ترس بورس

مهتاب شهریاری، خبرنگار سازندگی

بازار سهام از هرچه نترسد از نااطمینانی و جنگ می‌ترسد. صحبت تیر و تفنگ که می‌شود، بازار تنش می‌لرزد و قلبش به تپش می‌افتد. دیروز هم بورس تهران با تشدید احتمال افزایش تنش‌ها در منطقه، طوری کاهش یافت که بدترین عملکرد خود را در سال جدید به ثبت رساند. در روز گذشته، شاخص کل بورس تهران افت 38/2 درصدی را بر جای گذاشت و در آستانه از دست دادن سطح 2 میلیون واحدی قرار گرفت. لازم است بدانید که این مقدار از کاهش، بیشترین افت روزانه این شاخص از 6 آبان سال قبل است. شاخص هموزن نیز در روز گذشته افت 34/3 درصدی را تجربه کرد. در فرابورس نیز شاخص اصلی این بازار با رشد 44/2 درصد همراه شد. همان‌طور که از مقدار افت نماگرها نیز پیداست در روز گذشته، فشار عرضه در نمادهای کوچک و ارزش بازار پایین‌تر بیشتر از نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز بوده است. گروهی این موضوع را به شاخص‌سازی مربوط می‌دانند و ادعا می‌کنند که در روز گذشته، حمایت‌های تصنعی از سهام بزرگ بازار به عمل آمده است. در همین حال روز گذشته اعلام شد که امروز، جلسه حقوقی‌ها در راستای حمایت از بازار تشکیل خواهد شد.
از آغازین دقایق معاملات دیروز، فشار عرضه در کلیت بازار مشهود بود و نماگرهای سهامی تا آخرین دقایق معاملات با کاهش ارتفاع همراه شدند. ریسک سیستماتیک منتج از منازعه خاورمیانه همچنان بر سپهر بازار سهام سایه افکنده است و این فضای غبارآلود که با اخبار منتشره در رسانه‌های مختلف هر لحظه رنگ خاصی به خود می‌گیرد، سبب شده تا جریان تقاضا از بازار سهام گریزان شود و بازار با تشدید جریان عرضه مواجه شود. در روز گذشته ارزش معاملات خرد بازار سهام که شامل سهام و حق تقدم می‌شود، رقم 4 هزار و 838 میلیارد تومان را ثبت کرد که رقم نازلی محسوب می‌شود. این نشان می‌دهد برای سهامی که در صف فروش نمادهای مختلف بازار در کف قیمتی روزانه قرار داشتند، خریداری وجود نداشته است. همچنین در روز گذشته، هزار و 745 میلیارد تومان از گردونه معاملات سهام و حق ‌تقدم خارج شد که بیشترین مقدار خروج پول از بازار از 6 خرداد سال قبل بوده است.
دیروز همچنین خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی بازار منفی شد و هزار و 790 میلیارد تومان پول حقیقی از بازار سهام خارج شد که نسبت به روز معاملاتی قبل بیش از 4 برابر- معادل 373 درصد- بیشتر شده است. ناظران ترس از درگیری نظامی میان ایران و اسرائیل را عامل اصلی ریزش بازار و خروج سرمایه می‌دانند.
اقتصادنیوز هم گزارش داد؛ نخستین روز معاملاتی هفته با سرخ‌پوشی بازار سهام به انتها رسید. به طوری که شاخص کل بورس 38/2 درصد کاهش یافت و در محدوده 2 میلیون و 207 هزار واحد قرار گرفت. شاخص هموزن نیز در روز شنبه 34/3 درصد، کاهش ارتفاع را تجربه کرد و عدد 726 هزار و 218 واحد را به ثبت رساند. وضعیت در فرابورس ایران نیز یکسان بود. به صورتی که شاخص کل فرابورس هم 44/2 درصد کاهش یافت و با قرار گرفتن در محدوده 24 هزار و 775 واحد به کار خود در این روز پایان داد. به علاوه بورس و فرابورس مجموعاً شاهد 1745 میلیارد تومان خروج پول از جانب سهامداران حقیقی بودند و ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم نیز با افزایش 7/24 درصدی نسبت به روز ماقبل در سطح 4838 میلیارد تومان قرار گرفت.
در نیمه هفته گذشته به نظر می‌رسید که تنش شکل گرفته میان ایران و اسرائیل به آرامشی نسبی رسیده است اما با نزدیک شدن به آخر هفته و پس از به انتها رسیدن روزهای معاملاتی، تهدیدهای طرفین و اخبار حول محور این موضوع افزایش یافت که سبب ورود موج جدیدی از نگرانی و ابهام به بازار شد. همین اتفاق رفتار سهامداران را تحت تاثیر قرار داد و سبب شد تا از شروع ساعات معاملات روز شنبه، فشار عرضه در بازار شدت بگیرد و منفی‌های گسترده‌ای را رقم بزند. به طوری که افت شاخص‌های اصلی در این روز بیشترین مقدار از 6 آبان 1402 بوده است.
