توسط : سخنان بایدن درباره طرح آتش‌بس سه مرحله‌ای غزه واکنش تند اسرائیل را به همراه داشت
فرشاد گلزاری، گروه بین‌الملل
شامگاه جمعه جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده و بر اساس اعلام قبلی اقدام به ایراد سخنرانی در کاخ سفید کرد که محوریت اصلی آن را جنگ غزه سر و شکل می‌داد. او اعلام کرد که اسرائیل یک پیشنهاد جدید برای برقراری آتش‌بس و تبادل اسرا ارائه کرده و در صورت حصول توافق بر سر این طرح جدید، آمریکا پایبندی تل‌آویو به مفاد این طرح را تضمین خواهد کرد. او در بخشی از سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که «این پیشنهاد یک نقشه راه مشخص است که به آتش‌بس پایدار و آزادسازی تمام اسرا منجر خواهد شد و این پیشنهاد فوراً از طریق قطر به حماس ارائه شده است». رئیس جمهوری آمریکا در بخشی از اظهارات خود به این نکته اشاره کرد که «اگر حماس به تعهدات خود بر اساس این توافق عمل نکند، اسرائیل می‌تواند به عملیات‌های نظامی خود ادامه دهد اما مصر و قطر به واشنگتن تضمین داده‌اند و سعی دارند تضمین کنند که حماس چنین کاری انجام نمی‌دهد و آمریکا هم می‌کوشد، تضمین کند که اسرائیل به تعهدات خود پایبند می‌ماند».
در این راستا باید توجه شود که پیشنهاد مذکور اساساً یک طرح سه مرحله‌ای است که در گذشته هم کم و بیش بر همین قالب و با کمی تغییر مطرح شده بود. مرحله اول این طرح به این ترتیب است که ابتدا یک آتش‌بس ۶ هفته‌ای برقرار خواهد شد که در این بازه زمانی، حماس و اسرائیل برای یافتن راهی برای پایان جنگ مذاکره خواهند کرد. سپس اگر مذاکرات بیشتر از ۶ هفته به طول بینجامد، آتش‌بس موقت تا زمان حصول یک توافق نهایی برای پایان جنگ تمدید خواهد شد. در مرحله دوم این طرح پیشنهادی، حماس تمام اسرای اسرائیل را آزاد خواهد کرد و اسرائیل هم در مقابل، تمام نظامیان ارتش خود را از غزه خارج می‌کند. سومین و آخرین مرحله این طرح شامل یک سلسله از بازسازی‌های غزه خواهد بود.
همانگونه که گفته شد اگر نگاهی گذرا به این طرح بیندازیم به خوبی می‌بینیم که بنیان آن همانند طرح‌های گذشته آتش‌بس در غزه است و حتی مدت زمان آن همان ۴۵ روز یا ۶ هفته ذکر شده اما نکته مهم در این طرح تاکید بر ادامه مذاکرات است؛ به گونه‌ای که بایدن اعلام کرده که «اگر مذاکرات بیشتر از ۶ هفته به طول بینجامد، آتش‌بس موقت تا زمان حصول یک توافق نهایی برای پایان جنگ تمدید خواهد شد». این مساله از آن جهت حائز اهمیت است که بدانیم، گنجاندن چنین موضوعی می‌تواند به فضای سیاسی منطقه همچنین ایالات متحده مربوط باشد. واقعیت این است که مطرح کردن این مبحث، نشان از آن دارد که ایالات متحده به هر ترتیب به دنبال آن است تا پرونده جنگ در غزه را به هر صورت ممکن از روی میز بردارد و یا حداقل اینکه به مرحله بعدی آن یعنی تعیین تکلیف وضعیت اداره غزه ورود کند. اینکه بایدن از زبان اسرائیل سخن می‌گوید و صراحتاً اعلام می‌کند که مذاکرات ممکن است بیش از ۶ هفته به طول بینجامد به نوعی در بطن خود یک نگرانی سیاسی را نمایان می‌کند. تا جایی که او از مقامات اسرائیل خواسته با این طرح پیشنهادی موافقت کنند و حتی پا را فراتر می‌گذارد و می‌گوید «می‌دانم افرادی در اسرائیل هستند که با این طرح موافق نبوده و می‌خواهند جنگ تا ابد ادامه داشته باشد. بعضی از آنها حتی در ائتلاف حاکم اسرائیل حضور دارند و با صراحت گفته‌اند که خواستار اشغال غزه هستند. من از رهبران اسرائیل خواسته‌ام فارغ از تمام این فشارها از این توافقنامه حمایت کنند».
