توانایی ایران

عبدالرضا فرجی‌راد، دیپلمات پیشین و استاد ژئوپلیتیک

بحثی که این روزها در رابطه با تغییر استراتژی ایران در مورد برنامه هسته‌ای مطرح می‌شود در واقع بحث درستی به حساب نمی‌آید؛ چراکه ایران هیچ تغییری در سیاست خود نشان نداده و تبلیغاتی که در خارج کشور در مورد تولید سلاح هسته‌ای توسط ایران به راه افتاده اساساً موضوع درستی نیست و با هدف و انگیزه خاصی ممکن است در دستور کار قرار گرفته باشد. اینکه برخی از مسئولان کشورمان قبل از پاسخ دادن به اسرائیل این موضوع را مطرح کردند به آن دلیل بود که تهدیدات علیه ایران افزایش یافت. به‌عنوان مثال، بعد از هفتم اکتبر و به راه افتادن جنگ در غزه، مقامات اسرائیل بارها ایران را تهدید کردند و حتی نخست‌وزیر اسرائیل بارها اعلام کرد که به دلیل مرتبط بودن ایران با این پرونده، از تهران انتقام خواهیم گرفت و باید ایران را تنبیه کنیم. طبیعتاً برخی از مقامات اسرائیل هم بدون اشاره مستقیم به سلاح هسته‌ای به‌نوعی موضع گرفتند که گویی قرار است به ایران حمله کنند. لذا جمهوری اسلامی ایران با توجه به حملاتی که به کنسولگری ما در دمشق انجام و منجر به شهادت 18 نفر از فرماندهان نظامی شد، مجبور بود که عکس‌العمل نشان دهد؛ به ‌ویژه اینکه پس از پاسخ ایران به اسرائیل که با شلیک موشک و پهپاد صورت گرفت، این تهدیدات باز هم به‌نوعی دیگر مطرح شد.‌ از سوی دیگر آمریکایی‌ها حمایت خود را از اسرائیل به انحای مختلف اعلام کرده و همچنان هم اعلام می‌کنند که همین موضوع می‌تواند باعث شود تا تهدیدات مضاعف شود. بنابراین نکاتی که برخی از مسئولان ایرانی در مورد توانایی ایران برای تولید سلاح هسته‌ای مطرح می‌کنند، که البته براساس فتوای رهبری تولید آن حرام شرعی اعلام شده، در حقیقت بحث را به سمت تولید سلاح هسته‌ای پیش نمی‌برد اما اگر این تهدیدات جدی شود یا بخواهد عملیاتی شود، طبیعتاً جمهوری اسلامی هم می‌تواند، تغییری در سیاست‌های خود بدهد. قبلاً هم ایران در زمانی که مساله اسنپ‌یک مطرح شده بود، بحث خروج از ان.پی.تی را مطرح کرده بود و بر همین اساس باید گفت، حق هر کشوری است که به دلیل تهدیداتی که متوجه آن بوده، توانمندی و توانایی‌های خود را افزایش و آن را تغییر دهد. به هر ترتیب این سخنانی که اخیراً مطرح شده و در گذشته هم مطرح شده بود به این معنا نیست که ایران به دنبال تولید سلاح هسته‌ای است و طبیعتاً با توجه به غنی‌سازی 60 درصدی که ایران به آن دست پیدا کرده، می‌تواند این کار را انجام دهد.‌ توجه داشته باشید که مسئولیت دستیابی به غنی‌سازی 60 درصد، متوجه ایران نیست و در اصل غربی‌ها مسئول این روند هستند. آنها در مورد برجام، تعهداتی را ارائه کرده بودند و این توافق درحال اجرا بود اما یک‌باره با روی کار آمدن ترامپ در کاخ‌ سفید، ایالات‌متحده از برجام خارج شد و کارایی خود را از دست داد. به دنبال این روند، کشورهای اروپایی هم چندان از این روند به ‌نفع ایران حمایت نکردند و با آمریکا همراه شدند و تحریم‌های شدیدی علیه ایران اجرایی شد و تهران هم پله‌پله به سمت غنی‌سازی پیش رفت تا بر این اساس بتواند به غرب برای بازگشت به برجام، فشارهایی را اعمال کند که متاسفانه پس از روی کار آمدن بایدن، او که در زمان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا دائم از ترامپ برای خروج از برجام انتقاد می‌کرد به‌رغم انتظارهای به وجود آمده به سمت اجرای یک بازی سیاسی علیه ایران رفت تا بتوانند امتیازات بیشتری از ایران کسب کنند و برجام را تغییر بدهند. اگر دولت بایدن در همان ابتدای شروع کار خود تصمیم می‌گرفت که به برجام بازگردد، این اتفاقاتی که شاهد آن هستیم و آژانس انرژی اتمی هم از آن ابراز نارضایتی می‌کند را شاهد نبودیم. به همین دلیل طبیعتاً با توجه به اتفاقاتی که رخ داده، توانایی ایران از منظر غنی‌سازی افزون شده است و همین موضوع باعث شده تا ایران در زمانی که تهدیدات اسرائیل افزایش پیدا کرده یا علنی شود از این توانایی استفاده کند و تغییر استراتژی دهد اما سیاست و راهبرد ایران تاکنون براساس تولید سلاح هسته‌ای نبوده و مواضع اخیر هم صرفاً در مواجهه با تهدیداتی بوده که مطرح شده و ایران هم البته در این راستا به تهدیدات پاسخ داده است.