توسط : “سیدعباس عراقچی” ضمن رایزنی با همتایان اروپایی خود اعلام کرد: برجام به شکل فعلی قابل احیاء نیست و باید تغییراتی در آن انجام شود
شروع به کار سیدعباس عراقچی به‌عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی از روز چهارشنبه هفته گذشته با کسب اعتماد نمایندگان مجلس دوازدهم به صورت رسمی آغاز شد و حالا او راه پر‌فرازونشیبی را مقابل خود دارد. از زمانی که او به‌عنوان وزیر خارجه کشورمان معرفی و تایید شد، تاکنون بسیاری از مقامات کشورهای منطقه و فرامنطقه این انتصاب را به وی تبریک گفتند و خواهان تعمیق و گسترش روابط ایران با آنها شدند. در این خصوص وزرای خارجه کشورهایی مانند ژاپن، هند، روسیه، ارمنستان، قزاقستان، سریلانکا، ونزوئلا، کوبا، پاکستان، تاجیکستان، صربستان، سوریه، لبنان، عراق، افغانستان، ترکیه و … ضمن تبریک به عراقچی به تبادلنظر در مورد مسائل دوجانبه پرداختند اما بدون‌شک چهار تماسی که اخیراً طی روزهای پنج‌شنبه و جمعه توسط همتایان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی با وزیر خارجه کشورمان برقرار شده از مابقی آنها مهم‌تر به حساب می‌آید.
براساس اعلام وزارت خارجه کشورمان آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان (پنج‌شنبه) در تماس تلفنی با سیدعباس عراقچی انتخاب او را به‌عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تبریک گفت و ابراز امیدواری کرد در دولت جدید ایران با رفع مشکلات و موانع فراروی روابط، شاهد گسترش مناسبات میان دو کشور باشیم. عراقچی نیز با تشکر از تماس تلفنی و تبریک همتای آلمانی، به لزوم تداوم رایزنی‌های سیاسی میان دو کشور اشاره کرد و اظهار داشت که احترام متقابل و تمرکز بر منافع مشترک، لازمه حفظ و تقویت مناسبات در عرصه‌های مختلف است. وزرای امور خارجه ایران و آلمان همچنین درخصوص موضوعات مورد اهتمام مشترک در عرصه دوجانبه و نیز تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی تبادلنظر کردند و عزم دو کشور را برای رفع مشکلات جاری از طریق گفت‌وگو و تداوم رایزنی‌های سیاسی مورد تاکید قرار دادند.
همچنین جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور امنیتی و سیاست خارجی هم طی تماس تلفنی با سیدعباس عراقچی، ضمن تقدیم تبریک به رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان با اشاره به معضلات موجود منطقه‌ای و جهانی اظهار امیدواری کرد که گفت‌وگوها و مشورت‌های سیاسی میان ایران و اتحادیه اروپا در دولت جدید ادامه و گسترش یابد. عراقچی نیز ضمن اشاره به زمینه‌های متنوع و متعدد تعامل میان جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا اظهار داشت که «جمهوری اسلامی ایران از توسعه مناسبات با اتحادیه اروپا در فضای مبتنی بر احترام متقابل استقبال می‌کند و لازمه آن گفت‌وگو برای حل مشکلات فی‌مابین و رفع سیاست‌های نادرست کشورهای اروپایی است». طرفین در این گفت‌وگوی تلفنی همچنین برخی از موضوعات مورد علاقه ازجمله مذاکرات رفع تحریم‌ها و آخرین تحولات مربوط به جنگ و جنایات رژیم صهیونیستی در غزه را مورد توجه و تبادلنظر قرار دادند.
جمعه هم استفان سژورنه، وزیر امور خارجه فرانسه در تماس تلفنی با سیدعباس عراقچی، ضمن تبریک انتصاب وی به عنوان وزیر امور خارجه، از آمادگی کشورش برای تداوم رایزنی‌های دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران در زمینه روابط دوجانبه و مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی خبر داد. وزیر خارجه فرانسه با اشاره به تلاش‌های دیپلماتیک درحال انجام برای دستیابی به آتش‌بس در جنگ غزه و نیز تاکید بر ضرورت گفت‌وگو با همه طرف‌ها با هدف کاستن از تنش و دستیابی به صلح، ابراز امیدواری کرد که رایزنی‌های دوجانبه به این منظور تداوم یابد. عراقچی نیز با اشاره به پیچیدگی مسائل منطقه غرب آسیا و سیاست و اقدامات رژیم صهیونیستی برای تشدید تنش و گسترش دامنه بی‌ثباتی به سراسر منطقه، از فرانسه و دیگر طرف‌های غربی خواست برای جلوگیری از گسترش جنگ و افزایش تنش‌ها بر تنها مقصر این وضعیت، یعنی رژیم صهیونیستی متمرکز شوند. وزیر خارجه کشورمان همچنین اقدام اسرائیل در ترور رهبر سیاسی حماس در تهران را نقض نابخشودنی امنیت و حاکمیت ایران دانست و بر حق ایران در تنبیه متجاوز تاکید کرد و همچنین درخصوص برخی دیگر از موضوعات مورد علاقه ازجمله در حوزه کنسولی نیز تبادلنظر شد.
