توسط : گروه اجتماعی
اندک باغ‌ها و درختان تهران این روزها در معرض نابودی کامل هستند؛ برخی‌شان با حاتم‌بخشی زاکانی از باغات تهران و صدور مجوز ساخت‌وساز، تعدادی دیگر به دلیل رسیدگی نشدن خشک شده و آفت می‌زنند و مابقی هم در معابر پایتخت یا مجموعه‌های دولتی و غیردولتی با دلیل‌های واهی قطع می‌شوند. در تازه‌ترین اتفاق ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران روز سه‌شنبه در صحن شورا خبری مبنی بر قطع درختان در پادگان ۰۶ داد. تذکر او بعد از انتشار دو عکسی بود که تفاوت محوطه این پادگان را پیش و پس از قطع درختان طی آبان و بهمن ماه امسال نشان می‌دهد. نه ارتش و نه حتی شهرداری تهران به این موضوع واکنش نشان ندادند، آن هم در شرایطی که تهران با غول بزرگ آلودگی هوا درگیر است و هر روز خبری از قطع درختان در گوشه و کنار پایتخت به گوش می‌رسد. گویی شهرداری زاکانی توجهی به این قطع سلسله‌وار درختان در این مجموعه‌ها ندارد، اتفاقی که به نظر می‌آید با شدت فوق مختص دوره ششم مدیریت شهری و شهرداری او باشد.
ناصر امانی چندی پیش هم خبر از قطع ۶۰ درخت در بوستان اقاقی‌های تهران توسط یکی از مجموعه‌های ستاد اجرایی فرمان امام داده بود. او خبر قطع درخت از سوی ستاد اجرایی فرمان امام را درحالی مطرح کرد که مجازات عاملان قطع درخت در کاخ سعدآباد را نامتناسب با اتفاق رخ داده می‌دانست و اعلام کرد که دستگاه‌های اجرایی وابسته به دولت یا نظام، جریمه قطع درخت را از جیب مردم می‌پردازند که بازدارنده نیست و در نهایت باز هم قطع درخت از سوی این مجموعه‌ها تکرار می‌شود.
بیش از این هم خبر قطع درختان از سوی دانشگاه تهران و الزهرا سبب اعتراض شورایی‌ها شده بود. آن هم در شرایطی که چندی پیش این عضو شورا در صحن علنی یک آمار غیررسمی اما تولید شده توسط تیم کارشناسی درخصوص خشکی درختان بوستان‌‌‌های جنگلی ارائه کرد که براساس آن ۱۲ هزار و ۷۰۳ اصله درخت در سه پارک جنگلی تهران خشک شده است. براساس این گزارش سهم بوستان‌‌‌های سرخه‌‌‌حصار، چیتگر و لویزان از این تعداد به ترتیب ۴۶۵۰، ۷۹۸۱ و ۷۲ اصله است.
او درباره علت‌‌‌های خشکی درختان مذکور گفت: کارشناسان مواردی مثل ضعف در نگهداشت، کمبود آب و آفت‌‌‌زدگی را عنوان کرده‌‌‌اند و خشکی تعدادی از آنها تایید و تصمیم برای قطع آنها نهایی شده است. به گفته امانی فعلاً قطع ۳۱۴۱ اصله درخت در سرخه‌‌‌حصار، ۸۱۲ اصله در چیتگر و ۷۲ اصله در لویزان قطعی شده و پیمانکاری مامور این کار است.
حمله به باغات
اما قطع درختان در گوشه و کنار تهران تنها نمونه کم‌رنگ شدن رنگ سبز تهران نیست. چندی پیش ویدئویی از مهدی عباسی، عضو شورای شهر تهران در رسانه‌های اجتماعی فراگیر شد که نشان می‌داد او در یک برنامه تلویزیونی، ماجرای مشکوک «گم شدن پرونده یک باغ سه هزار متری» را از «کارتابلش» تایید می‌کند. اکنون بررسی‌ها آشکار می‌کند که این باغ با دخالت و نفوذ برخی افراد و مجوز شهرداری تهران درحال تبدیل شدن به یک برج است.
باغی که ۲۵۳ درخت قدیمی داشته و براساس نظر کمیسیون ماده هفت آیین‌نامه اجرایي قانون حفظ و گسترش فضاي سبز که در تاریخ ۱۳ تیرماه سال ۱۴۰۱ صادر شده، تعداد زیادی از این درختان خشک شده‌اند و در لیست درختان این زمین، محیط بن ۱۸۰ هم به چشم می خورد.
پروانه ساختمان این ملک که بعد از اصلاح به بیش از ۲ هزار و ۶۰۰ مترمربع رسیده است و در تاریخ ۹ مهر ماه امسال صادر شده، ۱۰ طبقه روی همکف و چهار طبقه منفی. هر طبقه سه واحد مسکونی دارد و مشاعات یک مجتمع لوکس مانند زمین بازی کودکان، سالن اجتماعات، استخر و… هم در آن پیش‌بینی شده است.
