توسط : مهتاب شهریاری، خبرنگار سازندگی
روایتی وجود دارد که روزبه‌روز بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد؛ اینکه از زمان بحران کرونا، بازارها روی خوش ندیده‌اند. بعد از رهایی از قرنطینه، اقتصادهای جهانی که در دوران پاندمی بسته‌های حمایتی را ارائه کرده بودند به چالش تورم برخوردند و با گذشت چند سال از شروع دوباره فعالیت‌های تولیدی، هنوز بانک‌های مرکزی با بحران تورم دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در چنین شرایطی، جنگ و تنش سیاسی هم بر اقتصاد و بازارهای جهانی سایه انداخته و وضعیت را بغرنج‌تر کرده است. طولانی‌تر شدن جنگ اوکراین و روسیه از یک‌سو و تحت تاثیر گذاشتن بازار محصولات غذایی و درگیری‌ها در خاورمیانه و شعله‌ورتر شدن آتش جنگ غزه و متاثر کردن بازار انرژی جهان از سوی دیگر، بازارهای جهانی را با چالشی مواجه کرده که به نظر نمی‌رسد در آینده نزدیک به پایان برسد. در چنین شرایطی دعوای اوپک و آمریکا بر سر تولید نفت هم بر نااطمینانی‌های بازار نفت افزوده و قیمت نفت را رفته‌رفته به کانال ۱۰۰ دلاری نزدیک‌تر می‌کند. طلای جهانی هم که درحال رکوردزنی مداوم به بالاترین سطوح تاریخی خود رسیده است. بازارهای مالی کشورهای مختلف هم تحت تاثیر همین تحولات، روندهای مختلفی داشته‌اند. در چنین شرایطی بازارهای ایران هم حال‌وروز درستی ندارند. گاهی خوب‌اند و گاهی بد؛ اما همیشه نا‌آرام و غیرقابل پیش‌بینی. به طور مشخص در هفته‌های اخیر، اختیار کلیه بازارهای دارایی در اختیار نرخ دلار بوده و کوچک‌ترین تغییر در نرخ ارز، تعیین‌کننده مسیر آتی بازارهای دارایی بوده است. بورس تهران در هفته گذشته یک هفته تقریباً خنثی را تجربه کرد و بهرغم افزایش نسبی نماگرها در هفته گذشته، معاملات سهام از رونق چندانی برخوردار نبود. دلار نیز بعد از افزایش ممتد تا سطوح میانی کانال ۶۵ هزار تومان در روزهای اخیر با عقب‌نشینی از سقف تاریخی همراه شد. به تناسب کاهش در نرخ ارز، ابزارهای معاملاتی بازار طلا و سکه نیز با کاهش قیمت همراه شدند. نفت نیز در ادامه جریان آهسته و پیوسته صعودی خود توانسته مجدداً کانال ۹۰ دلار به ازای هر بشکه را فتح کند. با شدت گرفتن ریسک‌های سیستماتیک و ناامنی‌های موجود در خاورمیانه، نرخ ارز در ماه‌های اخیر با افزایش قابل توجه همراه شد. حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه نیز از عواملی بود که سبب شد، دلار در بازار آزاد به صورت افسارگسیخته با افزایش همراه شود و قله تاریخی ۶۵ هزار و ۵۰۰ تومانی را به ثبت برساند. اما در روزهای اخیر، دلار با عقب‌نشینی از سقف تاریخی همراه شده است. در روزهای اخیر خبری درخصوص خروج نیروهای اسرائیلی از غزه مخابره شد و برخی رسانه‌های عرب‌زبان مدعی شدند که خروج این نیروها در راستای توافق با ایران برای عدم اقدام متقابل از سوی ایران صورت گرفته است و همین موضوع از تقاضا در بازار ارز کاست و سبب شد تا دلار با عقب‌نشینی دو کانالی از کانال ۶۵ هزار به ۶۳ هزار تومان عقب‌نشینی داشته باشد.