دیوید لامی، وزیر امور خارجه انگلیس هم یکی دیگر از کسانی بود که با سیدعباس عراقچی به صورت تلفنی گفت‌وگو کرد و با اشاره به تحولات غزه، نقش‌آفرینی ایران در راستای کاستن از تنش‌ها در منطقه را خواستار شد. عراقچی نیز در این تماس با پرفرازونشیب توصیف کردن همکاری‌های دوجانبه ظرف سال‌های گذشته، ابراز داشت که جمهوری اسلامی ایران خواهان گسترش جنگ و افزایش تنش در منطقه نیست. طرفین در این گفت‌وگوی تلفنی همچنین برخی از موضوعات مورد علاقه ازجمله مذاکرات مربوط به رفع تحریم‌ها را مورد توجه و تبادلنظر قرار دادند و بر تمایل خود به ادامه رایزنی‌ها تاکید کردند.
در نهایت عراقچی با انتشار اولین پست خود در مقام وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در ایکس نوشت: «وزرای خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه نیز برای تبریک تماس گرفتند، تعامل عزتمندانه،کارکردگرا و فرصت‌محور با اروپا از موضع برابر و بر مبنای احترام متقابل؛ استفاده از تمامی ظرفیت‌ها برای خنثی‌سازی تحریم‌ها؛ و بالاخره کوشش برای رفع شرافتمندانه تحریم‌ها؛ خط مشی سیاست خارجی ماست».
۴ تماس و آینده برجام
با نگاهی به محور رایزنی‌های وزیر خارجه کشورمان با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) و همچنین گفت‌وگو تلفنی با جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور امنیتی و سیاست خارجی می‌توان به این خروجی رسید که اساساً موضوع ایجاد بحران توسط اسرائیل در منطقه که ستون فقرات آن جنگ غزه به‌شمار می‌آید به انضمام توسعه روابط دوجانبه ازجمله مسائلی است که محوریت این تبادل‌نظرها را در بر می‌گیرد اما در این میان یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که عراقچی بدان اشاره کرده مساله رفع تحریم‌ها است.
واقعیت این است که موضوع مذکور صرفاً در گفت‌وگوی رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان با همتایان انگلیسی، فرانسوی و آلمانی وی مورد اشاره قرار نگرفته، بلکه عراقچی در برنامه ارائه شده به مجلس هم این موضوع را یکی از وظایف وزارت خارجه اعلام کرده و از سوی دیگر، مسعود پزشکیان هم به‌عنوان هدایت‌کننده دولت چهاردهم، وعده بهبود اقتصاد و معیشت از طریق مذاکره و رفع تحریم‌ها و پویایی در سیاست خارجی را مطرح کرده بود که حالا وزارت خارجه بر همین موضوع متمرکز است.
آنچه در این خصوص باید مورد اشاره قرار بگیرد، بدون شک «برجام» است؛ چراکه این توافق و سند حاصل از آن بود که در دولت حسن روحانی و زمانی که محمدجواد ظریف سکان دستگاه دیپلماسی کشورمان را به عهده داشت توانست بر بسیاری از تحریم‌ها فائق آید که البته با پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا و ورود وی به کاخ سفید، شاهد برهم زدن این توافق از سوی وی و محافظه‌کاران ساکن واشنگتن بودیم. نکته بسیار مهمی که در خصوص برجام مورد اشاره قرار گرفته، توضیحات اخیری است که وزیر خارجه کشورمان در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه خبر بدان اشاره کرده است. عراقچی با اشاره به پیروزی بایدن در سال ۲۰۲۰ به این موضوع اشاره کرد که در آن زمان «آمریکا ابراز علاقه کرد که به برجام برگردد. این درخواست آمریکا از طرف ایران رد نشد، بلکه شرایطی برای آن گذاشته شد، شرایطی که به «مواضع قطعی نظام» معروف شد که مقام معظم رهبری هم در سخنان خودشان به‌صراحت آن را فرموده بودند. مجلس محترم شورای اسلامی هم قانون اقدام راهبردی را در همان حوالی تصویب کردند. بعد از درخواست آمریکایی‌ها، مذاکرات مربوط به احیای برجام در اوایل سال ۱۴۰۰ در چارچوب مواضع قطعی نظام و در چارچوب قانون اقدام راهبردی شروع شد و ۶ دور از آن مذاکرات را بنده انجام دادم، در زمان دولت قبل این مذاکرات انجام شد، ولی به هر حال به سرانجام نرسید».
