توسط : آنچه در شرایط فعلی در خاورمیانه جریان دارد بدون‌شک سلسله‌ای از اقدامات به هم پیوسته است که بخشی از آن ذیل مسائل سیاسی و بخشی دیگر ذیل موضوعات میدانی قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون بسیاری از روندهای جاری در منطقه دست‌خوش تغییر قرار گرفته و بالطبع شاهد تاثیرات آن در سایر پرونده‌های مفتوح شده در عرصه بین‌المللی هستیم. برای نمونه روس‌ها وضعیت فعلی منطقه را به نوعی به نفع خود می‌دانند؛ چراکه در این اتمسفر ایالات‌متحده نه تنها درگیر پرونده غزه است بلکه از سوی دیگر در دریای سرخ هم به نوعی به دنبال مقابله با یمنی‌هاست که تمام این موضوعات ریشه در تحرکات میدانی اسرائیل علیه غزه دارد. از سوی دیگر، آمریکایی‌ها پله‌به‌پله لبه تقابل خود با چین را تیز می‌کنند تا بتوانند پکن را در دریای چین جنوبی مشغول کرده و سرعت رشد اقتصادی چینی‌ها را کاهش دهند. مجموع این تحولات به نوعی نشان می‌دهد که ایالات‌متحده در شرایط کنونی، چندین موضوع را روی میز وزارت خارجه، پنتاگون و حتی کاخ سفید دارد و به هر کدام براساس اولویت‌های خودشان رجوع می‌کند و قدری آنها را پیش می‌برد اما به هر ترتیب حالا خاورمیانه برای آنها از هر چیز دیگر با اهمیت‌تر است. توجه داشته باشید که در داخل آمریکا هم اوضاع و احوال به سمت‌وسویی است که از یک سو تیم دونالد ترامپ که مایک جکسون، رئیس مجلس نمایندگان هم در زمره آنها تلقی می‌شود، در حال وارد کردن ضربات انتخاباتی به بایدن هستند و از سوی دیگر او به دلیل حمایت‌های بیش از حد خود از اسرائیل و اوکراین در دو جنگ گوناگون از سوی محافظه‌کاران و افکار عمومی ایالات‌متحده زیر فشار قرار دارد. این امر در اروپا هم به گونه‌ای دیگر می‌تواند مورد نظر قرار بگیرد و به این دلیل است که کاخ سفید نمی‌خواهد در این شرایط فنر خاورمیانه از دستش خارج شود. در این راستا، عراق برای آمریکایی‌ها یک اهمیت مشخص پیدا می‌کند. درست است که اسرائیل برای آمریکا در خاورمیانه اولویت مهمی به حساب می‌آید اما واقعیت این است که واشنگتن، بغداد را به دلیل همسایگی با ایران، حضور اقلیم کردستان، منابع نفتی و چندین و چند مولفه دیگر بسیار با اهمیت می‌داند و از این‌رو پس از لشکرکشی به این کشور در سال ۲۰۰۳ تاکنون سعی داشتهکه بتواند این کشور را به نوعی در سیاست خارجی خود کانالیزه کند. بر همین اساس در سال ۲۰۰۸ شاهد آن بودیم که توافق‌نامه چارچوب استراتژیک (Strategic Framework Agreement) در زمان ریاست‌جمهوری بوش پسر به امضای مقامات عراق و آمریکا رسید که بسیاری آن را توافق بغداد- واشنگتن نامیدند. شالوده این توافق مسائل امنیتی و دفاعی را در برمی‌گرفت و در این سال‌ها هم به نوعی سعی بر تغییر ابعاد مختلف آن بود. در این راستا باید توجه داشت که این توافق طی سال‌های گذشته تمدید شده و البته مسائل متنوعی در این راستا مانند آموزش نیروهای نظامی شامل آن می‌شد اما بحث مهم در مورد آن را باید ادامه حضور یا عدم حضور نیروهای آمریکایی در عراق دانست. توجه داشته باشید که پس از ترور شهید سلیمانی در فرودگاه بغداد اساساً پارلمان عراق مصوبه‌ای را به تصویب رساند که ماهیت آن تاکید بر خروج نظامیان ایالات‌متحده از عراق بود. در این خصوص اختلاف‌نظرهایی در داخل عراق وجود دارد که یکی از آنها درخواست مقامات اقلیم کردستان مبنی بر ادامه حضور آمریکایی‌ها در این اقلیم بوده است. در این راستا باید توجه شود که محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق هم به دلیل آنکه به دنبال یک سیاست متوازن میان ایران و آمریکا بوده به دنبال آن است که یک راه‌حل مشخص را برای این موضوع اتخاذ کند و به همین دلیل او دیروز راهی واشنگتن شد.
