راهحل ناترازیها چیست؟
ناترازی انرژی؛ ابرچالش امروز ایران است، چالشی که تبعات آن بخشهای مختلف جامعه، اعم از حوزه صنعت و تولید را درگیر کرده و منجر به کاهش بهرهوری و اختلال در فعالیتهای اقتصادی و تولیدی شده است. این ناترازی ریشههای زیادی دارد که یکی از آنها، تاسیسات است، از تاسیسات صنعتی در حوزههای نفت، پتروشیمی، برق گرفته تا تاسیساتی که در خانه و اداره به کار رفته است. با توجه به اهمیت موضوع انرژی و ضرورت بررسی چالشهای این حوزه که یکی از شاخصهای اصلی توسعه بهشمار میرود، سندیکای شرکتهای تاسیساتی و صنعتی ایران با همکاری اتاقهای بازرگانی ایران و تهران، همایش «تاسیسات؛ گلوگاه ناترازی انرژی» را با هدف توسعه بازار صنعت احداث، در مرکز همایشهای صداوسیما برگزار کرد. در این همایش که با حضور ذینفعان اعم از دولتمردان، سیاستگذاران، نخبگان صنعت، اقتصاددانان، تولیدکنندگان و پیمانکاران برگزار شد، سیاستها و راهکارهای عبور از بحران ناترازی انرژی بررسی شد. مکانیسم قیمتگذاری انرژی، بحران سرمایهگذاری، مشارکت عمومی-خصوصی، استراتژی توسعه در شرکتهای پیمانکاری، تغییرات تکنولوژیک در تاسیسات صنعتی، الزامات نهادی توسعه قراردادهای مشارکت عمومی-خصوصی در بخش تاسیسات، نقش هوش مصنوعی در تاسیسات و بهینهسازی، از مهمترین محورهای این همایش بود.
فرشاد فاطمی: تا سال ۱۴۲۰ گازی برای مصرف نداریم
فرشاد فاطمی در این همایش گفت: بحران انرژی در کشور درحال وقوع است که یکی از بزرگترین منابع هیدروکربوری دنیا را دارد. با وجود این ظرفیت سرشار، همه بخشها اعم از دولت، مردم و صنعتگران از وضعیت موجود ناراضی هستند. سوال این است که چطور میشود یک منبع بزرگ را طوری تقسیم کرد که همه ناراضی باشند؟ وی با اشاره به اینکه با در نظر گرفتن وضعیت رشد مصرف تا سال ۱۴۲۰ دیگر گازی در مخازن کشور باقی نخواهد ماند، گفت: وقتی بنیان اصلی اقتصاد، یعنی تعادل بین عرضه و تقاضا و نظام بازار فراموش شود، تداوم وضعیت موجود امکانپذیر نخواهد بود. بنابراین اگر میخواهیم موفق باشیم، باید فعالیتهای اقتصادی خود را در محیطی انجام دهیم که نهادهها و ستادههای آن از مکانیسم عرضه و تقاضا تبعیت میکنند. او بر لزوم جذب سرمایههای خارجی تاکید کرد و افزود: برای حل چالش تامین منابع مالی، منابع داخلی به اندازه کافی تجهیز نبوده و اگر میخواهیم به رشد ۸درصدی اقتصاد دست پیدا کنیم باید تکلیف خود را با دنیا مشخص کنیم.
آرش نجفی: بحران انرژی حل نمیشود
رئیس انجمن بهینهسازی مصرف انرژی ایران هم گفت: ما از ۲۰ سال پیش بارها نسبت به عواقب سیاستگذاریهای اشتباه و کوتاهیهای صورت گرفته در حوزه انرژی بارها و بارها هشدار داده بودیم، اما گوش کسی بدهکار این حرف نبود و کسی از دولتمردان به این هشدارها اعتنایی نداشت. وی افزود: اگر بهینهسازی مصرف انرژی کشور سالانه ۱۰ درصد تحقق مییافت، امروز مشکلی در حوزه تامین انرژی نداشتیم. او در ادامه دلیل اصلی ناترازیهای برق در نیمه دوم سال را نبود سوخت مکفی دانست و گفت: زیرساختهای لازم جوابگوی تولید ۷۰ هزار مگاوات برق است. اما تا زمانی که یک نهاد تنظیمگر در حوزههای انرژی نداشته باشیم، مشکلات در این حوزه ادامه خواهد داشت و سرمایه اجتماعی را از دست خواهیم داد. نجفی با اشاره به کسری ۳۰۰ میلیون مترمکعبی گاز، ادامه داد: رئیسجمهور از مردم خواسته که ۲ درجه دمای محیط را کاهش داده و اینگونه مصرف را ۶۰ میلیون مترمکعب کاهش دهند. اما سوال اینجاست که مابقی ۲۴۰ میلیون مترمکعب کسری قرار است چگونه تامین شود؟
محمد قاسمی: هیچ چیز جایگزین قیمت نمیشود
معاون سازمان برنامه و بودجه هم گفت: مشارکت عمومی و خصوصی نمیتواند جایگزین اصلاح قیمتها شود. چراکه اگر قیمتها اصلاح نشود، حتماً سایر طرحها هم شکست خواهند خورد. ضمن اینکه چیزی به اسم خرید تضمینی نجاتدهنده قراردادهای مشارکت عمومی و خصوصی نیست. محمد قاسمی افزود: ما با شرکتهایی که پروژه شیرینسازی آب دریا را دنبال میکنند جلسه گذاشته و به آنها اعلام کردیم که این مدل تامین مالی به طور حتم با شکست مواجه میشود. اینکه انتظار داشته باشیم دولت هر لیتر آب شیرین شده را بخرد و بعد آن را به یکدهم قیمت خود بفروشد و برای آن ردیف بودجه در نظر بگیریم، شدنی نیست. اینچنین مدل تامین مالی حتماً در بلندمدت با مشکل مواجه میشود و اجرای آن در بلندمدت امکانپذیر نیست. چراکه قطعاً تمام چاههای نفت و گاز هم جوابگوی هزینههای اجرای چنین طرحهایی نیست.
