سیدمحمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات در جمع مشاوران خود به تبیین وضعیت کشور، انتخابات و راه برونشد از بحرانهای پیشرو و بازگشت امید به جامعه پرداخت. وی در این نشست اظهار کرد: علاوه بر ناخشنودی و اعتراض نخبگان بهخصوص جوانان که به انحاء مختلف ابراز میشود با توجه به آمار و اطلاعات رسمی باید گفت: اکثریت ملت از وضع موجود و سامان و سازمان راه بردن جامعه نارضایتی دارند و همین امید به آینده را کمتر میکند.
رئیسجمهوری اسبق ایران مطلوبترین راه برای رهایی از این وضع را مصالحه ملی و استقرار مردمسالاری توسعهگرا دانست و گفت: در یک نظام مردمسالار انتخابات بسیار مهم است در صورتی که «حدنصاب ضابطه و معیارهایی که انتخابات را انتخابات میکند» رعایت شود. این بار تصمیم گرفتم که اگر نمیتوانم کاری برای مردم بکنم همراه و همنوا با خیل ناراضیانی باشم که در عمق وجودشان بر این باورند که اگر راه نجاتی باشد، راه اصلاح امور است.
خاتمی اظهار کرد: چند روز پیش از برگزاری انتخابات گفتم که همه از مردم سخن میگویند و افزودم فعلاً وقتی میگوییم «مردم»، مراد همان بالای ۵۰ درصدی است که در دو انتخابات قبلی شرکت نکردند و نیز چند میلیون نفری که با رای اعتراضی و به اصطلاح باطله خود ناخشنودیشان را نشان دادند و در انتخابات آخری هم دیدیم، درصد کسانی که رای ندادند و نیز آراء باطله از انتخابات قبلی بیشتر بود. این به آن معنا نیست که آنان که در انتخابات شرکت کردند، مردم نیستند. مردم همه اقشار و بخشهای مختلف رنگینکمان دلانگیزیاند که ملت ایران نام دارد و مورد احترام عمیق من است.
به عقیده رئیس دولت اصلاحات در چنین وضعی، براندازان نرم و سخت میکوشند از این نارضایتی در راستای ادعاهای واهی خود سوءاستفاده کنند؛ درحالی که بر این باورم که اکثریت قاطع ناراضیان (و بسیاری از کسانی که در انتخابات شرکت کردند) ناراضیاند اما به هم خوردن امنیت و ثبات کشور را نمیخواهند. غالب مردم اصلاح کمهزینه و پرفایده امور را طالباند لذا نظر «براندازی نه ممکن است نه مطلوب» ازجمله در همین جا معنی پیدا میکند. مطلوبترین راه برای رهایی از این وضع یک مصالحه ملی است که در سایه آن اولاً جامعه نشاط خود را بازیابد و زمینه مشارکت فعال مردم را فراهم آورد. ثانیاً راه براندازی مسدود شود و از خود براندازی نیز که برای حاکمیت و مردم زیانهای فراوانی دارد، خودداری شود. ثالثاً از دامنه پیشرفت بحرانهایی که روزبهروز بیشتر میشود،کاسته شود. این یعنی مصالحه ملی برای اصلاح ساختار، رویکرد و رفتار به خصوص از جانب نظام حکمرانی.
خاتمی گفت: اما کدام جمهوری اسلامی؟ جمهوریت مردمسالار به همان معنی که در دنیاست و اسلامیت (در عرصه حیات اجتماعی) که نه تنها با پایههای اصلی جمهوریت مردمسالار سازگار باشد بلکه آن را تقویت و خواستنیتر کند. موضوعی اساسی که کموبیش به طور مبسوطتر در این باره سخن گفتهام. در یک نظام مردمسالار، انتخابات بسیار مهم است در صورتی که «حدنصاب ضابطه و معیارهایی که انتخابات را انتخابات میکند»، رعایت شود. گفتهام و باز هم میگویم که راه نجات، استقرار مردمسالاری توسعهگراست. این بار تصمیم گرفتم که اگر نمیتوانم کاری برای مردم بکنم همراه و همنوا با خیل ناراضیانی باشم که در عمق وجودشان بر این باورند که اگر راه نجاتی باشد، راه اصلاح امور است. آگاهانه و صادقانه رای ندادم تا به هیچکس دروغ نگفته باشم.