و افزایش تلاش‌ها برای کاهش تنش در منطقه صورت گرفته است. از آن‌سو مسئولان شبکه ام‌بی‌سی هم بعد از طرح برخی اعتراضات و انتقادات در عراق، تصمیم گرفتند پخش آن را به تعویق بیندازند. اما حالا با اتفاقاتی که در منطقه به‌خصوص در سوریه و غزه و لبنان رخ داده، این شبکه تصمیم گرفته که سریال ۱۰۰ میلیوندلاری خود را روی آنتن بفرستد و بدیهی است که عربستان نمی‌تواند از پخش مجموعه‌ای چنین پرهزینه بیش از این ممانعت کند. این کشور با صرف هزینه بالا و سرمایه‌گذاری بسیار، سریالی درباره یکی از شخصیت‌های مهم مذهبی خود ساخته که بیش از این پخش آن را به تعویق نخواهد انداخت. چراکه آنهایی که از ابتدا اساس تولید این سریال را پی‌ریزی کردند، می‌دانستند با چه هدف و سیاستی دست به تولید این مجموعه زدند و چه روایت و داستا‌ن‌های تازه‌ای را از تاریخ اسلام به تصویر خواهند کشید. با همه اینها همچنان پخش این مجموعه به دلیل حساسیت بالایی که در میان شیعیان ایجاد خواهد کرد و اختلافاتی که به آن دامن زده خواهد شد، در عراق ممنوع است. اما در دنیای امروز مگر می‌توان دسترسی به سریالی را که روی آنتن یکی از مهم‌ترین شبکه‌های سرگرمی عرب‌زبان می‌رود، محدود کرد. شیعیان به محض پخش شدن این مجموعه به آن دسترسی خواهند داشت و نکته مهم این است که با زیرنویس زبان‌های مختلف در اختیار آنان قرار خواهد گرفت.
رخدادهای سریال «معاویه» درباره شخصیت معاویه، دوره فتنه بزرگ و کشمکش بر سر جانشینی پس از عثمان بن‌عفان، دوران خلافت امام علی(ع) و همچنین رخدادهای مربوط به شهادت امام حسین(ع) در کربلای معلی و جنگ‌های جمل و صفین است. این سریال که از پس از تعلیق دوساله، مجدد آماده پخش شده، به‌وضوح تلاش دارد تا چهره‌ای مثبت و تحریف‌شده از معاویه‌بن ابی‌سفیان، یکی از شخصیت‌های جنجالی تاریخ اسلام، ارائه دهد. درحالی که منابع تاریخی معتبر، معاویه را به‌عنوان یکی از دشمنان سرسخت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) معرفی می‌کنند و خیانت او را در جنگ‌های مختلف با امام و خلیفه وقت، حضرت علی علیه‌السلام و نقض پیمان صلح امام حسن (علیه‌السلام) و بدعت فراوان در سنت حضرت رسول اکرم حضرت محمدمصطفی (صلی‌الله علیه و آله) ثبت کرده‌اند، این سریال با نادیده گرفتن این واقعیات تاریخی، او را به‌عنوان یک رهبر زیرک و تاثیرگذار به تصویر می‌کشد.
شبکه ام‌بی‌سی دراما مصر در تبلیغ این سریال نوشت: «حماسه تاریخی معاویه داستان امپراتوری است که تاریخ فراموش‌نشدنی را نوشت که از شرق تا غرب امتداد داشت». طارق‌العریان (۶۲ساله – مصری) کارگردان و خالد صلاح (۵۶ساله – مصری) نویسنده این سریال است. در این سریال بازیگرانی در نقش سه امام اول شیعیان جلوی دوربین می‌روند. نقش امام علی را در این سریال، «ایاد نصار»، هنرمند اردنی و نقش معاویه را «لجین اسماعیل» (بازیگر سوری) بازی می‌کند. در ابتدا قرار بود علی سلیمان، بازیگر فلسطینی نقش معاویه را ایفا کند اما با انصراف او، بازیگر سوری (لجین اسماعیل) جایگزین شد. تصویربرداری این سریال که پرهزینه‌ترین سریال عربی نام گرفته سال ۲۰۲۲ شروع شد.
پیش‌نمایش این سریال طی ساعات گذشته شاهد جنجال‌های گسترده‌ای بود تا جایی که سریال به دلیل سناریویش تحریم شد. پخش این مجموعه از همین ابتدا با اعتراض شدید نهادهای مذهبی مصر و دیگر ممالک اسلامی روبه‌رو شده، به‌ویژه دانشگاه الزهر مصر، مخالفت مطلق خود را با نمایش شخصیت‌های صحابه اعلام کرد و آن را «از نظر مذهبی حرام» دانست. شورای علمای ارشد، یعنی عالی‌ترین نهاد مذهبی در عربستان سعودی تایید کرد که موضعش در مورد تصویر صحابه برای سال‌ها روشن و ثابت بوده است، زیرا پیش از این آثار قبلی را که به شخصیت‌های تاریخی اسلامی می‌پردازد، مانند سریال «عمر‌بن الخطاب» رد کرده بود.
عبدالفتاح عبدالغنی العوری، یکی از اعضای این شورا، در بیانیه‌ای ویژه به المصری الیوم توضیح داد که به تصویر کشیدن شخصیت معاویه‌بن ابی‌سفیان که یکی از کاتبان وحی بود، از نظر شرعی غیرقابل قبول است و یادآور شد که به تصویر کشیدن آثار نمایشی در هیچ شرایطی جایز نیست. روشن است که این واکنش تنها نسبت به نشان دادن تصویر معاویه از سوی علمای سنی صورت گرفته و در آینده‌ای نزدیک شاهد واکنش‌های شدیدتری از سوی علمای شیعه به پخش این سریال جنجالی خواهیم بود و معلوم نیست عاقبت «معاویه» در رمضان امسال چه خواهد شد.