مهدی پازوکی: رشد اقتصادی بدون سرمایهگذاری خارجی ممکن نیست
مهدی پازوکی هم در این همایش گفت: کسری انرژی، تولید را در کشور محدود کرده است. این تحلیلگر اقتصاد با بیان اینکه کشور در سال گذشته با کسری ۲۸۰ میلیون مترمکعبی گاز مواجه بود، تصریح کرد: در سال گذشته کسری بنزین به حدود ۱۵ میلیون لیتر در روز رسیده بود. در برق هم توانیر مقدار کسری را ۱۵ هزار و ۴۰۰ مگاوات اعلام کرده است. سیگنال اصلی این اعداد، کاهش چشمگیر سرمایهگذاری در کشور طی سالهای آینده است و این مساله به معنای ایجاد موانع جدی برای تحقق اهداف تعیین شده در برنامه برای دستیابی به رشد اقتصادی ۸درصدی است.
سعید اسلامیبیدگلی: دخالتهای دولت ما را واردکننده انرژی کرد
سعید اسلامیبیدگلی هم گفت: درحال حاضر برآوردها حاکی از آن است که ما ناگزیریم معادل ۳ ماه از صادرات نفت را برای واردات برق و حل مساله ناترازی برق و معادل ۳.۵ ماه از درآمد حاصل از صادرات نفت را برای حل مساله ناترازی گاز هزینه کنیم. با این اوصاف میتوان ادعا کرد که تنها درآمد ۵.۵ ماه از صادرات نفت برای اداره کشور باقی میماند. در صورت ادامه این وضعیت به طور کلی به واردکننده انرژی تبدیل خواهیم شد و پول نفتی هم برایمان باقی نمیماند.
علیرضا اسدی: مشکل سرمایه داریم
علیرضا اسدی هم گفت: براساس ادعای وزیر برای ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا به ۲۰ میلیارد دلار سرمایهگذاری در این حوزه نیاز داریم که برای تحقق این هدفگذاری قرار شده که ۲۰ درصد تامین مالی توسط دولت و ۸۰ درصد دیگر توسط بخش خصوصی انجام شود، اما این اتفاق در طی سالهای گذشته رخ نداده است. وی افزود: روند سرمایهگذاری در صنعت برق طی سالهای گذشته نزولی بوده و از ۶.۵ میلیارد دلار در سال ۸۷ به ۱.۲ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۱ رسیده است. از طرفی ظرفیت تولید در این حوزه هم سالانه چیزی حدود ۳.۸ درصد رشد داشته، درحالی که نیاز کشور بیشتر از این مقدار بوده است. در نهایت اینکه شکاف بین رشد تولید و رشد مصرف، هر سال بیشتروبیشتر شد. این مدرس دانشگاه در ادامه سخنان خود با طرح این سوال که چرا سیاستهای حکمرانی انرژی و سرمایهگذاری انرژی در کشور شکست خورده، اظهار داشت: مادامی که به این سوال پاسخ ندهیم، نمیتوانیم چشمانداز درستی در این حوزه ترسیم کنیم.
سعید رستمی : ناترازی انرژی؛ بحرانی فراتر از هشدار است
سعید رستمی هم در این همایش گفت: سهم انرژیهای تجدیدپذیر در سبد انرژی کشور به کمتر از ۲ درصد محدود شده، از تاثیرات این معضل بر رشد اقتصادی و توسعه صنعتی سخن و هشدار داد که ادامه این روند باعث عقبماندگی بیشتر ایران در رقابتهای منطقهای خواهد شد. رستمی با تاکید بر اینکه تا وقتی تغییر بنیادینی در ورودیها، فرآیندها و ساختارها ایجاد نشود، خروجیهای تکراری و ناکارآمد تولید خواهند شد، تصریح کرد: تغییر پارادایم و نگرش کلان، شرط اولیه خروج از این بحران است. او همچنین تصریح کرد: آمارهای ارائه شده در این نشست نشان میدهد که کشورهای همسایه، مانند قطر، در زمینه صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) به ابرقدرتهای اقتصادی، ازجمله چین، کرهجنوبی و ژاپن، پیشرفتهای چشمگیری داشتهاند. قطر با وسعت کوچک خود، به یکی از بزرگترین تامینکنندگان انرژی این کشورها تبدیل شده است. در مقابل، ایران به دلیل عدم سرمایهگذاری مناسب و ساختارهای ناکارآمد، نتوانسته سهم قابلتوجهی از این بازار را کسب کند.
