جنگ تعرفه‌ها

تقابل اقتصادی آمریکا و چین

همان‌گونه که انتظار می‌رفت، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده فهرستی از وضع تعرفه‌های جدید را تایید و فرمان‌ مرتبط با آن را به امضا رساند و بار دیگر ثابت کرد که او همانند دور نخست ریاست جمهوری خود به دنبال آن است تا به هر ترتیب که شده، باز هم حرفش را در چارچوب تفکر تجاری مختص به خود به کرسی بنشاند. بیش از یک ماه پیش بود که او تعرفه‌هایی را علیه چین، کانادا و مکزیک اعمال کرد و بسیاری فکر می‌کردند که این اقدام وی، پایان جنگ تعرفه‌ای است اما ترامپ در همان موقع اعلام کرد که به زودی قرار است، اتحادیه اروپا و بسیاری از کشورهای دیگر را هم به این فهرست اضافه کند. حالا این وعده او عملیاتی شده است. ترامپ دوم آوریل ۲۰۲۵ (۱۳ فروردین ۱۴۰۴) درحالی که تمام اعضای دولتش به همراه چندین سناتور و چهره‌های ارشد سیاسی آمریکا مقابل او در باغ رز کاخ سفید نشسته‌ بودند، مراسم اعلام تعرفه‌های جدید بر واردات کالا به ایالات‌متحده آمریکا را پس از بسته شدن بازارهای مالی این کشور آغاز کرد. او در این مراسم و پس از اعلام تعرفه‌ها، اعلام کرد که «از این پس کشورهای خارجی، موظف خواهند شد برای امتیاز دسترسی به بازار آمریکا که بزرگ‌ترین بازار جهان است، هزینه بپردازند. همه روسای جمهور خارجی، نخست‌وزیران، پادشاهان، ملکه‌ها، سفیران و سایر مقامات به زودی با آمریکا تماس خواهند گرفت تا درخواست معافیت از این تعرفه‌ها را مطرح کنند». ترامپ اعلام کرد که تعرفه پایه ۱۰ درصدی بر تمام کالاهای وارداتی و تعرفه‌های متقابلی ازجمله ۳۴ درصد برای کالاهای وارداتی از چین، ۲۰ درصد برای اتحادیه اروپا و ۲۴ درصد برای ژاپن اعمال خواهد شد و این اقدام را «اعلام استقلال اقتصادی آمریکا» توصیف کرد.

چین پاسخ داد!
در این راستا چین با فوریت به این اقدام ایالات‌متحده واکنش نشان داد. پکن (جمعه) اعلام کرد که از ۱۰ آوریل (۲۱ فروردین) تعرفه ۳۴ درصدی بر کالاهای وارداتی از آمریکا اعمال خواهد کرد. تعرفه ۳۴ درصدی آمریکا بر کالاهای چینی علاوه بر تعرفه‌های اعلام ‌شده قبلی علیه این کشور است؛ به این معنی که نرخ کل تعرفه گمرکی کالاهای چینی برای صادرات به آمریکا به دست‌کم ۵۴ درصد افزایش می‌یابد. وزارت بازرگانی چین ضمن اشاره به اقدام تلافی‌جویانه در نظر گرفته شده علیه آمریکا اعلام کرد که در ارتباط با تعرفه‌های تازه ترامپ، شکایتی را به سازمان تجارت جهانی ارائه کرده است. به گزارش یورونیوز، سخنگوی وزارت بازرگانی چین تصریح کرد که «این اقدام نوعی زورگویی یکجانبه است که ثبات نظام اقتصادی و تجاری جهان را به خطر می‌اندازد». پکن افزود که رویکرد تازه واشنگتن «به طور جدی قوانین سازمان تجارت جهانی را نقض می‌کند، به حقوق و منافع مشروع اعضای این سازمان آسیب می‌رساند و نظام تجارت چندجانبه مبتنی بر قوانین و نظم اقتصادی و تجاری بین‌المللی را تضعیف می‌کند».
چین همچنین (جمعه) اعلام کرد که محدودیت‌های بیشتری برای صادرات عناصر کمیاب حیاتی که در محصولاتی مانند تراشه‌های کامپیوتری و باتری‌های خودروهای برقی استفاده می‌شوند، اعمال خواهد کرد. در فهرست مواد معدنی مشمول این محدودیت‌ها، ساماریوم و ترکیبات آن که در صنایع هوافضا و بخش دفاعی استفاده می‌شوند، گنجانده شده است. عنصر دیگری به نام گادولینیوم که به دلیل خواص منحصربه‌فرد خود برای افزایش وضوح تصاویر در اسکن‌های «ام‌آر‌آی» بسیار حیاتی است نیز در این فهرست قرار دارد. محدودیت‌های صادراتی چین بر این عنصر کمیاب خاکی می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر صنعت پزشکی داشته باشد.
این روند تقابلی اما به اینجا ختم نشد؛ چراکه اداره گمرک چین اعلام کرد، واردات مرغ از دو تامین‌کننده آمریکایی را به حالت تعلیق درآورده است. این اداره مدعی شد که گمرک چین بارها ماده ممنوعه فورازولیدون را در محموله‌های دو شرکت تامین‌کننده آمریکایی شناسایی کرده است و بر همین اساس روابط تجاری در این محور را به حالت تعلیق درآوردیم. علاوه بر این، دولت پکن اعلام کرد که ۲۷ شرکت را به فهرست شرکت‌های مشمول تحریم‌های تجاری یا کنترل‌های صادراتی اضافه کرده است. این درحالی است که چین ماه فوریه گذشته نیز بر واردات زغال‌سنگ و محصولات گاز طبیعی مایع از آمریکا، تعرفه ۱۵ درصدی اعمال کرده بود. این کشور همچنین به‌طور جداگانه تعرفه ۱۰ درصدی بر واردات نفت خام، ماشین‌آلات کشاورزی و خودروهای با موتور بزرگ اضافه کرده است. طبق بیانیه کمیسیون تعرفه شورای دولتی وزارت دارایی چین، تعرفه‌هایی که به‌ تازگی اعلام شده، شامل تمام محصولات ساخت ایالات‌متحده می‌شود.