اما با وجود تمام اینها، برخی از تحلیلگران به صعود بورس امیدوارند و معتقدند که چون ارزش دلاری بازار به سطوح پایینی رسیده همچنین از سایر بازارهای موازی تا حد قابل توجهی عقب ‌مانده است، آماده صعود است و می‌تواند با تزریق اخبار مثبت و تغییراتی بنیادین در یک مسیر صعودی ادامه‌دار گام بردارد.
به عقیده ناظران، ارزش دلاری بازار سرمایه به یک کف مهم رسیده است که می‌توان از آن به ‌عنوان یک حمایت مهم یاد کرد. علت ضعف بازدهی بازار طی دو سال اخیر که احتمالاً در سال جاری هم تا حدی ادامه یابد، ناشی از دو منبع خود بازار از یک طرف و شرکت‌های فعال در آن از طرف دیگر است، التهابات داخلی و تنش‌های بین‌المللی به ‌عنوان دو ریسک اصلی اثرگذار باعث عدم ورود نقدینگی جدید و البته جدی به بازار شده لذا عملکرد بورس نسبت به کلیت اقتصاد (و در مقام مقایسه با تورم) به ‌شدت افت کرده است. در نقطه مقابل فشار مداوم و بیش از حد دولت به شرکت‌های بزرگ بورسی از طریق افزایش مالیات‌ها، حذف معافیت‌های مالیاتی، افزایش نرخ حامل‌های انرژی، افزایش بهره‌های مالکانه و… باعث کاهش درآمد دلاری این شرکت‌ها شده لذا انتظار بازدهی متناسب با رشد نرخ دلار از این شرکت‌ها نامعقول است.
با این اوصاف و با توجه به رخدادهای پیش‌رو می‌توان گفت به‌رغم ارزشمند بودن سهام بسیاری از شرکت‌ها (به لحاظ بنیادی) تنوع و تعدد و اهمیت خبرها و رخدادهای سال 1403 بیشتر به نفع نوسان‌گیران خواهد بود به خصوص اگر نوسان‌گیری روی سهام بنیادینی انجام شود که تعدادشان هم در بازار کم نیست.
دیروز صندوق‌های اهرمی با فشار فروش قابل توجهی همراه شدند و هر پنج صندوق اهرمی حاضر در بازار با کاهش ارتفاع بیش از 6 درصد همراه شدند. این صندوق‌ها قابلیت نوسان بیشتری نسبت به سهام عادی بازار دارند و طبیعتاً ریسک بیشتری را نیز دارا هستند و وضعیت قمر در عقربی که در فضای کنونی کشور تجربه می‌شود، سبب شد تا این صندوق‌ها نیز با کاهش ارتفاع همراه شوند. در مقابل جریان پول همچنان به سمت‌وسوی دارایی‌های امن روانه می‌شود. در روز گذشته به دلیل رشد قیمت دلار در بازار آزاد و رشد قیمت اونس در روزهایی که بازار ایران تعطیل بود، صندوق‌های طلا با تقاضای قابل توجهی همراه شدند و کلیه این صندوق‌ها در دامنه مثبت به کار خود خاتمه دادند. با توجه به ریسک ژئوپلیتیک موجود، جریان پول به سمت بازار سهام روانه نمی‌شود چراکه در صورت بروز کشمکش نظامی، بازار سهام با افت ارتفاع بیشتر همراه می‌شود. اما دارایی‌های بازار طلا و سکه می‌توانند در نقش یک پناهگاه، سرمایه سرمایه‌گذار را حفظ کنند.
در همین شرایط، دلار در روز گذشته برای نخستین بار وارد کانال 66 هزار تومان شد و یکی از دلایل رشد صندوق‌های طلا نیز همین افزایش قیمت دلار در بازار آزاد بود. گفتنی است که شاخص ارزی در واپسین معاملات روز پنج‌شنبه در رقم 64 هزار و 500 تومان معامله شده بود و در ادامه فضای مبهمی که در راستای واکنش یا عدم واکنش ایران به قضیه حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه وجود دارد همچنان دلار به افزایش قیمت خود در بازار آزاد ادامه می‌دهد. به نظر می‌رسد تا زمانی که این فضای مبهم صاف و شفاف نشود، تقاضایی روانه بازار سهام نخواهد شد. با وجود رشد قیمت دلار در بازار آزاد که یکی از محرک‌های سنتی بورس در سنوات قبل بوده، ترس ناشی از ریسک‌ها، اجازه عرض اندام را به بورس نمی‌دهد و ارزش دلاری این بازار در یکی از نازل‌ترین مقادیر خود در ماه‌های اخیر (135 میلیارد دلار) قرار گرفته است. تا زمانی که فضا مبهم باقی بماند، جریان پول ترجیحاً به سمت دارایی‌های امن در بازار طلا و سکه خواهد رفت و با وجود حباب موجود در این بازارها، راهی بازار سهام که قیمت‌های مناسبی را نیز داراست، نخواهد شد.