توسط : درباره سفر علی لاریجانی به پاکستان و احتمال پیوستن تهران به ائتلاف نظامی ریاض و اسلامآباد
سفر دو روزه علی لاریجانی، رئیس شورای عالی امنیت ملی ایران به پاکستان، بیش از یک سفر دیپلماتیک معمولی است و باید آن را بهعنوان پیامی راهبردی و امنیتی برای همسایگان و منطقه تلقی کرد. این سفر نشان میدهد، تهران در تلاش است محورهای همکاری منطقهای خود را گسترش دهد و نقش فعالتری در ثبات جنوب آسیا ایفا کند. لاریجانی در این سفر با چهرههای کلیدی سیاسی و امنیتی پاکستان ازجمله اسحاق دار معاون نخستوزیر و وزیر خارجه، ایاز صادق رئیس مجلس ملی، آصف علی زرداری رئیسجمهور و شهباز شریف نخستوزیر دیدار و گفتوگو همچنین جلسهای با اندیشکدهها و نخبگان حوزه امنیت و صلح منطقهای در سفارت ایران برگزار کرد.
این تحرکات همزمان شده با امضای پیمان دفاعی عربستان و پاکستان؛ توافقی که سطح همکاری دو کشور را به یک پیوند الزامآور ارتقا داده و نگاهها را متوجه شکلگیری یک محور امنیتی تازه کرده است. پرسش اصلی برای تهران این است که آیا میتواند در این چینش جدید، نقشی ایفا کند؟ سناریو محتمل چنین میگوید که ایران بهدنبال جایگاهی در همسوییهای منطقهای است نه پیوستن رسمی به یک ائتلاف. ریاض و اسلامآباد نیز با وجود احتیاطهای تاریخی بدون نادیده گرفتن وزن ایران، درهای گفتوگوی راهبردی را بسته نگه نداشتهاند. همکاریهای محدود در حوزه مدیریت بحران، مرزها و تبادل اطلاعات میتواند، نقطه آغاز یک همترازی نرم باشد؛ چیزی کمتر از اتحاد اما بیش از روابط معمول. اهمیت سفر لاریجانی زمانی برجستهتر میشود که مجموعه تنشهای پیرامونی پاکستان از وضعیت افغانستان تا رقابتهای تسلیحاتی و مناسبات تازه اسلامآباد با واشنگتن، فضا را حساس کرده است. در چنین شرایطی، پیام تهران درباره ضرورت «هماهنگی منطقهای در برابر بیثباتی» وزن بیشتری پیدا میکند. تأکید دو طرف بر ادامه گفتوگوها و برنامهریزی برای سفر هیاتهای عالیرتبه به تهران نیز نشان میدهد روابط نظامی و امنیتی ایران و پاکستان بهتدریج به یکی از محورهای اثرگذار در شرق و غرب آسیا تبدیل میشود. در نهایت، نتیجه این روند نه پیوستن ایران به یک پیمان بلکه تثبیت جایگاه تهران بهعنوان بازیگری است که میکوشد با تکیه بر قدرت منطقهای خود، مسیر تحولات آینده را از حاشیه نظاره نکند. در این سناریو، تهران نه بهعنوان «متحد» بلکه بهعنوان «شریک مشروط» وارد گفتوگوهای امنیتی میشود؛ همکاریهایی محدود بدون امضای پیمان رسمی و با تمرکز بر مدیریت بحران و تبادل اطلاعات. اما تحقق چنین نزدیکیای به مجموعهای از شروط وابسته است: احتیاط سعودی در برابر وزن منطقهای ایران، وسواس پاکستان نسبت به واکنش هند و لزوم ارائه نشانههایی از کاهش تنشهای منطقهای از سوی تهران. در بهترین حالت، نتیجه این مسیر شکلگیری یک «چتر امنیتی نرم» است نه یک اتحاد کامل. به این ترتیب پیوستن ایران به اتحاد دفاعی عربستان و پاکستان همچنان یک احتمال دور از قطعیت است؛ اما در منطقهای که محورهای قدرت با سرعتی غیرمنتظره جابهجا میشوند همین احتمال نیز ارزش توجه دارد. زمینه زمانی این سفر نیز بر اهمیت آن میافزاید. تنشهای مرزی و امنیتی میان پاکستان و افغانستان، پرونده همکاریهای تسلیحاتی و شایعه خرید تسلیحات چینی و ارتباطات تازه پاکستان با دولت ترامپ، فضای منطقه را پیچیده کرده است. در چنین شرایطی، لاریجانی با محور قرار دادن گفتوگوهای راهبردی و نظامی تلاش کرد، پیام تهران را منتقل کند. کارشناسان معتقدند، این سفر میتواند زمینهساز افزایش همکاریهای نظامی، امنیتی و حتی اقتصادی ازجمله در حوزه تجارت آزاد و اتصال منطقهای شود و پیام روشنی به دیگر بازیگران منطقه درباره ظرفیت تهران و اسلامآباد برای تعامل فعال بدهد.
تهران پس از جنگ ۱۲ روزه و فعال شدن مکانیسم ماشه، آشکارا راهبرد تعمیق روابط با همسایگان را دنبال میکند و لاریجانی نیز از زمان حضور در شورای عالی امنیت ملی، دیپلماسی منطقهای را محور اصلی فعالیت خود قرار داده است. رسانههای پاکستان نیز بر محورهای گفتوگو میان دو کشور تأکید کردهاند که شامل روابط دوجانبه، مسائل امنیت مرزی، همکاریهای اقتصادی و سیاسی، تحولات منطقه و چالشهای مشترک است. یکی از محورهای مهم در حاشیه این سفر طرح غزه ترامپ بود؛ طرحی که با تشکیل نیروی بینالمللی تثبیتکننده در غزه همراه است و نگرانی تهران از تثبیت حضور نظامی خارجی را افزایش داده است. هرچند اعلامیههای رسمی پاکستان اشاره مستقیمی به این موضوع نکردهاند، پیامهای لاریجانی در شبکههای اجتماعی و انتقال سلام رهبر انقلاب به مردم پاکستان و قدردانی از حمایت آنها در جنگ ۱۲ روزه، تلاش برای تقویت انسجام میان افکار عمومی و نهادهای امنیتی پاکستان با ایران را نشان میدهد و به نوعی تلاش برای ایجاد توازن دیپلماتیک در منطقه محسوب میشود. لاریجانی همچنین همزمان با حضور وزیر خارجه در فرانسه، پیامی منتشر کرد و در آن ضمن انتقاد از رویکرد آمریکا نوشت: «ما مذاکرات واقعی را میپذیریم، نه مذاکرات تصنعی و نتیجه مذاکرات نباید از پیش تعیینشده، باشد».
