جایزه لعنتی!

جارموش شیرطلایی ونیز را با خود برد

اختتامیه هشتادودومین جشنواره فیلم ونیز، شبی درخشان برای سینمای جهان بود؛ شبی که در آن «باشو، غریبه‌ کوچک» بهرام بیضایی به‌عنوان بهترین فیلم مرمت‌ شده دوباره بر پرده درخشید، «صدای هند رجب» کوثر بن‌هنیه با جایزه بزرگ هیات‌ داوران به نمادی از مقاومت فلسطین بدل شد، شیر نقره‌ای بهترین کارگردانی هم به بنی سفدی برای «ماشین کوبنده» رسید و جیم جارموش با دریافت شیر طلایی و خطاب قرار دادن این جایزه با عنوان «لعنتی» برای «پدر، مادر، خواهر، برادر» بار دیگر جایگاه خود را در تاریخ سینما تثبیت کرد. مراسم اختتامیه که در کاخ سینمای لیدو برگزار شد، نقطه اوج ۱۰ روز رقابت میان فیلمسازان مطرح از سراسر جهان بود؛ جایی که شیر طلایی و دیگر جوایز مهم به آثار و هنرمندانی رسید که حالا می‌توانند، مسیر خود را به سمت اسکار هموارتر ببینند. از اقتباس پرهیاهوی گی‌یرمو دل‌تورو از «فرانکنشتاین» گرفته تا تریلر سیاسی کاترین بیگلو، کمدی سیاه پارک چان- ووک و بازی متفاوت دواین جانسون در درام ورزشی «ماشین کوبنده»، ونیز امسال پر از فیلم‌هایی بود که نامشان در ماه‌های آینده بارها شنیده خواهد شد.
نسخه مرمت شده فیلم «باشو غریبه کوچک» ساخته بهرام بیضایی امسال در بخش کلاسیک جشنواره ونیز به نمایش گذاشته شد و در نهایت جایزه بهترین فیلم این بخش را کسب کرد. این فیلم محصول ۱۹۸۶ که توسط استودیو روشنا با حمایت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مرمت شده و توسط کمپانی فرانسوی «mk۲ Films» در جشنواره ونیز ارائه شد. محمد رسول‌اف، کارگردان ایرانی و عضو هیات داوران هشتادودومین جشنواره ونیز روز شنبه با حضور در اختتامیه این جشنواره، پیام آقای بیضایی را قرائت کرد. بیضایی در این پیام نوشت: «درست ۴۰ سال از فیلمبرداری «باشو، غریبه‌ای کوچک» در شمال و جنوب ایران می‌گذرد. تابستان گرمی بود مثل همین روزها و هر حرفی که در آن روزها جنگ را نمی‌ستود به تهدید و قویاً ممنوع بود. ولی آیا پناه دادن به یک کودک مهاجر جنگ‌زده هم ممنوع بود؟ با این فیلم همکاران ریشه کار مرا در کانون زدند. فیلم نزدیک به چهار سال کنار گذاشته شد ولی امروز بعد از ۴۰ سال با کمال فروتنی به همه قربانیان آن جنگ ۸ ‌ساله بی‌معنا درود می‌فرستم و نفرین می‌ماندم به همه سودبران هر جنگی».
«صدای هند رجب» جایزه بزرگ هیأت داوران را دریافت کرد. کوثر بن هنیه کارگردان تونسی فیلم، سخنرانی پرشوری ایراد و ابتدا جایزه را به هلال احمر فلسطین و دیگر «قهرمانان» در تیم‌های کمک‌های اضطراری تقدیم کرد. این کارگردان تونسی در زمان دریافت شیر نقره‌ای جایزه بزرگ هیأت داوران برای فیلم «صدای هند رجب» صریح‌ترین موضع‌گیری را داشت. این فیلم که روایت شهادت هند رجب ۶‌ ساله است دختری که به همراه خانواده‌اش در اوایل ۲۰۲۴ هنگام فرار از شهر غزه هدف تیراندازی نیروهای اسرائیلی قرار گرفت، هفته گذشته جشنواره ونیز را تکان داد و رکورد ۲۳ دقیقه و ۴۰ ثانیه تشویق ایستاده را ثبت کرد.
بن هنیه پس از دریافت جایزه در مراسم گفت: «این جایزه را به هلال‌احمر فلسطین و همه کسانی که برای نجات جان‌ها در غزه همه چیزشان را به خطر انداخته‌اند، تقدیم می‌کنم. آنها قهرمانان واقعی هستند. صدای «هند» (شخصیت فیلم) صدای خود غزه است؛ فریادی برای نجات که تمام جهان شنید اما هیچ‌کس پاسخی نداد.»
