توسط : فرشاد گلزاری، گروه بین‌الملل
پرونده غزه در شرایط فعلی، یک وضعیت بیم و امید را طی می‌کند و همین مساله باعث شده تا در گام نخست تحرکات دیپلماتیک مجدداً از سر گرفته شود و در گام دوم شاهد افزایش ضریب فشارهای سیاسی به صورت پله‌کانی بر طرفین جنگ هستیم. این دو مرحله شاید از حیث شکلی در امتداد یکدیگر قرار بگیرند و حتی در نقاطی به شدت شبیه به یکدیگر تحلیل شوند اما واقعیت این است که از منظر ماهوی هر کدام از این دو گام اثرات خاص خود را دارند و البته روندهای حاکم بر آن به انضمام مسائل پشت پرده آنها تا حد زیادی با یکدیگر تفاوت دارد.
در مورد مرحله (گام) نخست برای بار هشتم شاهد آن هستیم که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات‌متحده (دوشنبه) تور منطقه‌ای خود را از قاهره شروع کرد. براساس اعلام قبلی وزارت خارجه آمریکا، رئیس دستگاه دیپلماسی این کشور در این سفر خود به مصر، اردن و قطر سفر خواهد که البته دیدار با مقامات اسرائیل در تل‌آویو هم در بطن آن قرار گرفته است. بلینکن که در رأس هیاتی ۴۰ نفره سفر خود را آغاز کرده، قرار است با مقامات قاهره، دوحه و اَمان در مورد مساله آتش‌بس غزه همچنین تبادل اسرا میان حماس و اسرائیل رایزنی کند و در این میان درخصوص این موضوع با مقامات کابینه جنگ اسرائیل هم گپ‌وگفت خواهد داشت.
در این راستا سامی ابوزهری از مسئولان سیاسی حماس از واشنگتن خواست درخصوص حصول توافق آتش‌بس در غزه بر اسرائیل فشار وارد کند. او همچنین گفت: «حماس حاضر است به هر گونه ابتکار عملی که به پایان جنگ می‌انجامد، رویکردی مثبت نشان دهد». این واکنش حماس همچنین برنامه سفر بلینکن به خاورمیانه نشان می‌دهد که وی به دنبال آن است تا بتواند در دیدارهای خود بر طرح سه مرحله‌ای آتش‌بس جو بایدن تاکید کند چراکه تاکنون اسرائیل و حماس موافقت خود را با این طرح اعلام نکرده‌اند و همین موضوع موجب شده تا یک بیم و امید مشهود به وجود آید.
با تمام این تفاسیر، بلینکن دوشنبه پس از آنکه وارد قاهره شد به همراه تیم خود با عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر دیدار کرد که البته در این جلسه عباس کامل، رئیس سرویس اطلاعاتی مصر هم حضور داشت که نشان از اهمیت ابعاد امنیتی این توافق و روندهای موجود در چارچوب طرح بایدن برای آتش‌بس غزه دارد. در این دیدار تلاش‌های مصر برای انتقال کمک‌های انسانی به غزه مورد بررسی قرار گرفت و السیسی بر لزوم یکپارچگی تلاش‌های بین‌المللی برای رفع موانع پیش‌روی انتقال کمک‌های انسانی، پایان دادن به جنگ غزه، ممانعت از گسترش آن و پیشبرد راهکار تشکیل دو دولت تاکید کرد.
بعد از این دیدار، وزیر خارجه آمریکا به اراضی اشغالی سفر کرد و در آنجا با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل دیدار کرد. درخصوص این ملاقات متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که بلینکن در این دیدار به نتانیاهو گفته است: «پیشنهاد کشورش برای آتش‌بس در غزه آرامش شمال در مرز با لبنان و پیوستگی بیشتر با کشورهای منطقه را فراهم می‌کند». به گفته میلر، بلینکن مجدداً تکرار کرده که «ایالات‌متحده و رهبران جهان از پیشنهاد جامع بایدن حمایت می‌کنند که منجر به آتش‌بس فوری در غزه، آزادی همه اسیران اسرائیلی و افزایش قابل توجه و پایدار کمک‌های بشردوستانه در سراسر غزه می‌شود».
در این بین موضع بلینکن در مورد آتش‌بس و عملیاتی شدن این روند هم حائز اهمیت است. او در این خصوص به خبرنگاران گفته است چه توافق حاصل شود، چه نشود برای وارد کردن کمک‌های بیشتر به غزه تلاش خواهیم کرد و بهترین راه برای بازگرداندن اسرا ازجمله آمریکایی‌ها پذیرش آتش‌بس است». به گفته وزیر خارجه آمریکا، اسرائیل با پیشنهاد بایدن موافقت کرده اما حماس هنوز پاسخی نداده و ما ۱۰ روز است که منتظر پاسخ حماس به پیشنهاد بایدن در مورد غزه هستیم». بلینکن در این خصوص مدعی شده که حماس تنها مانع پیش‌روی توافق آتش‌بس است و خطاب به سران منطقه اعلام کرد که «اگر خواهان توقف جنگ در غزه هستید به حماس فشار بیاورید تا توافق آتش‌بس را بپذیرد چراکه دریافت پاسخ مثبت از حماس برای توقف جنگ، امری بسیار ضروری است». این اظهارات درحالی بیان شد که خانواده‌های اسرای اسرائیل در برابر هتل «کمپینسکی» مقر دیدار آنتونی بلینکن و اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور اسرائیل در تل‌آویو تجمع کردند و برای چندمین بار خواهان آزادی اسرای اسرائیلی از غزه شدند.
