توسط : یک کشته و دو مصدوم در انفجار مرگبار آزمایشگاه دانشگاه تهران
روز پنجشنبه دهم مهر، سکوت پردیس فنی دانشگاه تهران با صدای انفجاری مهیب درهم شکست. این حادثه که در آزمایشگاه دانشکده مهندسی مواد و متالورژی رخ داد به مرگ یک دانشجوی کارشناسی ارشد و مصدومیت دو دانشجوی دیگر انجامید. طبق اطلاعیههای رسمی، هنگام تعویض سیلندر گاز هیدروژن، سیلندر منفجر شده و بخشی از ساختمان دو طبقهای که کاربری آموزشی داشت را تخریب کرده است.
چه گذشت؟
ساعت حدود ۱۴:۱۰ تا ۱۴:۳۰ روز پنجشنبه ۱۰ مهر ۱۴۰۴ انفجاری در یک ساختمان آموزشی دو طبقه واقع در خیابان کارگر شمالی (امیرآباد) رخ داد که صدای آن تا محوطه دانشگاه نیز شنیده شد.
این ساختمان دارای آزمایشگاهی به وسعت حدود ۵۰ متر مربع در طبقه همکف بود. به گفته معاون مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه تهران هنگام تعویض یک کپسول گاز هیدروژن، سیلندر منفجر شد و خسارت شدیدی به شیشهها، درها و بخشی از دیوارهای آزمایشگاه وارد کرد.
در گزارش دانشگاه آمده است که نیروهای آتشنشانی در فاصله ۵ دقیقه پس از اعلام حادثه در محل حاضر شدند. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتشنشانی تهران، اعلام کرد که چهار ایستگاه آتشنشانی به محل اعزام شدهاند و این انفجار به آتشسوزی بزرگ و طولانی تبدیل نشد؛ تنها انفجار اولیه سبب تخریب و آسیب شد. او همچنین توضیح داد که ساختمان دو طبقه بوده و انفجار در طبقه همکف که آزمایشگاه در آن قرار داشت، رخ داده است.
بر اساس گزارشها، یک مرد جوان در لحظات نخست جان خود را از دست داد. این فرد بعداً «محمدامین کلاته»، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مهندسی مواد با گرایش شناسایی و انتخاب مواد مهندسی معرفی شد.
دو دانشجوی دیگر- یک زن و یک مرد- دچار مصدومیت شدید شدهاند. محمدرضا تقیدخت، معاون مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه تهران، اعلام کرد که مصدومیت آنها جدی نیست و پس از انتقال به بیمارستان تحت درمان قرار گرفتهاند. همچنین تعدادی افراد دیگر به علت ریزش شیشهها و قطعات بتن به طور سطحی مصدوم شدند.
هویت جانباخته و واکنشها پس از حادثه: رسانهها نام دانشجوی جانباخته را منتشر کردند. او اهل سبزوار بود و به عنوان دستیار آموزشی در دانشگاه فعالیت میکرد.
دانشگاه تهران در بیانیهای رسمی ضمن تسلیت به خانواده این دانشجو، اعلام کرد که حال عمومی دو مصدوم حادثه خوب است و اقدامات درمانی لازم انجام شده است. جامعه دانشگاهی، شخصیتهای سیاسی و مسئولان دانشگاه با پیامهای جداگانهای این ضایعه را تسلیت گفتند. محمدرضا عارف، معاون اول رئیسجمهور، در تماس تلفنی با رئیس دانشگاه تهران خواستار رسیدگی فوری به وضعیت مصدومان شد.
واکنش سازمانهای امدادی و اورژانس به دنبال وقوع انفجار: تیمهای اورژانس بلافاصله به محل اعزام شدند. موسوی، مسئول تیم عملیاتی اورژانس تهران، گفت که اولین آمبولانس و اولین موتورلانس در کوتاهترین زمان ممکن در محل حاضر شدند سپس ۵ دستگاه آمبولانس، یک دستگاه اتوبوس اورژانس و سه موتور امداد به محل اعزام شد تا خدمات درمانی را ارائه کنند. این اقدامات باعث شد که مصدومان در اسرع وقت به مراکز درمانی منتقل شوند و از تلفات بیشتر جلوگیری شود.