ابهام چند ضلعی
اینکه چرا رئیس جمهوری آمریکا باید طرح مورد نظر اسرائیل را آن هم از پشت تریبون به سمع و نظر جهانیان برساند، موضوعی است که نشان دهنده دو موضوع است. نخست آنکه رفت و آمد مقامات واشنگتن طی ماه‌های اخیر به منطقه و رایزنی با دولتمردان کشورهایی مانند عربستان و قطر دقیقاً به این دلیل بود که در نهایت چنین طرحی از سوی ایالات متحده و با برچسب «پیشنهاد جدید اسرائیل به حماس» یکباره آن هم از سوی کاخ سفید رونمایی شود. در این مسیر دو چهره اصلی تیم بایدن یعنی آنتونی بلینکن، وزیر خارجه و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی در یک اقدام بی‌سابقه چندین و چند بار طی ۸ ماه اخیر به ریاض، دوحه و تل‌آویو سفر کردند. مقصود این دو از سفر به قطر و عربستان سعودی همسو کردن دو کشور در پرونده آتش‌بس غزه بود؛ به گونه‌ای که بلینکن و سالیوان مقامات قطر را بر اعمال فشار بر حماس و چانه‌زنی با آنها فراخواندند و از سوی دیگر با عربستان بر سر این موضوع که چگونه می‌توانند در ازای مشوق‌های مورد نظر ریاض آنها را وادار به عادی‌سازی روابط با اسرائیل کنند، گپ و گفت داشتند. اما موضوع دوم این است که ایالات متحده با این اقدام سعی کرد تا پیام اخطار نهایی را به نتانیاهو و تیم وی ارسال کند. بایدن به دنبال آن است تا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در یک سوی ماجرا حمایت لابی یهود یا همان آی‌پک را به سمت خود جلب کند و بتواند چهار سال دیگر هم در کاخ سفید، سکان امور را در دست بگیرد و از سوی دیگر به دنبال آن است تا به تمام جامعه ملل بفهماند که واشنگتن تضمین این توافق را ارائه خواهد کرد.
با تمام این تفاسیر آنچه که با دیدگاه واشنگتن ناهمگون جلوه می‌کند، موضع و نوع نگاه اسرائیل به این طرح و روند مذکور است. اگرچه حماس اعلام کرده که این جنبش به مفاد اظهارات بایدن درباره آتش‌بس پایدار، خروج نیروهای اسرائیل از غزه، بازسازی و مبادله اسیران با دید مثبت می‌نگرد و حتی کشورهایی ماند اردن، انگلیس، کانادا، عربستان، ترکیه و… به انضمام مقامات اروپایی از این طرح حمایت علنی کرده‌اند اما در تل‌آویو یک مخالفت مشهود را در قبال این طرح شاهد هستیم. در این خصوص دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل با صدور بیانیه‌ای در واکنش به اظهارات بایدن و طرح مذکور اعلام کرد که نتانیاهو بر پایان نیافتن جنگ تا دستیابی به تمامی اهداف اصرار دارد. در این بیانیه گفته شده که «نتانیاهو به تیم مذاکره‌کننده ماموریت داده تا خطوط کلی را برای دستیابی به هدف بازگرداندن اسرا ارائه کند چراکه خطوط کلی پیشنهادی، از جمله انتقال مشروط از یک مرحله به مرحله دیگر، به اسرائیل اجازه می‌دهد که اصول مذکور را حفظ کند اما جنگ در غزه تا زمانی که توانایی حماس برای تسلط بر غزه و جنگ از بین نرود، پایان نخواهد یافت».
این بیانیه در حالی صادر شده که مخالفان نتانیاهو در داخل اسرائیل هم علیه وی موضع گرفته‌اند و مجدداً به دنبال آن هستند تا او را به هر ترتیب برای پذیرش پیشنهاد مطرح شده از سوی واشنگتن تحت فشار قرار دهند. به عنوان نمونه یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون اسرائیل در صفحه کاربری خود در ایکس اعلام کرد که کابینه اسرائیل نمی‌تواند سخنرانی رئیس‌جمهور آمریکا را نادیده بگیرد چراکه یک پیشنهاد برای توافق روی میز گذاشته شده و به هر ترتیب باید اجرایی شود. به موازات این اظهارات عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر هم ضمن تاکید بر اهمیت تلاش‌های بین‌المللی برای توقف جنگ در غزه و ممانعت از توسعه پیامدهای انسانی و امنیتی نسبت به خطرات تداوم عملیات نظامی اسرائیل در رفح و پیامدهای آن بر امنیت منطقه هشدار داده است که به نوعی می‌شود آن را یک نوع اخطار غیرمستقیم به اسرائیل و اصرار بر پذیرش طرح پیشنهادی بایدن دانست. حال باید دید که آیا بایدن می‌تواند در زمان باقی مانده تا انتخابات نوامبر، خبر پایان جنگ را اعلام کند یا اینکه راست‌گراهای اسرائیل مانع آن خواهند شد!
