توسط : گزارش سخنرانی پوتین در نشست سالانه باشگاه بینالمللی والدای و هشدارهای هستهای و نظامی به اروپا و آمریکا
گروه بینالملل: سخنرانی اخیر ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه در بیستودومین نشست سالانه باشگاه بینالمللی والدای به صحنهای مهم برای بیان دیدگاههای راهبردی کرملین تبدیل شد. این سخنرانی در شرایطی ایراد شد که جنگ اوکراین همچنان ادامه دارد و روابط روسیه با کشورهای غربی در یکی از پرتنشترین دورههای خود طی چند دهه اخیر قرار گرفته است. پوتین در این سخنرانی با انتقاد شدید از آنچه «هژمونی رو به افول اما تهاجمی غرب» خواند بار دیگر بر تعهد روسیه به ساختن نظمی جهانی مبتنی بر چندقطبی بودن تأکید کرد.
او با نگاهی ژرف به تحولات ژئوپلیتیکی، تاریخ معاصر را از منظر روسیه بازخوانی و هشدارهایی آشکار و ضمنی را خطاب به غرب مطرح کرد. این سخنان نهتنها برای تقویت انسجام داخلی روسیه طراحی شده بودند بلکه هدفشان ارسال پیامهایی روشن به کشورهای غیرغربی و تحت فشار قرار دادن اروپا نیز بود.
پوتین معتقد است که دوران سلطه یکجانبه غرب به پایان رسیده و جهان در حال ورود به مرحلهای جدید است که در آن قدرتها بهصورت چندقطبی عمل خواهند کرد. از دیدگاه او، این تحول نه یک آرمانگرایی بلکه واکنشی طبیعی از سوی نظام بینالملل به تلاشهای غرب برای تحمیل هژمونی جهانی است. او دوره پس از جنگ سرد را زمانی توصیف کرد که «برندگان خودخوانده» سعی کردند، الگوهای خود را بر جهان تحمیل کنند اما نتیجه آن چیزی جز افزایش بیثباتی و هرجومرج نبود. پوتین در ادامه به چند عرصه اشاره کرد که بهزعم او، غرب در آنها با رفتارهای یکجانبه موجب تضعیف نظم جهانی شده است. نخست در حوزه حقوق بینالملل، جایی که تحریمهای یکجانبه و تفسیرهای گزینشی از قوانین، بنیانهای سازمان تجارت جهانی را متزلزل کردهاند. دوم در عرصه ژئوپلیتیک که گسترش ناتو به شرق را بیتوجه به نگرانیهای امنیتی روسیه دانست و گفت غرب، گفتوگو را تنها در قالب اطاعت میپذیرد.
او با تأکید بر اینکه گسترش ناتو عامل اصلی بحران اوکراین است، تلاش کرد این روایت را تثبیت کند که روسیه نه عامل بیثباتی بلکه مدافع حاکمیت ملی کشورها و طرفدار نظمی عادلانهتر و متوازنتر است. از نظر پوتین چنین نظمی باید به تفاوتهای فرهنگی، تاریخی و تمدنی احترام بگذارد. این تصویرسازی در راستای تلاشهای دیرینه روسیه برای جلب حمایت کشورهای غیرغربی و معرفی خود بهعنوان صدای جهان جنوب صورت میگیرد.
بخش قابل توجهی از سخنرانی به جنگ اوکراین اختصاص داشت اما پوتین این جنگ را نه صرفاً یک درگیری دوجانبه بلکه بخشی از تقابل گستردهتر میان شرق و غرب دانست. پوتین هشدار داد که روند «نظامیسازی اروپا» بیپاسخ نخواهد ماند و وعده داد که روسیه، واکنشی قاطع و متناسب نشان خواهد داد. او بهویژه نسبت به اظهارات مقامهای آلمانی درباره تبدیل ارتش این کشور به قدرتمندترین نیروی نظامی اروپا، ابراز نگرانی کرد و گفت که روسیه این تحولات را با دقت زیر نظر دارد.
در بخش دیگری از سخنانش، پوتین به موضوع حساس نیروگاههای هستهای پرداخت و گفت که حملات اوکراین به مناطق اطراف نیروگاه زاپوریژیا، اقدامی خطرناک است. او با لحنی هشدارآمیز افزود که اوکراین هنوز نیروگاههای فعال در اختیار دارد و این پرسش را مطرح کرد که «چه چیزی مانع اقدام متقابل ما میشود؟» این اظهارات از سوی بسیاری از تحلیلگران بهعنوان نشانهای از آمادگی روسیه برای تشدید تنشهای هستهای تلقی شد. فراتر از مسائل امنیتی، پوتین حملات ایدئولوژیک خود علیه لیبرالیسم غربی را نیز ادامه داد. او لیبرالیسم مدرن را افراطی و متعصب توصیف کرد و گفت که این جریان هرگونه اندیشه مستقل یا بدیل را با خشونت و طرد پاسخ میدهد. پوتین همچنین بر اهمیت ارزشهای سنتی تأکید کرد و گفت که در دوران تحولات سریع، تنها تکیه بر تاریخ، اخلاق و هنجارهای مذهبی میتواند به جوامع ثبات ببخشد.
این تأکید بر ارزشهای سنتی در واقع تلاشی برای معرفی روسیه بهعنوان مدافع محافظهکاری اجتماعی در برابر آنچه پوتین «انحطاط غرب» مینامد، بود. این پیام مخاطبانی در جهان اسلام، آسیا، آفریقا و حتی برخی محافل غربی دارد که نسبت به روندهای فرهنگی غربی انتقاد دارند. پوتین همچنین تلاش کرد، اقدامات کنونی غرب را به تاریخ استعمار پیوند دهد. او یادآوری کرد که قدرتهایی که در گذشته مستعمرات را غارت کردند، امروز نیز با همان منطق عمل میکنند. این قیاس آشکار با هدف جلب همبستگی ملتهای غیرغربی و تقویت روایت روسیه بهعنوان متحد طبیعی کشورهای جنوب جهانی مطرح شد. در جمعبندی سخنرانی، پوتین سیاست جدیدی را اعلام نکرد بلکه تلاش کرد، روایتی تثبیت شده را بار دیگر برجسته کند؛ روایتی که روسیه را کشوری مقاوم در برابر تحریمها و در حال مقابله با کل بلوک ناتو نشان میدهد. او کوشید، تصویری از روسیه ارائه دهد که قدرتی مطمئن، دارای طرحی روشن برای آینده و آماده مقابله با هر نوع فشار است.
پیام اصلی سخنرانی پوتین دو محور داشت: نخست، تأکید بر مقاومت در برابر سلطه تکقطبی و دوم، هشدار جدی به غرب درباره پیامدهای تحریک روسیه. با این حال، او تأکید کرد که روسیه درهای گفتوگو را نبسته است اما اجازه نخواهد داد که فشارهای نظامی یا تبلیغاتی غرب، استقلال و امنیت این کشور را تهدید کند. این سخنرانی که با دقت برای مخاطبان داخلی و خارجی طراحی شده بود، بار دیگر نشان داد که کرملین چگونه تلاش میکند، جنگ اوکراین و تقابل با غرب را نه یک بحران مقطعی بلکه بخشی از نبردی تاریخی برای بازتعریف نظم جهانی معرفی کند. آنچه در نشست والدای امسال مطرح شد، در واقع سندی راهبردی برای فهم منطق سیاست خارجی کنونی روسیه بود؛ منطقی که بر این باور استوار است که دوران تکقطبی به پایان رسیده و جهان چندمرکزی، دیر یا زود، ساختار بینالملل را دگرگون خواهد کرد.