ترامپ علیه متحدان
اینکه تعرفه‌های اعمال شده از سوی ایالات‌متحده علیه پکن به سطح بالایی افزایش پیدا کرده و اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا رقم آن را ۵۴ درصد اعلام کرده، موضوعی است که در دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ به روشنی دیده شد و حتی او پس از پیروزی در انتخابات ۲۰۲۴ سپس با ورود به کاخ سفید، آن را نوید داده بود اما موضوع اصلی این است که ترامپ در این دور، نه‌تنها متحدان اروپایی خود بلکه کشورهایی مانند ژاپن و کره جنوبی که شرکای استراتژیک ایالات‌متحده در نیمکره‌شرقی و سنگر اول آمریکا برای مقابله با چین به حساب می‌آیند را هم مشمول تعرفه‌های خود کرد.
به ‌عنوان مثال شیگرو ایشیبا، نخست‌وزیر ژاپن در واکنش به تعرفه‌های اعمالی از سوی ترامپ اعلام کرد:«ژاپن، کشوری است که بیشترین سرمایه‌گذاری در آمریکا را دارد، اگر اعمال تعرفه‌های یکسان برای همه کشورها برای واشنگتن منطقی است ما باید در نظر بگیریم که چه چیزی برای منافع ملی ژاپن بهترین است و همه موارد را در نظر می‌گیریم تا موثرترین واکنش را نشان دهیم». در این راستا جولیا اسپایز، رئیس بخش هوش بازار و تجارت در مرکز تجارت بین‌المللی به خبرنگاران در ژنو گفت که «بخش خودرو در ژاپن ۲۰ درصد از کل صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد و اکثر صادرات به بازار آمریکا انجام می‌شود که طبق محاسبات ما، اکنون تعرفه ثابت ۲۵ درصدی بر این بخش که جدیداً اجرایی شد به این معنی است که ژاپن می‌تواند ۱۷ میلیارد دلار از پتانسیل‌های صادراتی آمریکا را از دست بدهد». همچنین هان دوک سو، رئیس‌جمهور موقت کره جنوبی به دولت دستور داد تا تمام اقدامات لازم را در پاسخ به اعمال تعرفه ۲۵ درصدی آمریکا بر واردات از کره جنوبی انجام دهد. علاوه بر این، رئیس‌جمهور موقت از دولت خواست تا به سرعت اقدامات حمایتی اضطراری برای صنعت خودرو و سایر بخش‌های آسیب‌دیده از تعرفه‌های جدید را تعیین کند. از سوی دیگر باید توجه داشت که ترامپ به اسرائیل هم رحم نکرده و ۱۷ درصد تعرفه علیه کالاهای آن اعمال کرده است. امیچای استاین، خبرنگار اسرائیلی در این خصوص نوشته است که «مقامات اقتصادی اسرائیلی از تصمیم ایالات‌متحده برای اعمال تعرفه ۱۷ درصد شوکه شده‌اند». در این راستا آکسیوس هم اعلام کرده که بنیامین نتانیاهو، نخست‌‌وزیر اسرائیل قرار است دوشنبه به واشنگتن سفر کند تا در این خصوص با ترامپ شخصاً به گفت‌وگو بپردازد.

چه می‌شود؟
اغلب تحلیل‌ها نشان از آن دارد که اقدام ترامپ درخصوص وضع تعرفه‌های جدید بدون شک می‌تواند مشکلات و شوک‌های متعدد اقتصادی را به جهان تحمیل کند و حالا تمام کشورهای جهان در حال تلافی کردن این تعرفه‌ها هستند. برای مثال مارک کارنی، نخست‌وزیر کانادا در واکنش به وضع تعرفه‌های دولت دونالد ترامپ علیه اتاوا، اعلام کرد که این کشور، تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر برخی خودروهای وارداتی از آمریکا اعمال خواهد کرد. همچنین امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه از شرکت‌های اتحادیه اروپا خواست در واکنش به تعرفه‌های وضع شده توسط دونالد ترامپ، سرمایه‌گذاری را در آمریکا متوقف کنند. سی.ان.ان نیز این اقدام رئیس‌جمهور آمریکا را قتل‌عام مالی دانست. از سوی دیگر ماروش شوچوویچ، کمیسیونر تجاری اتحادیه اروپا، تعرفه‌های آمریکا را مخرب و توجیه‌ناپذیر خواند و گفت که این اتحادیه برای دفاع از منافع خود آماده است.
همچنین منابع نزدیک به دفتر نخست‌وزیر انگلیس اعلام کردند که کی‌یر استارمر طی روزهای آینده تماس‌هایی با رهبران کشورهای هم‌پیمان خواهد داشت تا از طریق تبادل اطلاعات و هماهنگی مشترک از تشدید بحران اقتصادی ناشی از جنگ تجاری جلوگیری شود. گفته شده که لندن در نظر دارد تا گروهی را مشابه ائتلاف حامیان اوکراین برای حمایت از تجارت آزاد تشکیل داده و در همین چارچوب، نقش فعالی ایفا کند. تمام این اقدامات نشان می‌دهد که کشورهای جهان نگران روندهای اقتصادی و تجاری آتی خود هستند که حالا ترامپ آتش آن را برپا کرده است.