توسط : چرا پیمان‌های منطقه‌ای صرفاً می‌توانند ابزار کمکی باشند؟
به قلم؛ نعمت‌الله ایزدی؛ اولین سفیر ایران در روسیه در دولت سازندگی
عضویت در اجلاس‌های منطقه‌ای، سازمان‌ها و تشکیلات فارغ از اینکه درون‌مایه سیاسی داشته باشد یا امنیتی و اقتصادی، اگر در چارچوب ساختار نظام بین‌الملل تعریف شده باشد و جهت‌گیری آن بهره‌گیری از ظرفیت‌ها باشد هم برای ایران و هم برای سایر اعضا می‌تواند مفید باشد. بر همین اساس مهم‌ترین نکته این است که برخی از این کشورها ممکن است که بخواهند از این ابزارها بهره‌برداری سیاسی کنند و بلوک جدید را در مقابل یک بلوک دیگر قرار دهند که ما باید در این خصوص مراقبت‌های لازم را انجام دهیم تا در دام سیاسی‌کاری‌های بین‌المللی نیفتیم. لذا اگر اینچنین باشد، چنین اجلاس‌هایی می‌تواند به میزان ظرفیتی که درون خود دارد، مفید واقع شود.
در این خصوص باید توجه شود که تحریم‌ها در این میان یک مانع عمده به حساب می‌آید و برخی از این کشورها که در بریکس هم عضو هستند در ایجاد و اجرای این تحریم‌ها نقش داشتند. لذا اینکه صرفاً به عضویت بلوکی مانند بریکس دربیاییم و فکر کنیم که دیگر همه چیز تمام است و موانع برطرف شده، در حقیقت اینگونه نیست؛ چراکه این تحریم‌ها سازوکاری بوده که در سازمان ملل طراحی و اجرایی شده و عدول از آن برای کشورها دشوار است. از این منظر دکتر پزشکیان که در تبلیغات انتخاباتی خود و پس از آن بر حل مشکلات تاکید کرده بودند باید بتوانند از ظرفیت مثبت و مفید چنین بلوک‌هایی استفاده کنند و در عین حال به دنبال رفع موانع هم باشند. به همین جهت معتقدم که صرف عضویت در بریکس یا هر پیمان منطقه‌ای نمی‌تواند مشکلات را حل کند.
در مورد بخشی از این مشکلات می‌توان در بریکس با کشورهای عضو رایزنی کرد و با تبیین و تشریح سیاست‌های خود به روشن شدن مواضع و حل و فصل مشکلات همچنین روشن شدن ذهنیت آنها کمک کرد. متاسفانه مشکل عمده ما این است که کشورها تحت تاثیر سازمان ملل و حتی اقدامات دو جانبه آنها با آمریکا قرار گرفته‌اند و خود را ناچار به تبعیت از آن می‌دانند و بر همین اساس باید اعتمادسازی در این خصوص صورت بگیرد. باید بتوانیم به این کشورها واقعیت موجود را بفهمانیم تا در نهایت از این وضعیت خارج شویم که البته این هم کار آسانی نیست و پیچیدگی و سختی‌های خاص خود را دارد؛ چراکه ما این مسیر را طی کرده‌ایم و برای بازگشت به آن راه طولانی داریم.
اعتقادم بر این است که بریکس می‌تواند یک ابزار باشد اما نمی‌توانیم بگوییم که کشورهای عضو و اساساً تمامیت این بلوک سیاسی- اقتصادی تمام مشکلات ما را حل خواهد کرد؛ چراکه بسیاری از شرکت‌های موجود در کشورهای عضو بریکس عملاً خصوصی هستند و نمی‌توانند محدودیت‌های بانکی را در مواجهه با ایران نادیده بگیرند. در گذشته پیمان‌هایی مانند اکو، شانگهای و… را داشته‌ایم و حتی بحث پیوستن به شورای همکاری خلیج فارس هم در این میان مطرح بوده اما واقعیت این است که در نظام بین‌المللف ساختاری ایجاد شده که نیاز است ما مشکلاتمان را با آنها حل و فصل کنیم. به عنوان مثال FATF، پالرمو و… از جمله مسائلی است که تا ما آنها را حل نکنیم، دست کشورهای دیگر برای کمک به ما را می‌بندد.
برخی از پیش‌فرض‌های این اقدام هم داخلی است. ما می‌خواهیم به دنیا بفهمانیم که تحریم‌ها علیه تهران ظالمانه و خصمانه است اما باید بدانیم که فهماندن این موضوع به کشورها چندان ساده نیست؛ چراکه بسیاری از کشورها با ایالات متحده و غرب رابطه عمیق و پیشرفته دارند و از این روابط استفاده می‌کنند و همین موضوع مانع از آن می‌شود که آنها هم در سیاست‌های خود چرخش داشته باشند. بر همین اساس ابزارهایی مانند بریکس صرفاً می‌توانند در این راستا کمک حال ما باشند.