توافق چارچوب استراتژیک و چند پرونده دیگر
براساس اعلام المیادین، السودانی قبل از اینکه بغداد را به مقصد واشنگتن ترک کند، اعلام کرد که سفر من به واشنگتن در شرایطی حساس از نظر روابط با آمریکا و شرایط منطقه و اقدامات اسرائیل علیه فلسطینی‌ها و نگرانی‌ها درباره گسترش دامنه درگیری صورت می‌گیرد. هدف از سفر به واشنگتن انتقال به مرحله جدیدی از روابط بین دو کشور و فعال‌سازی توافق چارچوب استراتژیک است و این توافق با برنامه دولتی و اصلاحات اقتصادی سازگار است. وی در بخش دیگری از سخنانش گفت که محور دیدار با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، اوضاع منطقه و نقش ما در آتش‌بس غزه خواهد بود. فعالیت کمیته عالی نظامی برای ایجاد جدول زمانی برای پایان ماموریت ائتلاف بین‌المللی نیز در این دیدار مورد بررسی قرار خواهد گرفت. نخست‌وزیر عراق همچنین اعلام کرد که در این سفر برگزاری نشست نخست کمیته هماهنگی مشترک برای اجرای توافق‌نامه استراتژیک انجام خواهد شد و نشست کمیته هماهنگی درباره پرونده‌های حوزه تجاری، انرژی، سرمایه‌گذاری، آموزش، حمل‌ونقل، فرهنگ، مبارزه با فساد و استرداد اموال خواهد بود و در این سفر با وزرای آمریکایی و رؤسای شرکت‌های نفتی و صنعتی بزرگ دیدار خواهیم کرد. تلاش ما برای ایجاد شراکت استراتژیک پایدار براساس احترام متقابل و حفظ حاکمیت عراق است.
از سوی دیگر یک مقام ارشد در وزارت خارجه آمریکا و درخصوص این سفر اعلام کرده که شراکت امنیتی و دفاعی بین آمریکا و عراق بخش مهمی از مذاکرات محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق طی سفرش به واشنگتن خواهد بود اما محور اصلی این سفر صرفاً این موضوع نیست. به گفت این مقام آمریکایی، سفر السودانی بر روابط اقتصادی متمرکز خواهد بود و این در زمانی است که واشنگتن و بغداد مذاکراتی درباره پایان عملیات ائتلاف نظامی آمریکا در عراق انجام خواهند داد و روابط دفاعی و امنیتی هم بخشی از مذاکرات السودانی در دیدارش با جو بایدن رئیس‌جمهوری ایالت‌متحده، لوید آستین وزیر دفاع و آنتونی بلینکن وزیر خارجه خواهد بود.
در این میان باید توجه شود که السودانی در مقاله‌ای که در آستانه سفرش به آمریکا در ماهنامه آمریکایی فارن افرز (Foreign Affairs) به تاریخ ۱۱ آوریل سال جاری میلادی منتشر کرد، گفته است که این سفر بر اهمیت پایدار روابط اقتصادی ما، همکاری در مبارزه با پولشویی، تامین مالی تروریسم و استفاده از ابزارهای سیاسی و دیپلماتیک برای از بین بردن تنش‌های منطقه‌ای تاکید می‌کند. او در بخش دیگر مقاله خود به این موضوع اشاره کرده که کاهش همه‌جانبه تشدید تنش در خاورمیانه مستلزم پایان فوری جنگ در نوار غزه است و تاکید می‌کند که جنگ با تروریسم موضوع محوری برای دو دولت عراق و آمریکاست و ما نقشی که واشنگتن و دیگر اعضای ائتلاف بین‌المللی در مساله مبارزه با داعش و شکست تروریسم ایفا می‌کنند را درک می‌کنیم. نخست‌وزیر عراق در جایی دیگری از مقاله خود نوشته است، عراق اجازه نمی‌دهد که میدانی برای تسویه حساب‌های جهت‌های موثر خارجی باشد و همه باید با بغداد براساس حاکمیت و احترام متقابل برخورد کنند و تاکید کرد که عراق در پی بازیابی نقش محوری خود در منطقه و استفاده از موقعیت راهبردی خود برای کاهش تنش‌هاست.
اگر به سخنان وی در مورد سفرش به واشنگتن توجه کنیم و از سوی دیگر مقاله اخیرالذکر را مورد نظر قرار دهیم، می توانیم به این نتیجه برسیم که بغداد هم به نوعی به دنبال آن است تا بتواند علاوه بر بازتعریف روابط خود با ایالات‌متحده در عرصه‌های مختلف، نقشی را در جهت فروکش کردن تنش‌ها در خاورمیانه ایفا کند. سودانی به خوبی می‌داند و درک می‌کند که اوضاع و احوال منطقه به نوعی است که بغداد به عنوان همسایه ایران همچنین شریک مهم ایالات‌متحده باید کنشگری بیشتری از خود نشان دهد. در نهایت باید دید که عراق در مورد خروج نظامیان آمریکا از این کشور به چه جمع‌بندی با کاخ سفید می‌رسد؛ چراکه این موضوع یکی از محوری‌های مهم سفر سودانی به واشنگتن را سر و شکل می‌دهد.