از سوی دیگر، آتشنشانی پس از مهار اولیه انفجار، اقدام به ایمنسازی محل کرد. جلال ملکی گزارش داد که انفجار موجب آوار شدن کلی ساختمان نشده است و تیمهای آتشنشانی پس از اطمینان از عدم وجود خطرات بعدی، محل را به کارشناسان تحویل دادند. او تأکید کرد که عملیات ایمنسازی ادامه دارد.
دلایل احتمالی انفجار در اطلاعیه رسمی دانشگاه و اظهارات مسئولان آتشنشانی: علت اصلی انفجار «تعویض سیلندر گاز هیدروژن» اعلام شده است. به گفته محمدرضا تقیدخت، یکی از کپسولهای گاز هیدروژن در زمان تعویض منفجر شد و این انفجار منجر به مرگ یک دانشجو و مصدوم یت دو تن دیگر شد. او همچنین توضیح داد که مسئولان آزمایشگاه در زمان حادثه در محل حضور داشتند و در حال بررسی چرایی وقوع حادثه هستند.
یکی از نکات مورد ابهام این است که آیا تعویض سیلندر توسط دانشجویان انجام شده یا توسط مسئولان آزمایشگاه. تقیدخت گفته است که موضوع در حال بررسی است و نتایج نهایی پس از اتمام تحقیقات، اعلام خواهد شد. با این حال برخی رسانهها احتمال دادهاند که رعایت نکردن کامل پروتکلهای ایمنی و استفاده از تجهیزات غیراستاندارد در زمان تعویض سیلندر میتواند سبب بروز چنین انفجارهایی شود.
حادثه اخیر تنها حادثه مرتبط با انفجار و آتشسوزی در دانشگاههای ایران نیست. در اردیبهشت ۱۴۰۲ آتشسوزی در آزمایشگاه مهندسی خاک دانشگاه صنعتی شریف خسارتی معادل ۸ تا ۱۰ میلیون دلار به بار آورد. همچنین در فروردین ۱۴۰۱ آتشسوزی دیگری در آزمایشگاه پردیس ابوریحان دانشگاه تهران رخ داد که منجر به سوختگی یک دانشجو و یک کارشناس آزمایشگاه شد.
این حوادث در کنار حادثه اخیر نشان میدهد که فرهنگ ایمنی در آزمایشگاههای دانشگاهی هنوز با چالشهایی مواجه است. در حادثه دانشگاه شریف، مسئولان علت حادثه را اتصال برق در سیستم روشنایی سقف اعلام کردند اما دانشجویان معتقد بودند، سیستم ایمنی آزمایشگاه کافی نبوده است.
انفجار در دانشگاه تهران موجی از نگرانی و اندوه در میان دانشجویان، اساتید و خانوادهها ایجاد کرد. دانشجویان، بهویژه دانشجویان رشتههای آزمایشگاهی، در شبکههای اجتماعی از تجربههای خود درباره نبود تجهیزات ایمنی مناسب، فرسودگی دستگاهها و کمبود آموزشهای عملی سخن گفتهاند. برخی دانشجویان به کمبود بودجه و نگهداری ضعیف تجهیزات اشاره کردهاند و خواستار بازنگری جدی در نظام ایمنی دانشگاهها شدهاند.
با توجه به اینکه دانشگاه تهران و دیگر دانشگاههای دولتی طی سالهای گذشته با کاهش بودجه پژوهشی مواجه شدهاند چنین حوادثی میتواند، پیامد مستقیم این کمبودها باشد. تأمین و بهروزرسانی تجهیزات ایمنی، نوسازی ساختمانهای قدیمی و آموزش کارکنان و دانشجویان به منابع مالی و مدیریتی نیاز دارد که در شرایط اقتصادی کنونی کشور ممکن است، نادیده گرفته شود.
حادثه آزمایشگاه دانشگاه تهران نه فقط یک خبر تلخ بلکه هشداری برای همه واحدهای علمی کشور است. دانشجویان و پژوهشگران، سرمایههای ارزشمند جامعه هستند و باید در محیطی امن به فعالیت علمی بپردازند. از اینرو مسئولان دانشگاهی، نهادهای نظارتی و دولت وظیفه دارند با تخصیص بودجه مناسب، تدوین استانداردهای سختگیرانه و افزایش فرهنگ ایمنی از تکرار چنین حوادثی جلوگیری کنند. امید است که خون دانشجوی جانباخته و رنج مصدومان این حادثه به ارتقای ایمنی در دانشگاهها و محیطهای پژوهشی منجر شود.
