جوکر علیه جوکر

درباره فیلم “جوکر ۲”

زمانی که «جوکر: جنون مشترک» هنوز در جشنواره فیلم ونیز به نمایش گذاشته نشده بود، تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند که یک افتتاحیه‌ حداقل ۱۰۰ میلیون دلاری داشته باشد و برخی اعتقاد داشتند که فروش هفته اول آن فقط در بازار آمریکای شمالی به مرز ۱۴۰ میلیون دلار خواهد رسید. اگر این تحلیل‌ها درست از آب درمی‌آمد، این دنباله به آسانی رکورد افتتاحیه‌ ۹۶.۲ میلیون دلاری قسمت اول را می‌شکست؛ همان فیلمی که فراموش نکنید نامزد ۱۱ جایزه اسکار شد و نخستین فیلم با درجه سنی بزرگسالان (آر) بود که از مرز فروش یک میلیارد دلار عبور کرد. در واقعیت اما فیلم «جوکر ۲» به مسیر کاملاً متفاوتی رفت. وقتی دنباله این فیلم اکران شد، واکنش‌ها به‌شدت منفی بود و تماشاگران آن را در برخی سالن‌های سینما حتی هو کردند. یا مثلاً روی یکی از فرش قرمزها عده‌ای از طرفدارها فریاد می‌کشیدند که «پول ما را پس بدهید!» در واقع وقتی «جنون مشترک» روی پرده آمد، همه آن را کوبیدند. مخاطب از جوکر، جوکری می‌خواست؛ اما «جنون مشترک» همه ذهنیت مخاطب را خراب کرد، چراکه او منتظر دیدن دوباره چیزی بود که چند سال پیش خود را در آن دیده بود و به‌شدت با این شخصیت احساس همذات‌پنداری می‌کرد اما او حالا با فیلمی روبه‌رو شده که کمتر نشانی از اثر محبوبش دارد و حتی جوکرش هم فاصله بسیاری با شخصیت مورد علاقه‌اش. در حقیقت از«جوکر» تنها واکین فینیکس‌اش مانده است، تنها آلمانی از جوکر که می‌تواند به مخاطب قدری دلگرمی بدهد.
مخاطب در سال ۲۰۱۹ برای دیدن خودش در شمایل یک جوکر به سینما رفت، خوشحال بیرون آمد اما مخاطب در سال ۲۰۲۴ وقتی به سینما رفت دیگر جوکری ندید، او خودش را ندید، دلتنگ اعتراض و جسارتی شد که همیشه آرزو می‌کرد، قدرت بروزش را می‌داشت و جوکر شخصیتی بود که در مقابل او این قدرت را به نمایش می‌گذاشت و آرزوی او را در تصویر روبه‌رویش برآورد می‌‌کرد اما حالا دیگر او این جوکر را بر پرده سینما نمی‌بیند. یک عاصی، معترض جسور که می‌خواهد جامعه را آنطور که دوست دارد، بسازد و بنا کند.
فیلم «جوکر» قرار نبود دنباله‌ای داشته باشد اما موفقیت‌های حیرت‌انگیز آن در گیشه، شرکت برادران وارنر را مجاب کرد تا نسخه‌ دوم را بسازند. این سنت همیشگی هالیوود است که اگر چیزی پرفروش شد، باید به یک مجموعه‌ سینمایی تبدیل شود، با وجود این، خبر ساخت «جوکر ۲» برای طرفداران هیجان‌‌انگیز بود اما پس از اینکه اعلام شد با یک فیلم موزیکال روبه‌رو هستیم، نگاه‌ها تا حدودی متفاوت شد و بعضی‌ها از این تغییر ژانر ناگهانی استقبال نکردند. برخی سعی کردند به این تغییرات خوش‌بین باشند اما وقتی فیلم روی پرده رفت؛ تصور تماشاگر دچار خدشه شد. ژوئن ۲۰۲۲ بود که فیلیپس از کار روی دنباله جوکر خبر داد. او با علم به اینکه تماشاگران جوان ممکن است فیلم‌های کتاب ‌مصوری معمول را بپسندند روی میل آنها به تجربه‌ای تازه و متفاوت از فیلم‌های بازسازی یا دنباله‌های قراردادی حساب باز کرد تا موسیقی و رقص به درام دادگاهی و کمدی و جنون افزوده شود. ایده همراه شدن یک جوکر مونث با آرتور هم به فینیکس برمی‌گردد که می‌خواست در این تانگوی روان‌پریشانه در کنار او باشد. از اینجا بود که فیلیپس و همکار فیلمنامه‌نویسش، اسکات سیلور، به ایده افزودن هارلی کویین رسیدند.
در نسخه اول، داستان با تمرکز بر روی شخصیت جوکر و سیر نزولی او در روانش پرداخته می‌شد، اما در این دنباله شخصیت‌های دیگری مانند هارلی کوئین (با بازی لیدی گاگا) وارد می‌شوند که به‌شدت فضای داستان را تغییر می‌دهند. اضافه شدن این شخصیت‌ها باعث کاهش تمرکز بر شخصیت جوکر می‌شود و حالا باید داستان میان این کاراکترها تقسیم شود. در واقع فیلم از همین‌جا آسیب می‌بیند، چراکه دیگر قصه اصلی درباره جوکر نیست و داستان و فضا بین این دو نفر به اشتراک گذاشته شده است. در واقع هم اثر و هم حضور جوکر کمتر شده و البته تاکید بر موزیکال بودن هم آسیب دیگری است که بر فیلم وارد شده است. پذیرفتن جوکر آن عاصی مغرور و هرج‌ومرج‌طلب همراه با موسیقی عاشقانه برای تماشاگر پذیرفتنی نیست؛ اینها هیچ‌‌جور با هم کنار نمی‌آیند. البته تاد فیلیپس، واکین فیلینکس و لیدی گاگا، هر سه در مصاحبه‌هایشان گفتند که این دنباله را اثری موزیکال نمی‌دانند اما عناصر موزیکال فیلم نه‌تنها پررنگ است، بلکه عمدتاً بی‌معنا به نظر می‌رسد تا «جوکر ۲» برای طرفداران نسخه‌ اصلی، فیلمی کسل‌کننده و ناامیدکننده باشد.
مشکل اصلی «جوکر، جنون مشترک» از آنجا ناشی می‌شود که تاد فیلیپس مانند فیلم قبلی روی جذابیت، توانایی و هوش شخصیت اصلی‌اش تمرکز ندارد. جوکر دیگر آن همه‌‌فن‌حریف باهوش و شجاع نیست که قدرت مقابله با سیستم حاکم را داشته باشد. از جسارت و شجاعت او کمتر نشانی باقی ماند و کاراکترش آنقدر با عشق و احساس آمیخته شده که دیگر قدرت سابق را ندارد و تماشاگری که آمال و آرزوهایش را در آن می‌دید، دیگر آنها را در این شخصیت مشاهده نمی‌کند. بنابراین به راحتی و به سرعت آن را پس می‌زند. چراکه توقع روبه‌رویی با چنین شخصیتی را با توجه به آنچه در فیلم قبل در او دیده، ندارد. انگار تمام ساختارهای ذهنی‌اش از «جوکر» فرو می‌ریزد و همین اصلی‌ترین پاشنه‌آشیل فیلم است. در واقع تماشاگر دیگر این جوکر را دوست ندارد.