اعمال فشار جامعه ملل
با عبور از مرحله نخست باید به این نکته توجه شود که در گام دوم شورای امنیت سازمان ملل که به درخواست آمریکا تشکیل جلسه داده بود، در شامگاه دوشنبه اقدام به تصویب قطعنامه پیشنهادی آمریکا درباره توقف درگیری‌ها در غزه کرد. براساس اعلام رویترز، این قطعنامه با ۱۴ رای موافق و تنها رای ممتنع روسیه به تصویب رسید. آنچه در این راستا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که جامعه ملل از تصویب قطعنامه ۲۷۳۵ شورای امنیت که از اصول پیشنهادی جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای آتش‌بس در غزه حمایت می‌کند، استقبال و حماس نیز آمادگی خود را برای همکاری در اجرای آن اعلام کرد اما نماینده روسیه تاکید کرد این قطعنامه هم مثل قعطنامه‌های قبلی صرفاً «جوهر روی کاغذ باقی می‌ماند». پس از تصویب این قطعنامه دیوید کامرون، وزیر خارجه انگلیس از تصمیم این شورا استقبال کرد و از حماس خواست که مفاد توافق با تل‌آویو را بپذیرد و همه بازداشت‌شدگان را آزاد کند. ریاست‌جمهوری ترکیه هم خواستار اجرای هر چه سریع‌تر قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در مورد آتش‌بس در نوار غزه شد. به موازات این مواضع، وزارت خارجه مصر هم از قطعنامه شورای امنیت استقبال کرد و بر درخواست خود از اسرائیل مبنی بر اهمیت پایبندی به تعهدات خود مطابق با مفاد حقوق بین‌الملل و توقف جنگ غزه تاکید کرد. ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین هم از پذیرش این قطعنامه استقبال و تاکید کرد که «تصویب این قطعنامه گامی در جهت درست برای توقف جنگ نوار غزه است و ما از همه می‌خواهیم به مسئولیت خود برای اجرای آن عمل کنند».
موضوع بسیار مهم که به نوعی هر گونه تضمین درخصوص اجرای قطعنامه 2735 را به حاشیه می‌راند، اظهارات ریوت شاپیر بن نفتالی، نماینده اسرائیل در سازمان ملل است. او بعد از تصویب این قطعنامه صراحتاً اعلام کرد که تل‌آویو به عملیات خود در غزه ادامه خواهد داد و در مذاکرات با حماس مشارکت نخواهد کرد. بن نفتالی در بخش دیگری از اظهاراتش بر «اهمیت دستیابی اسرائیل به اهدافش در غزه همچون بازگشت اسیران و نابودی توان نظامی حماس» تاکید کرد و گفت که به محض تحقق این اهداف، جنگ پایان خواهد یافت».
با نگاهی به روند، اگر رایزنی‌های بلینکن را در کنار تصویب قطعنامه 2735 شورای امنیت سازمان ملل قرار دهیم به این نتیجه می‌رسیم که ایالات‌متحده در وضعیت کنونی و به دو دلیل به دنبال آن است تا بتواند طرح سه‌مرحله‌ای جو بایدن درخصوص برقراری آتش‌بس غزه را با کمک کشورهای منطقه و فشار حداکثری بر حماس و درخواست از اسرائیل، عملیاتی کند. دلیل اول بدون تردید انتخابات ایالات‌متحده خواهد بود. درست است که نتانیاهو 24 جولای (سوم مرداد) در کنگره آمریکا سخنرانی خواهد کرد و لابی آیپک هم در این راستا برای دموکرات‌ها اهمیت پیدا می‌کند اما واقعیت این است که بایدن در ایالتی مانند کالیفرنیا که ذاتاً به دموکرات‌ها گرایش دارند باید بتواند آرای مهاجران به‌خصوص مسلمانان را به سمت خود جلب کند که البته شاید بخشی از آنها صرفاً مولفه‌های اقتصادی آمریکا را مبنا رای قرار می‌دهند اما به هر ترتیب این طیف برای کمپین بایدن مهم است. دلیل دوم، جدا شدن کسانی مانند آیزنکوت و گانتس از کابینه جنگ اسرائیل است. این اقدام اگرچه از حیث منطقه‌ای و داخلی حائز اهمیت قلمداد می‌شود، اما از منظر ایالات‌متحده و حتی اروپا می‌تواند یک تهدید برای منافع آنها باشد؛ چراکه حالا تندروهای کابینه جنگ برای خودشان یکه‌تازی می‌کنند و ممکن است، اوضاع نه تنها در غزه و رفح بلکه در مرزهای شمالی به یک بحران جدی تبدیل شود. بر همین اساس است که بلینکن برای «هشتمین بار» از اسرائیل و کشورهای دخیل در پرونده غزه درخواست می‌کند که طرفین را به پایان دادن به جنگ تشویق کنند.