هاشم اورعی: تولید تعطیل شده است
هاشم اورعی هم در این همایش گفت: درحال حاضر کمترین واژهای که میتوان برای توصیف شرایط پیشآمده از آن استفاده کرد، بحران است. آنچه که ما با آن امروز مواجه هستیم فراتر از بحران است. او با بیان اینکه بحرانهای حاکم بر اقتصاد ایران تنها به انرژی ختم نمیشود و در بخشهایی همچون نظام بانکی، مالیاتی، صندوقهای بازنشستگی و منابع آبی هم به وضوح دیده میشود، افزود: همه اینها معلول عواملی است که باید به صورت دقیق شناسایی شوند. هرچند به نظر میرسد علت همه مشکلات امروز، بروز بحران تعقل در حکمرانی است که البته انرژی تنها یک بخش کوچک از آن است. رئیس دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف در ادامه سخنان خود تصریح کرد: در آخرین جلسه هیات دولت، رئیسجمهور گفته بود که تمامی مسئولان تلاش کنند ناترازی انرژی به جایی نرسد که مجبور به قطع برق صنایع شویم. اما به فاصله چند روز از این صحبتها مدیرعامل توانیر طی نامهای به شرکتهای توزیع اعلام کرده: «صنایعی که بیش از ۲ مگاوات مصرف برق دارند، حداقل به مدت ۳ شبانهروز به میزان ۹۰ درصد برقشان محدود خواهد شد. این محدودیت در صنایع کمتر از ۲ مگاوات حداقل ۲ شبانهروزی محدودیت برق اعمال خواهد شد». همچنین مدیرعامل توانیر طی نامهای دیگر به معاون هماهنگی توزیع برق توانیر اعلام کرده که «کل بار صنعتی شرکتهای توزیع برق استانهای نیمهشمالی از ساعت ۱۵:۳۰ به صورت صددرصدی قطع خواهد بود».
بهروز دشتی: راهحل در برق تجدیدپذیر است
بهروز دشتیمجری هم در این همایش گفت: از سال ۲۰۲۰ تا امروز ۷۵ درصد سرمایهگذاریها در بخش انرژیهای تجدیدپذیر صورت گرفته است. بنابراین توسعه و سرمایهگذاری در این حوزه میتواند یک اقدام موثر برای حل مساله ناترازی انرژی در بلندمدت باشد و ضروری است که هرچه سریعتر به این سمت حرکت کنیم. او با بیان اینکه اگر به دنبال حکمرانی خوب در حوزه انرژی هستیم باید مالکیت بخش خصوصی را بپذیریم، ادامه داد: در واقع شرکتها باید این حق را داشته باشند که محصول خود را به دولت نفروخته و آن را در بازار معامله کنند. دشتی با اشاره به وعدههای متعدد در زمینه توسعه انرژیهای تجدیدپذیر، گفت: وزیر نیروی دولت سیزدهم مدعی شده بود که طی ۴ سال حدود ۱۰ هزار مگاوات به ظرفیت انرژیهای تجدیدپذیر کشور اضافه کند. بعد از مدتی این رقم را به ۱۵ هزار مگاوات افزایش داد و کمی بعدتر در شورای اقتصاد مجوز احداث ۳۵ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر را گرفت. بسیاری در آن روزها چنین هدفگذاریهایی را نشدنی میدانستند. اما من امروز بعد از ۴ سال میگویم که با راهاندازی بورس سبز، تحقق این اعداد امکانپذیر شده است.
عباس ملکی: راهحل در فرهنگ است
عباس ملکی در این همایش گفت: ما جزو کشورهای پیشرو در مصرف درست بودیم اما به نظر میرسد رسیدن به چنین وضعیتی در مصرف بیش از هر چیز ناشی از مسائل سیاسی و البته پیدایش نفت است. وی افزود: ضرورت افزایش تولید اما امروز توسعه زیرساختها را بدون اتکا به دولت متصور باشیم و خودمان برای حل این بحران دست به کار شده و به سراغ مدیریت مصرف و فرهنگسازی برای آن باشیم. او در پایان تاکید کرد: از نظر من نیازی نیست که سیستم انرژی در کشور باید به یکباره اصلاح شود. تا مادامی که اصلاحاتی صورت بگیرد میتوان از طریق مدیریت مصرف انرژی، ظرفیت اضافی فوقالعادهای در کشور ایجاد کرد.