توسط : واکنش حسین سناپور به رشد عناوین کتابهای منتشرشده و کاهش تیراژ کتابها
“حسین سناپور”
حسین سناپور، نویسندۀ رمانهای مطرحی چون «نیمۀ غایب»، «دود»، «آتش» و «لب بر تیغ» با اشاره به بالا رفتن تعداد عناوین کتابهای منتشرشده و کاهش شمارگان کتابها به چالشهایی که این موضوع برای صنعت نشر و نویسندگان و مترجمان ایجاد کرده، پرداخته است.
این داستاننویس در یادداشتی تلگرامی با عنوان «از دیگر معضلات نشر» نوشته است: «بالارفتن تعداد عناوین کتابهای منتشرشده از چند هزار در اوایل انقلاب به بالای صد هزار در سال گذشته و همزمان کاهش مداوم شمارگان هر چاپ کتابها از پنج هزار و بیشتر به پانصد (یا حتی کمتر) در یکی دو سال اخیر، چیزی نیست که توجه اهل کتاب را جلب نکرده و دربارهاش حرف نزده و گزارش تهیه نکرده باشند. اما این معضل (اگر به عنوان معضل قبولش داشته باشیم) همچنان به حال خود باقی است و تشدیدشونده هم هست و گویا نه از مسئولان رسمی فرهنگی کاری برمیآید، نه از ناشران و نه کسی دیگر. البته کسانی هم شاید هستند که از تعداد بالای عناوین راضیاند و به شمارگان کتابها اهمیت نمیدهند مثلاً خوانندگان کتابها، چون هر سال تعداد کتابهای چاپ اول بیشتری در دسترس میبینند (منهای گرانشدن مدام کتابها و نایابشدن و نادیدهماندن تعداد زیادی از همان کتابها). این میان، مسئولان رسمی فرهنگی لابد این افزایش تعداد عناوین را جزو افتخارات دستگاه متبوع خود برمیشمارند و ناشران هم درآمد کم از هر کتاب (به دلیل شمارگان کم) را با چاپ عناوین بیشتر و گرانتر کردن کتابها جبران میکنند. میماند نویسنده و مترجم که زحمات چند ساله یا چند ماههشان با مبلغی ناچیز جبران میشود و اگر حرفهای هستند، مجبورند بیشتر و بیشتر کار کنند تا کتابهای بیشتری تولید کنند و اگر حرفهای نیستند، از دور خارج شوند یا دلشان را فقط به انتشار کتابشان خوش کنند، بیدریافت پولی که بتواند حتی تا حدودی هزینههای زندگیشان را جبران کند. اما این همۀ ماجرا نیست و همه چیز در همینها خلاصه نمیشود. نویسنده و مترجمی که باید به جای هر یکی دو سال یک کتاب بنویسد، یا هر سه چهار ماه کتابی ترجمه کند، حالا با شمارگان اندک، مجبور است دو یا سه چهار برابر قبل کتاب به بازار نشر بدهد تا همان درآمدِ معمولاً اندک قبلی را داشته باشد. این یعنی عجلۀ بیشتر و دقت کمتر، تحقیق کمتر و پرگویی بیشتر. از طرفی رفتن همه به سوی ترجمه (چون وقت بسیار کمتری میگیرد) به جای تألیف. یعنی واگذاشتن مسائل خودمان و شنیدن مسائل دیگران، چه این مسائل، مسائل ما هم باشد چه نباشد. یعنی تحقیق منحصر بماند در مراکز پژوهشی رسمی که توانایی پرداخت هزینۀ ماهها کار کردن روی یک موضوع را دارند. بقیه هم یا کارشان را رها کنند یا زیرمجموعۀ همان نهادهای رسمی تحقیق کنند و به خواست آنها.