شهرداری از این پروانه بیش از ۳۰ میلیارد تومان درآمد داشته است. هرچند که مهدی عباسی، عضو شورای شهر تهران تاکید کرده که این پروانه ساخت را از طریق دیوان عدالت اداری باطل می‌کند. او اخیراً در صحن شورای شهر تهران گفته بود: «در این قضیه رئیس سازمان فضای سبز برکنار شد؛ چه زوری پشت این پرونده است؟ حقوق مردم دست ماست، ما در تک‌تک باغ‌ها احتیاط زیادی می‌کنیم؛ اما حالا قسم جلاله می‌خورم اگر یک پرونده دیگر تکرار شود، این‌چنین برخورد نخواهیم کرد. در این پرونده احتمال زد‌و‌بند وجود دارد و فساد شده است. من در شهرداری مدیر بودم؛ فرآیندها را می‌دانم و می‌دانم چه خبر است. این پرونده سریع‌تر از روال معمول پروانه گرفت، هر لحظه که ما برای پیگیری تماس می‌گرفتیم سرعت پروانه چند برابر می‌شد. بیایید من سامانه‌ها را به شما نشان بدهم که چگونه این پرونده دنبال می‌شد، خجالت بکشید. این پرونده سه هزار مترمربع رای باغ داشته؛ اما من به مالک می‌گویم زهی خیال باطل! تلاش می‌کنیم در دیوان عدالت اداری رای را ابطال کنیم و شخصاً پیگیری می‌کنم و کوتاه نخواهم آمد. کسانی که تخلف کردند نیز باید به دادگاه معرفی شوند».
نکته مهم در پرونده این باغ سه هزار مترمربعی، داشتن رای کمیسیون ماده ۱۲ مبنی بر دائر مشجر همچنین داشتن حدنصاب تعداد درختان و دارا بودن ارزش اکولوژیک است که به کلی نادیده گرفته شده و در مفاد پروانه صادر شده نیز حتی یک درخت برای حفاظت پیش‌بینی و قید نشده است.
همچنین در آن زمان شورای شهر تهران، شورای عالی معماری و شهرسازی، مجلس و بازرسی کل کشور هم خواستار لغو بخشنامه شهرداری در حوزه صدور مجوز ساخت به پرونده برخی از باغات براساس مصوبه موسوم به برج باغ شدند. مصوبه‌ای که کارشناسان شهری می‌گفتند این بخشنامه «تیر خلاص» به اندک باغ‌های باقی‌مانده تهران بود و شورای شهر بعداً اعلام کرد جلوی اجرای این مصوبه را گرفته است.
نابودی ۱۲۸ هکتار
باغات تهران همیشه در معرض خطر بوده‌اند اما روند تخریب‌شان زمانی سرعت گرفته است. از زمان اجرایی شدن مصوبه موسوم به برج باغ در دوره شهرداری محمدباقر قالیباف حدود ۱۲۸ هکتار از باغات تهران از بین رفته است.
آمارهای منتشر شده از تاثیر مصوبه برج‌باغ‌ها بر روند تخریب باغات تهران نشان می‌دهد که ۴۹۳ باغ تبدیل به برج‌باغ شده؛ ضمن اینکه در سال‌های۹۳ تا ۹۵ به ترتیب به ۱۰۸، ۹۳ و ۸۵ باغ تهران پروانه ساخت‌وساز اعطا شده است. ۲۶۱ باغ به مساحت ۵۶ هکتار در منطقه یک، ۵۰ قطعه در منطقه ۲، ۴۲ قطعه در منطقه ۳، ۴۵ قطعه در منطقه ۴ و۳۰ هکتار در منطقه ۲۱ و ۲۲ بوده است.
این مصوبه در دوره پنجم مدیریت شهری لغو و مصوبه دیگری به نام خانه‌باغ جایگزین آن شد. بعد از این مصوبه انگیزه ساخت‌وساز در باغات بسیار کاهش پیدا کرد اما منتقدان معتقد بودند این مصوبه هم کارایی لازم را ندارد. مصوبه‌ای که مورد انتقاد مدیران شهری دوره ششم بود و از همان ابتدا تلاش کردند، مصوبه دیگری جایگزین آن کنند.
شهرداری تهران در پژوهشی به تاثیرات دو مصوبه برج‌باغ و خانه‌باغ در حفظ باغات تهران در دوره زمانی ۱۴۰۰- ۱۳۸۱ پرداخته و به این نتیجه رسیده که عمده پروانه‌های ساخت‌وساز در باغ‌ها مبتنی بر مصوبه برج‌باغ، حتی پس از لغو آن، ناشی از حقوق مکتسبه و آرای قضایی صادر شده، اثرات نابودی عمده درختان باغ‌های شهر تهران ناشی از این مصوبه بوده است.
در نقد مصوبه خانه‌باغ هم تاکید شده که حدود ۶۰ درصد از باغات به دلیل فقدان یا ناچیز بودن سطح پوشش درختان، واجد کارکرد اکولوژیک مورد انتظار از باغ نیست و در عمل این بخش از ظرفیت موجود زمین‌های باغی در شهر تهران به دلیل این مصوبه بلااستفاده مانده است و پژوهشگران این مطالعه پیش‌بینی کرده بودند این مصوبه در دراز‌مدت انگیزه نگهداری از باغات را از بین خواهد برد.
این پرونده حالا هرچند سربسته اما رسانه‌ای شده است ولی باید هشدار داد که اندک لکه‌های سبز باقی‌مانده تهران در معرض خطر ساخت‌وساز هستند. هر چند وقت یک بار خبر ساخت‌وساز در یکی از باغات افشا می‌شود. یک روز قانون برج‌باغ‌ها به جان درختان این شهر می‌افتد و یک روز بخشنامه‌ای که تلاش می‌کند برای همه باغات با یک دست فرمان تصمیم‌گیری کند.
