توسط : “هادی خانیکی”
نشست «مهندسی افکار در عصر دیجیتال» به بهانۀ چاپ سوم کتاب «دستکاری در رسانه‌های اجتماعی» یک‌شنبه ۹ دی در دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها برگزار شد. هادی خانیکی، استاد ارتباطات در این نشست به بیان چگونگی راه‌اندازی این دفتر و خاطراتش از دوران روزنامه‌نگاری‌اش در روزنامه کیهان پرداخت و در ادامه گفت: اگرچه از نیازهای روزنامه‌نگاری این هست که حداقل مطالعه‌ای داشته باشیم و قلمی داشته باشیم ولی ما بر حسب اتفاق روزنامه‌نگار شدیم و به صورت حرفه‌ای از روزنامه‌نگاری چیزی نخوانده بودیم. به تدریج پی بردیم که روزنامه‌نگاری در کنار اینکه فن است، یک دانش هم هست. از کجا شروع کنیم؛ سال‌های بعد از انقلاب فرهنگی بود، رشته‌ها تعطیل شده بودند و … بنابراین دو مرکز گسترش آموزش رسانه‌ها و مرکز مطالعات رسانه‌ها تأسیس شدند که نهاد واسط بین علم و فن بودند و در آن تحقیق و تدریس می‌کردند.» خانیکی در ادامه با اشاره به اهمیت دو موضوع اخبار جعلی و اخبار پساحقیقت، تأکید کرد که باید مقوله‌هایی در این زمینه استخراج و موضوعِ تحقیق و پژوهش قرار گیرند و در ادامه گفت: «به لحاظ نظری از دوره نظریه‌های تزریقی عبور کرده‌ایم. دوره‌ای عصر رسانه‌های جمعی و تولید انبوه برای مخاطب انبوه بود، از آن عبور کردیم و وارد جامعۀ شبکه‌ای شدیم و بعد وارد جامعۀ پلتفرمی شدیم. بحث نگران‌کننده در جامعۀ امروزی این است که قدرت دستکاری بالا رفته و حتماً باید علیه اخبار جعلی متحد شویم. ولی مگر اخبار جعلی در زمین خالی و با تکنولوژی تولید می‌شود؟ جامعۀ ناراضی و جامعه بسته و جامعه‌ای که رسانه‌ها نقش نهادمند، ندارند حتماً مستعد اخبار جعلی است. هر وقت خطر اخبار جعلی را متوجه شدیم باید خطر سیاست‌گذاری و نهادمندی سیاست‌های بسته را هم بپذیریم که همۀ این موارد باعث اخبار جعلی و فرهنگ زیرزمینی و بسته می‌شود. از جامعۀ پلتفرمی به جامعه‌ای رسیده‌ایم که مخاطب فعال را به یک مخاطب منفعل و بی‌دفاع در محیط بسته رساندیم.» حسین انتظامی، مدیر رسانه‌ای سابق و معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در سخنانی با بیان اینکه درمان بسیاری از دردها شفافیت است، بیان کرد: «درمان بسیاری از دردها از نظر من شفافیت است. شفافیت به این معناست که پیش‌بینی‌پذیری داشته باشیم. در فضای جدید رسانه‌ای به راحتی می‌شود با اسم مستعار کار کرد. در این حالت مسوولیت‌پذیری کاهش پیدا می‌کند. هر چقدر به شفافیت دامن بزنیم، نگرانی مسوولیت‌ناپذیری کمتر می‌شود. شفافیت موجب می‌شود، اعتماد عمومی ایجاد شود و سرمایۀ اجتماعی به عنوان متغیر بحرانی فعلی کشور بالا برود. در پارادایم رسانه‌های اجتماعی دیگر چیزی به اسم دروازه‌بانی نداریم. اگر با اصول حاکم بر رسانه‌های سنتی بخواهیم برای رسانه‌های اجتماعی سیاست‌گذاری کنیم با اختلال مواجه می‌شویم.» رضا نوروزپور، معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد هم در بخشی از این نشست با اشاره به موضوع پروپاگاندای محاسباتی و ایجاد دوقطبی در جامعه گفت، پروپاگاندای رایانشی یا محاسباتی، ذهن و قلوب مخاطبان را دستکاری می‌کند. او این پروپاگاندای محاسباتی را به داستان شیر و خرگوش مولوی در ۸۰۰ سال پیش تشبیه کرد و گفت: «در آن داستان خرگوش برای شیر، واقعیت موازی، اتاق پژواک و حباب فیلتر و فیک‌نیوز درست می‌کند. چون شیر هر آن‌چه خرگوش می‌گوید، باور می‌کند. در پروپاگاندای رایانشی فیک‌نیوز یکی از اساس کارهاست. در دستکاری رسانه‌های اجتماعی یکی از آفت‌ها و بلایی که بر سر جامعه ما می‌آید این است که برخی واقعیت‌های موازی درست کرده‌اند و این دشمن‌های موازی، اکت می‌خواهند؛ بر علیه‌شان رفتار صورت می‌گیرد و جامعه با تنش مواجه می‌شود. یکی از تأثیرات منفی پروپاگاندای محاسباتی، ایجاد دوقطبی در جامعه است. در این وضعیت، انسجام ملی اولین چیزی است که قربانی می‌شود و مراجع فکری از بین می‌رود و بسیار خطرناک است. جامعه به لحظه‌ای می‌رسد که ممکن است با یک تلنگر به ته چاه برود. مرگ جامعه زمانی فرا می‌رسد که اَتمیزه و دوشقه شود و افراد در برابر هم قرار بگیرند.»