بازار طلا و سکه
افزایش نرخ ارز در بازار آزاد، موج جدیدی از تقاضا را در بازارهای دارایی ایجاد کرد و در این بین، بازار طلا و سکه، داغ‌ترین و مورد توجه‌ترین بازار در بین بازارهای دارایی داخلی کشور بوده است. قیمت‌ها در بازار طلا و سکه از نرخ دلار در بازار آزاد و نرخ اونس طلا در بازارهای جهانی تبعیت می‌کند. در ماه‌های اخیر هم نرخ ارز با افزایش قابل توجهی همراه شده و هم بهای اونس در بازار جهانی صعود قابل توجهی را تجربه کرده است. عوامل یاد شده به همراه موج جدیدی از تقاضا که در راستای شعله‌ور شدن مجدد انتظارات تورمی در کشور شکل گرفت، سطح قیمت‌ها در بازار طلا و سکه را به سطوح تاریخی پرتاب کرد. این موضوع خود را در افزایش حباب کلیه ابزارهای خانواده طلا و سکه نیز نشان داد و قطعات مختلف سکه و صندوق‌های طلا حباب قابل توجهی را در روند صعودی اخیر در بطن خود جای دادند. بهرغم اینکه بهای اونس در بازار جهانی نیز یکی از عوامل تشکیل‌دهنده قیمت‌ها در بازار طلا و سکه است اما نرخ ارز، مهم‌ترین پارامتر در تعیین مسیر آتی بازار طلا و سکه است و در چند روز اخیر و با عقب‌نشینی قیمت اسکناس آمریکایی از سقف تاریخی خود، قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز با افت همراه شد. با افت‌هایی که در چند روز اخیر در دارایی‌های خانواده طلا و سکه تجربه شد، بخشی از حباب موجود در این ابزارها تخلیه شد. به هر روی می‌توان گفت که طلا در مقطع کنونی به خوبی توانست، نقش مفید و امنی را برای سرمایه‌گذاران ایفا کند و ابزارهای معاملاتی این بازار به عنوان یک پناهگاه امن توانستند میزبان سرمایه‌های سیال و سرگردان سطح جامعه باشند و در روزهایی که هر روز پول ملی ارزش خود را از دست می‌داد، جبران‌کننده قسمتی از این کاهش سرمایه افراد باشد.
افزایش ریسک
افزایش ریسک‌های سیستماتیک در مقاطعی به مهم‌ترین عامل پیشروی معاملات سهام به‌خصوص در بازه زمانی کوتاه‌مدت بدل می‌شود. گاهی اوقات، سایه سنگین ریسک سیاسی، مهم‌ترین عاملی است که جریان معاملات بازار سهام را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. بازار سهام، یکی از حساس‌ترین بازارها نسبت به ریسک‌های مختلف موجود در اقتصاد کشور است و نمود منفی و مثبت اخبار گوناگون به سرعت در نماگرهای تالار شیشه‌ای نمایان می‌شود. اما همچنان بازار در کلیت خود با ریسک‌های قابل توجهی دست‌وپنجه نرم می‌کند که یکی از این عوامل شکاف موجود میان دلار بازار آزاد و دلار نیمایی است. بهرغم اهمیت دلار بازار آزاد برای بازار سهام اما دلار نیما نیز برای شرکت‌های بورسی از اهمیت وافری برخوردار است و شرکت‌های دلاری و صادرات‌محور با این نرخ، دلار خود را در بازار عرضه می‌کنند. بعد از افزایش نرخ تسعیر بانک‌ها از ۲۵ هزار به ۴۰ هزار تومان، خوش‌بینی‌هایی در بازار مبنی بر افزایش نرخ دلار نیمایی شکل گرفته بود که این موضوع با صحبت‌های چند شب قبل محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در رسانه رنگ باخت. اما می‌توان گفت که هر چقدر هم در برابر افزایش نرخ دلار نیما، مقاومت شود و اجازه افزایش نرخ داده نشود، بازار با تاخیر زمانی، افزایش نرخ در بازار آزاد را دستمایه رشد خود قرار خواهد داد. بعد از افزایش نرخ ارز در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ نیز همین موضوع به حقیقت مبدل شد. دلار با آغاز مهرماه شروع به حرکت کرد و در آغازین روزهای اسفند آن سال توانست سقف قیمتی ۶۰ هزار تومان را نیز فتح کند. اما حرکت جدی بورس تهران از اسفند آغاز شد و تا میانه‌های اردیبهشت سال گذشته نیز تداوم داشت. یعنی درست زمانی که نرخ دلار در سقف تاریخی خود قرار گرفته بود، بازار سهام حرکت خود به سمت ارتفاعات بالاتر را آغاز کرد. به هر روی باید دید که بازار سهام با ریسک‌های داخلی و خارجی که روند این بازار را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند، چگونه برخوردی خواهد کرد؟ اما یک سرمایه‌گذار در مواقعی که چنین ریسک‌هایی پدیدار می‌شود، لازم است چه اقداماتی انجام دهد؟ در پاسخ به این سوال می‌توان گفت، ریسک کاهش ارزش سرمایه‌گذاری به دلیل تغییرات سیاست و نظام‌های سیاست‌گذاری یک کشور در ادبیات مالی به ریسک سیاسی مشهور است. این ریسک به انتظارات سرمایه‌گذاران نسبت به آینده سیاسی یک کشور بستگی دارد و کشورهایی که از ثبات سیاسی و اقتصادی بالایی برخوردارند، ریسک سیاسی در آنها پایین است. بهترین راه برای محفوظ ماندن از ریسک سیاسی آن است که سرمایه‌گذاری‌ها بلندمدت باشد یا در کشورهای مختلفی سرمایه‌گذاری انجام گیرد.