آیا با پذیرش این نکتهها، هنوز میشود خوشحال بود که تعداد عناوین کتابهای هر ساله نشرمان از چند هزار به بالای صد هزار رسیده؟ آیا نگران از دست رفتن بسیاری از نویسندگان و محققانمان نیستیم؟ آیا همچنان خوشحالیم که کتابهای خارجی منتشر میکنیم، آن هم بیقاعده و بیاجازۀ نویسندگان و ناشران خارجیشان؟ اصلاً آیا میخواهیم بدانیم و بفهمیم در زیست کشورمان چه میگذرد؟ یا فقط دوست داریم، بخوانیم و اتفاقاً از اینجا و زندگی اینجایی هر چه دورتر شویم و با مسائل بیرون از کشورمان آشنا شویم و با همان فرهنگها حشرونشر داشته باشیم؟ ظاهراً این هم جزو مسائل بیشماری است که به حال خود رها شدهاند و روزبهروز هم بدتر میشوند. با این فرق که این مسألۀ عموم مردم نیست تا سروصدای همگانی را دربیاورد. اهل کتاب و فرهنگ هم گویا ناگزیرند آن را بسپرند به دست تقدیر و حل شدن مشکلات اقتصادی.»
رشد ۱۶ درصدی تعداد آثار ثبت شده
این یادداشت سناپور، واکنشی به آمار اخیر دفتر توسعۀ کتاب و کتابخوانی است که از رشد ۱۶ درصدی تعداد آثار ثبت شده از تاریخ اول دی سال ۱۴۰۳ تا اول تیر ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه در سال قبل خبر داده بود. طبق ارزیابی سامانه جامع امور ناشران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین در این مدت ۲۸ هزار و ۲۹۷ اثر بدون بررسی تأیید شده که نسبت به مدت مشابه در سال قبل که ۱۹ هزار و ۸۰۱ عنوان بوده ۴۳ درصد رشد داشته است.
تعداد اعلام وصول چاپ اولیهای صادر شده نیز امسال ۴۱ هزار و ۴۵۴ عنوان بوده که نسبت به سال قبل که ۳۶ هزار و ۸۶۵ عنوان بوده ۱۲ درصد رشد را نشان میدهد. مجموع کل آثار اعلام وصول صادر شدۀ امسال نیز ۶۷ هزار و ۳۵۰ عنوان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۶۵ هزار و ۵۴۷ عنوان بوده ۲.۷۵ درصد افزایش داشته است. در این دوره ۸ هزار و ۹۰۲ عنوان کتاب مشروط به اصلاحیه شدند که ۱۵ درصد آثار ثبت شده را شامل میشود و نسبت به دوره مشابۀ سال قبل ۱۶ درصد کاهش اثر مشروطی را نشان میدهد. در دورۀ گذشته ۱۰ هزار و ۵۹۶ اثر مشروط به اصلاحیه اثر شدند.
این آمار نشان میدهد، تعداد درخواستهای رد شده در واحد ثبت آثار (دبیرخانه) امسال ۱۲۳ اثر بوده که نسبت به مدت مشابه در سال قبل که ۱۰۷ اثر بوده ۱۵ درصد افزایش نشان میدهد. تعداد آثار مجاز هم ۴۶ هزار و از ۴۹۴ عنوان در سال گذشته به ۵۵ هزار و ۱۰۴ عنوان رسیده است که رشد ۱۸ درصدی را نشان میدهد و این تعداد ۹۶.۴ درصد آثار ثبت شده را شامل میشود. تعداد آثار مغایر ضوابط نشر نیز در این بازۀ زمانی ۵۸۱ اثر بوده که نسبت به سال گذشته که ۸۰۵ اثر بوده شاهد ۲۸ درصد کاهش آثار مغایر ضوابط نشر هستیم و یک درصد آثار را شامل میشود. آثار مغایر شده شامل کتابسازی، سرقت ادبی و علمی، عدم رعایت درست صفحهآرایی و ارجاعات علمی معتبر و نیز عدم رعایت ضوابط حاکم بر نشر کتاب است.
