توسط : “پزشکیان” باید به‌صورت جدی گفت‌وگو با نخبگان و صاحب‌نظران را آغاز کند
به قلم؛ صادق زیباکلام؛ استاد دانشگاه
به بهانه شرکت مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران در همایش بین‌المللی «ارتباط متقابل زمان‌ها و تمدن‌ها – مبنای صلح و توسعه» ترکمنستان که در جایی از این نشست گفته بود: «بهترین و موثرترین راه برای جلوگیری از نفاق، ایجاد وحدت در جامعه کنونی است لذا وفاق فقط مختص به جامعه اسلامی نیست بلکه صحبت از صلح و پی‌ریزی گفتمان وفاق نیاز امروز جامعه بین‌المللی است اما در این گذر هنوز هم مولفه‌های یکجانبه‌گرایی همزیستی جامعه جهانی را با اختلال مواجه کرده است». یادی از گفت‌وگوی تمدن‌ها در دوران دولت اصلاحات کنیم که در کشور ما برای اولین بار توسط سیدمحمد خاتمی گفته شد. گفت‌وگوی تمدن‌ها در پاسخ به نظریه ساموئل هانتینگتون مبنی بر برخورد تمدن‌ها مطرح شده بود. عبارت گفت‌وگوی تمدن‌ها بعد از اینکه سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای سال ۲۰۰۱ را سال گفت‌وگوی تمدن‌ها نام نهاد، مشهور شد. در آن زمان نگاهی که جهان در ایران داشت به هیچ عنوان قابل مقایسه با نگاهی که امروزه به کشورمان دارند، نیست.
اتفاقی که اکنون در کشور ما افتاده از بین رفتن اعتماد جامعه به دولت است. ضمن اینکه شرایط ایران در این نقطه زمانی با بحران‌های متعدد بین‌المللی مواجه است که به راحتی و بدون در نظر گرفتن بهترین استراتژیک، نمی‌توان از پس آن فائق آمد. زمان دولت اصلاحات، بدنه دانشگاه، روشنفکران و نخبگان به طور کامل با آقای خاتمی همراهی می‌کردند اما الان اگر آقای پزشکیان می‌خواهد، شعار وفاق و این نوع از گفت‌وگو را به بیرون از مرزها نیز بکشاند؛ به هیچ عنوان نمی‌تواند، دوران اصلاحات را مجدداً تکرار کند. به خصوص در داخل کشور که نه دانشجویان سخنان رئیس‌جمهور را جدی می‌گیرند و نه لایحه‌های تحصیل‌کرده بر این موضوعات، وقعی می‌نهند.
بنابراین اولین اقدام آقای پزشکیان که البته گویا شروع هم کرده، ایجاد گفتمان درست در داخل است تا در فرصتی مناسب به بیرون مرزها نیز کشیده شود. زیرا از ابزارهای مهم تحقق گفت‌وگوی تمدن‌ها، رفتن به سمت نهادینه شدن فرهنگ تعامل و گفت‌وگو در درون تمدن‌هاست که تحقیقاً بدون تحمل عقاید و آرای دیگران امکان‌پذیر نیست. مادامی که یک ملت یاد نگرفته باشند که با گفت‌وگو مسائل خود را در صحنه داخلی حل کنند طبیعتاً در صحنه خارجی نیز با مشکل روبه‌رو هستند. البته از دیگر لوازم می‌توان به نبود یک قدرت فائقه در صحنه اشاره کرد. مادامی که قدرت‌های بزرگ درصدد سلطه‌جویی و بهره‌برداری از کشورهای ضعیف هستند و خواهان تحمیل عقاید خود بر آنها باشند، گفت‌وگویی صورت نخواهد گرفت. به همین خاطر وجود یک نظم هژمونیک، مانعی برای گفت‌وگوی تمدن‌ها به حساب می‌آید.
به هر سو وضعیت کنونی کشور مصداق این شعر از سعدی است که می‌گوید، «سعدی به روزگاران مهری نشسته در دل/بیرون نمی‌توان کرد الا به روزگاران/چندت کنم حکایت شرح این قدر کفایت/باقی نمی‌توان گفت الا به غمگساران»؛ لذا وضعیتی که در آن قرار گرفته‌ایم، محصول دو دهه بعد از اتمام دوران دولت اصلاحات است. دو دهه‌ای که مقدمه‌اش تندروی‌های غیراصولی بوده است. اکنون آقای پزشکیان باید از داخل شروع کند و سخنرانی‌ها و مطالب‌شان به‌گونه‌ای باشد که بویی از جریان رادیکال در آن شنیده نشود. زیرا جامعه دیگر چنین موضوعاتی را برنمی‌تابد و نتیجه آن چیزی جز شکاف بین دولت و مردم نخواهد بود. لذا رئیس‌جمهور با نکته‌سنجی و بجا سخن گفتن در این رابطه می‌تواند به تدریج چنین گفتمان‌هایی را ابتدا در داخل سپس این پیام را به خارج از کشور مبنی بر اینکه ایران با هیچ کشوری سر جنگ ندارد را برساند.
