توسط : درباره “بی‌نظیر بوتو”
در میانه‌های دهه ۷۰ بی‌نظیر بوتو، نخست‌وزیر وقت پاکستان در جریان سفر به ایران با لباس سنتی پاکستانی وارد یک فروشگاه بزرگ در خیابان شریعتی شد و چلچراغ‌های گران‌قیمتی را خرید تا همراه خود به پاکستان ببرد. بیش از یک دهه بعد این زن شرقی که از سمت مادری، تبار ایرانی داشت پس از پایان سخنرانی‌اش در «باغ ملی لیاقت» درحالی که سوار بر خودرو شده بود، ترور شد. عامل انتحاری از میان جمعیت نزدیک شد، چندین گلوله به سمت ماشین حامل بوتو شلیک سپس خود را منفجر کرد. گلوله‌ها به گردن و سینه او برخورد کردند و ساعتی بعد در بیمارستان از دنیا رفت. او دوم دسامبر سال ۱۹۸۸ برای نخستین بار به مقام نخست‌وزیری در پاکستان رسید و این دوره برای دومین بار از سال ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۶ ادامه یافت. هر چند بوتو در انتخابات پا به عرصه سیاست گذاشته بود اما هر دو بار هم با تصمیم رئیس‌جمهور از مقامش برکنار شد. سازندگی همزمان با سالروز انتخاب نخستین زن مسلمان در مقام نخست‌وزیری از جهان اسلام به زندگی، روابط او با ایران و معمای ترورش پرداخته است.
از قدرت تا ترور
بی‌نظیر بوتو سرنوشتی همچون پدرش داشت. ذوالفقار علی بوتو سال‌ها قبل به عنوان نخست‌وزیر پاکستان اعدام شده بود؛ کسی که در پیشبرد برنامه هسته‌ای پاکستان نقش ویژه‌ای داشت. بی‌نظیر بوتو هم راه پدر را در سیاست ادامه داد و به عنوان نماد تغییر از دیکتاتوری به دموکراسی در پاکستان تبدیل شد. او همان ابتدای حضور در مقام نخست‌وزیری متوجه بارداری خود شد و نخستین فرزندش را به دنیا آورد؛ تجربه‌ای که دو سال بعد هم تکرار شد و این تابو را در میان جوامع ضدزن، شکست که یک مادر باردار توانایی حضور در عرصه سیاست را ندارد. او در آن زمان به رسانه‌ها گفته بود؛ زمانی که ژنرال ضیاء الحق، رئیس‌جمهوری پاکستان از بارداری او مطلع شده بود، تصمیم به برگزاری انتخابات گرفت زیرا فکر می‌کرد که یک زن باردار نمی‌تواند به فعالیت‌های سیاسی بپردازد و درنهایت در انتخابات شکست خواهد خورد: «اما من توانستم، این کار را انجام دادم و به پیروزی رسیدم». از سقوط هواپیمای ضیاءالحق و مرگ او در تابستان ۱۹۸۸ این زن ۳۵ ساله در واقع نخستین زنی بود که در انتخابات دموکراتیک در کشوری اسلامی به قدرت رسید. برای برکناری بی‌نظیر بوتو دست به هر کاری زدند، از فساد مالی تا همدستی با همسرش در پول‌شویی. مجموعه اتهامات نه‌تنها او را از معادلات قدرت کنار زد که باعث تبعید خودخواسته‌اش از پاکستان شد. برای مردم پاکستان اما این زن، خاطره اصلاحات سیاسی را زنده می‌کرد بنابراین همزمان با ژنرال پرویز مشرف به کشور برگشت. تهدیدات تمامی نداشت و حتی در زمان ورود با یک حمله تروریستی از سوی جریان افراطی پاکستان مواجه شد و اگرچه خود آسیبی ندید اما ۱۳۶ نفر در جریان آن بمب‌گذاری جان خود را از دست دادند. بی‌نظیر بوتو در نهایت پس از چندین ترور ناموفق در جریان یک حمله انتخاری کشته شد و این بار هم ۲۰ نفر به همراه او جان باختند. ترور بی‌نظیر بوتو نه تنها پاکستان را تکان داد و وارد دومینوی خشونت کرد که جهان را نیز در حیرت برد. با گذشت بیش از نزدیک به دو دهه همچنان معمای ترور نخست‌وزیر سابق پاکستان حل نشده است. فرضیه‌های مختلفی درباره عامل ترور او وجود دارد؛ برخی همسر بی‌نظیر بوتو یا رئیس‌جمهور مستعفی را متهم کردند و برخی دیگر انگشت اتهام را به سمت عاملان طالبان، القاعده، مذهبی‌های تندرو بردند. حدود یک دهه بعد طالبان در یک کتاب اردو زبان به نام «انقلاب محسود وزیرستان جنوبی» مسئولیت این ترور را به عهده گرفت. این کتاب به قلم یکی از رهبران طالبان پاکستان به نام ابومنصور آسیم مفتی نورولی نوشته و در تاریخ ۳۰ نوامبر ۲۰۱۷ در استان پکتیکای افغانستان منتشر شد.
سفر به ایران
بی‌نظیر بوتو در دوران نخست‌وزیری‌اش دو بار به ایران سفر کرد که سایت مرکز اسناد آن را روایت کرده است. او در جریان یکی از این سفرها به قدری چادر و روسری خود را محکم بسته بود که هاشمی‌رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت ایران به شوخی به او گفت، چقدر خودتان را پیچانده‌اید اما در جریان همین سفر وقتی برای دیدار با رهبر معظم انقلاب به بیت آیت‌الله خامنه‌ای رفت هم با تذکر حجاب گرفت. چندی بعد هم که معاون وزیر خارجه در نقش فرستاده ویژه رئیس‌جمهور به ملاقات بی‌نظیر بوتو در پاکستان می‌رود از توهین به شیعه از سوی برخی در آن کشور گلایه می‌کند. بی‌نظیر بوتو هم در پاسخ می‌گوید: «هر کاری که در اختیارات قانونی‌ام باشد برای حل این مشکل انجام خواهم داد. سروزیر پنجاب از حزب مردم نیست اما از حزب مسلم لیگ جونجو است که هم پیمان حزب مردم است، با وجود این من تذکر جدی به او خواهم داد». پس از ترور بی‌نظیر بوتو در ایران هم بحث‌های زیادی مطرح شد و حتی عده‌ای از تندروها از این اقدام ابراز خوشحالی کردند. روزنامه کیهان درحالی که تنها چند ماه به انتخابات ایران مانده بود در یادداشتی نوشت:«آمریکایی‌ها در پاکستان ابتدا تلاش وافری کردند تا از طریق تبلیغات و دیپلماتیک، بی‌نظیر بوتو را به قدرت برسانند و از طریق او پاکستان را بدوشند اما زمانی که دریافتند به هیچ قیمتی حزب او توان به دست آوردن اکثریت را ندارد به روش دیگری متوسل شدند. این یک عبرت است. بعضی از اصلاح‌طلبان سابقه روشنی! در این خصوص دارند». علی یونسی، مشاور امنیتی رئیس قوه قضائیه همان زمان از برخی نشریات که ترور «بی‌نظیر بوتو» را با شرایط سیاسی ایران شبیه‌سازی کرده بودند، انتقاد کرد و گفت: «این اظهارات موضع رسمی هیچ نهاد و ارگانی نیست بلکه ناشی از تصورات ذهنی افراد تند و افراطی است که البته همه بزرگان دلسوز نظام از این موضوع ناراحت شدند».
