توسط : عدم برآورد دقیق حقوق و دستمزد معلمان
مریم اسماعیلی‌پور، عضو شورای حزب کارگزاران سازندگی ایران استان گیلان
بودجه و بودجه‌بندی علاوه بر اینکه بازتاب توزیع قدرت در تخصیص منابع است و هنجارهای اساسی زندگی مردم را در فرهنگ سیاسی کشور آشکار می‌کند، در باب نوع حکومتی که خواهیم داشت و به تبع آن، نوع مردمی که خواهیم بود، اطلاعاتی را در اختیارمان قرار می‌دهد. بر همین مبنا بودجه‌نویسی همیشه در مرکز توجه برنامه‌ریزان اداره امور عمومی است. می‌توان ریشه کلیه اصلاحات را در سیستم بودجه‌بندی و مباحث مربوط به نحوه هزینه‌کرد پول رصد کرد. بر این اساس منطق حکم می‌کند، برنامه‌ریزان بودجه برای شناسایی اصول و مختصات بودجه‌بندی در جهت اثربخش و کارآمد بودن آن تلاش کنند.
در معرفی سازمان برنامه و بودجه و از وظایف محول شده به این سازمان می‌توان به راهبری و رصد توسعه كشور، انجام مطالعات و بررسی‌های علمی برای بهبود نظام‌های برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی، تهیه و تنظیم راهبردهای توسعه و برنامه‌های كوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، تهیه و تنظیم بودجه سنواتی و ارائه آن به مراجع ذی‌ربط، نظارت مستمر بر اجرای برنامه‌ها، بودجه و پیشرفت دوره‌ای سالانه آنها و ارائه گزارش‌های لازم، ارزیابی عملكرد مدیریت، هماهنگی و راهبری روش‌ها و برنامه‌های آماری در چارچوب نظام آماری كشور اشاره کرد.
با این مقدمه در بررسی بودجه 1403 با ارقام و درصدهای عجیبی مواجه می‌شویم. به طور مثال، بودجه 1403 نهاد ریاست‌جمهوری نسبت به سال گذشته خود، رقمی حدود 2 هزار و 845 میلیارد تومان یعنی حدود 86 درصد افزایش داشته و عمده این افزایش بودجه مربوط می‌شود به معاونت اجرایی ریاست‌جمهوری؛ درحالی که این معاونت در سال گذشته ذیل نهاد بودجه‌ای نداشته، امسال بودجه‌ای معادل یک هزار و 250 میلیارد تومان برایش پیش‌بینی شده است. در موردی دیگر، بودجه سازمان اداری و امور استخدامی حدود 130درصد افزایش داشته است؛ به زبان ساده‌تر بودجه این سازمان نسبت به سال 1402 رقمی کمتر از دو‌ونیم برابر شده است. در حوزه آموزش‌وپرورش بررسی بودجه 1403 نشان می‌دهد که کل بودجه وزارت آموزش‌وپرورش نسبت به سال گذشته 17 درصد افزایش داشته و با احتساب ردیف‌های متفرقه اعمال نشده و موقتی مجموعاً 278 هزار میلیارد تومان است که این به معنای سهم 83/9 درصدی آموزش‌وپرورش از منابع بودجه عمومی کشور است. این در حالی است که بودجه 1402 آموزش‌وپرورش معادل 57/10 درصد از منابع بودجه عمومی کشور بوده است. این یعنی در سال پیش‌رو، توان مدیریت و حل چالش‌های اساسی تعلیم و تربیت کشور از وزارتخانه آموزش‌وپرورش گرفته خواهد شد. عدم برآورد دقیق حقوق و دستمزد و نیز مطالبات فرهنگیان، بی‌توجهی به هزینه‌های دانشگاه فرهنگیان، هزینه‌های تامین بودجه نوسازی اماکن فرسوده آموزشی و اداری، ساخت و تجهیز مدارس، عدم پرداخت حق دولت به صندوق ذخیره فرهنگیان و حتی عدم تامین هزینه‌های چاپ کتب درسی از مهم‌ترین چالش‌ها برای وزارتخانه در سال 1403 خواهد بود. به هم ریختن نظم و نظام بودجه‌ریزی در سطح کلان کشور از آنجایی روی می‌دهد که به طور خاص هنگام تصویب بودجه‌های سنواتی آموزش‌وپرورش، اعتبارات مورد نیاز به دلایل واهی، کمتر از میزان واقعی توسط مناطق و نواحی برآورد شده و این عامل باعث شده تا در طول سال بن ابرضرورت و نیازهای موجود، پرداخت‌های مازاد تا سقف 150 درصد طی سنوات گذشته اتفاق افتاده بیفتد. این چالش از عدم برآورد دقیق منابع مورد نیاز نشأت می‌گیرد؛ عارضه‌ای که از آن در بودجه با عنوان کم‌برآوردی یاد می‌شود و اگر رخ نمی‌داد، اجبار به پرداخت‌های مازاد در طول سال وجود نداشت. در بررسی عملكرد بودجه سال‌های گذشته همواره به دلیل كثرت نیروی انسانی و گستره وسیع دامنه عملیات آموزش‌وپرورش، بودجه این وزارتخانه با كسری‌های جدی مواجه بوده است.