او افزود: «صدای او تا زمانی که عدالت محقق نشود، همچنان طنین‌انداز خواهد ماند. ما به قدرت سینما باور داریم؛ چیزی که امشب ما را گردهم آورده و شجاعت روایت داستان‌هایی را به ما می‌دهد که شاید در غیر این صورت به خاک سپرده می‌شدند. سینما نه‌ می‌تواند «هند» را بازگرداند و نه می‌تواند جنایتی که علیه او انجام شد را پاک کند. هیچ‌ چیز نمی‌تواند آنچه که از بین رفته را جبران کند. اما سینما می‌تواند صدای او را حفظ کند و آن را فراتر از مرزها طنین‌انداز کند چراکه داستان او فقط متعلق به خودش نیست، این داستان غم‌انگیز یک ملت است که زیر بار نسل‌کشی رژیم جنایتکار اسرائیل با مصونیت از مجازات، رنج می‌کشد.»
چند برنده دیگر نیز در طول شب پیام‌های مشابهی دادند از جمله تونی سرویلو بازیگر ایتالیایی (برنده بهترین بازیگر مرد برای فیلم لا گراتزیا)، لونا وِدلِر بازیگر فیلم «دوست ساکت» (برنده جایزه مارچلو ماسترویانی برای بهترین بازیگر جوان نوظهور) و مریم توزانی کارگردان مراکشی (برنده جایزه مخاطبان برای فیلم خیابان مالاگا).
توزانی هنگام دریافت جایزه گفت: «لذتی که امروز حس می‌کنم، عمیق است اما دردی که همزمان احساس می‌کنم نیز عمیق است. من هم مانند بسیاری دیگر نمی‌توانم وحشتی را که هر ثانیه با مصونیت بر مردم غزه و فلسطین تحمیل می‌شود، فراموش کنم. به‌عنوان یک مادر، امشب خود را خوشبخت می‌دانم که می‌توانم هنگام سخن گفتن به چشمان فرزندم نگاه کنم. اما چه تعداد مادر، فرزند از دست داده‌اند؟ چه تعداد کودک بی‌مادر و بی‌پدر شده‌اند و همه‌ چیزشان را از دست داده‌اند؟ تا چه زمانی این وحشت ادامه خواهد داشت؟ بله، ما اشک‌هایمان را پاک می‌کنیم و ادامه می‌دهیم اما حاضر نیستیم انسانیت‌مان را از دست بدهیم. من افتخار می‌کنم که بخشی از جشنواره‌ای هستم که این‌چنین درگیر و متعهد است». در آغاز مراسم نیز «انوپرنا روی» کارگردان هندی (برنده جایزه بهترین کارگردانی در بخش «افق‌ها» برای فیلم آوازهای درختان فراموش شده) از فلسطین دفاع کرد و گفت:«هر کودکی سزاوار صلح، آزادی و رهایی است و فلسطینی‌ها استثنا نیستند. امروز مسئولیت داریم در کنار فلسطین بایستیم». و در نهایت، جایزه بزرگ، شیر طلایی به «پدر، مادر، خواهر، برادر» اهدا شد و جارموش، کارگردان مشهور با عینک آفتابی همیشگی خود و کت و شلوار زرشکی، جایزه را با گفتن یک «لعنتی» دریافت کرد. جارموش ادامه داد: ما به عنوان فیلمساز، انگیزه رقابت نداریم اما این چیزی است که واقعاً از آن قدردانی می‌کنم.
او به عشق خود به ونیز، «شهر کازانووا، ویوالدی و ترنس هیل» اشاره کرد و از هیأت داوران و تماشاگران برای واکنش به این فیلم آرام تشکر کرد. جارموش همچنین با اشاره به سخنرانی سفدی که پیش از این ایراد شده بود، گفت: هنر برای سیاسی بودن لازم نیست مستقیم به سیاست بپردازد. هنر می‌تواند همدلی ایجاد کند که اولین قدم برای حل مشکلات ماست. شنبه این هفته شایعاتی در رسانه‌های اجتماعی پخش شد مبنی بر اینکه در هیأت منصفه بر سر اهدای شیر طلایی تنش وجود داشته و برخی ادعاهای بی‌اساس مبنی بر اینکه یکی از اعضای هیأت منصفه وقتی مشخص شد «صدای هند رجب» برنده شیر طلایی نخواهد شد، تهدید به استعفا کرد.
الکساندر پین رئیس هیأت داوران با رد این شایعات گفت: «ما هر دو فیلم را به یک اندازه گرامی می‌داریم، هر یک به دلیل خاص خود و برای هر دو فیلم آرزوی عمری طولانی داریم و امیدواریم جوایزی که امشب اهدا کرده‌ایم به هر یک به روش خود، کمک کند.»