عراقچی در بخش دیگری از سخنانش به این موضوع اشاره کرد که «اکنون احیای آن مذاکرات به آسانی گذشته نیست و این را باید همه بدانیم. شرایط بین‌المللی عوض شده است، در این فاصله جنگ اوکراین پیش آمده که تاثیرات عمیقی بر نگاه امنیتی اروپایی‌ها و به‌اصطلاح ترتیبات امنیتی بین‌المللی گذاشته است؛ جنگ غزه، حمله رژیم صهیونیستی و کشتاری که در آنجا صورت گرفته نیز شرایط منطقه را کاملاً دگرگون کرده است. تصویری که نسبت به تصویر گذشته وجود دارد، تصویر متفاوتی است. در خود برجام هم بعضی از تاریخ‌هایی که وجود داشته، گذشته است و لذا برجام به آن شکل فعلی که وجود دارد قابل احیا نیست، به تعبیری حتماً باید این سند دوباره باز شود، قسمت‌هایی از آن مورد تغییر واقع شود و این کار آسانی نیست. شما می‌دانید وقتی یک سندی باز می‌شود دیگر دوباره جمع کردن آن کار شاقی است».
به گفته وزیر خارجه کشورمان: «در مذاکرات ۱۴۰۰، مذاکرات مربوط به نحوه بازگشت به برجام بود و در مورد خود برجام هیچ مذاکره نداشتیم. اکنون مقداری شرایط متفاوت شده است و ما باید با یک نگاه متفاوتی وارد صحنه شویم. آن شکل قبلی مذاکرات و توافق برجام، همه این موارد می‌تواند یک راهنما و به‌اصطلاح رفرنس یا مرجعی برای رجوع و استفاده باشند، ولی دیگر آنها به آن شکل نمی‌توانند مورد اجرا واقع شوند؛ مذاکرات جدیدی باید شکل بگیرد، البته همان‌طور که گفتم شرایط در اروپا سخت است، در آمریکا آنها گرفتار انتخابات هستند و کار آسانی نخواهد بود، ولی ما همه تلاش خودمان را خواهیم کرد».
اما آنچه به‌موازات این سخنان وزیر خارجه کشورمان باید مدنظر قرار بگیرد موضوع خنثی‌سازی و رفع تحریم‌هاست. عراقچی در این خصوص صراحتاً اعلام کرد که «در موضوع خنثی‌سازی و بی‌اثرسازی تحریم‌ها، کل دولت ماموریت دارند و ما در وزارت خارجه نیز در این مسیر حرکت می‌کنیم تا فشارها به مردم کاهش پیدا کند و وقتی این سیاست دنبال شود و به نتیجه برسد خود به خود تحریم‌کنندگان را نیز ناامید می‌کند». رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان به این نکته اشاره کرد که «ماموریت دیگر ما در کنار خنثی‌سازی تحریم‌ها، تلاش برای رفع تحریم‌هاست که این ماموریت خاص وزارت خارجه است. ما موضوع رفع تحریم‌ها به صورت شرافتمندانه را دنبال می‌کنیم، این موضوع در دولت سیزدهم پیگیری و ما نیز در دولت چهاردهم تلاش می‌کنیم که این موضوع به صورت عزتمندانه احیا شود و جلو برود.
با این تفاسیر به خوبی روشن شد که رفع تحریم‌ها مامورت ویژه وزارت خارجه در دولت چهاردهم خواهد بود و از جهتی دیگر این موضوع در دل برجامی خواهد بود که باید در مورد نسخه جدید آن مذاکرات جدید صورت بگیرد و حالا به نظر می‌آید که تلاش‌های دستگاه دیپلماسی نسبت به گذشته باید بیش‌ازپیش باشد تا خروجی مناسب براساس راهبردهای کلی و اسناد بالادستی حاصل شود.
