توسط : شورای حقوق بشر سازمان ملل نیاز به خانه‌تکانی دارد
به قلم؛ عمادالدین باقی؛ جامعه‌شناس و پژوهشگر حقوق بشر
شورای حقوق بشر سازمان ملل تعدادی گزارشگر موضوعی حقوق بشر دارد که اکنون به ۴۵ موضوع رسیده و نیز برای بعضی از کشورها که از نظر حقوق بشری وضعیت بحرانی دارند گزارشگر ویژه تعیین می‌کند. یکی از گزارشگران ویژه در امور حقوق بشر ایران، گالیندوپول بود که به نظر می‌رسد از بهترین گزارشگران بود و ایران هم به‌رغم گزارش‌های انتقادی او به وی اجازه حضور و بازدید داد و سه سفر به ایران داشت. پس او کاپیتورن، یک گزارشگر حرفه‌ای جایگزین شد. هرچند دیگر گزارشگران ویژه اجازه حضور نداشتند اما بعضی از گزارشگران موضوعی بدون سر‌وصدا در ایران حضور پیدا می‌کردند. آخرین گزارشگر ویژه تا ۳ هفته پیش آقای جاوید رحمان بود و اکنون که از این جایگاه کنار رفته در همایش سازمان مجاهدین خلق(منافقین) حضور یافته و تصاویر او در کنار مریم رجوی دیده می‌شود. مریم رجوی، رهبر گروهی است که در لیست سیاه تروریسم بعضی از کشورهای غربی قرار داشته و چند سال پیش سازمان دیده‌بان حقوق بشر گزارش تکان‌دهنده‌ای در مورد وضعیت نقض حقوق بشر در پایگاه آنان منتشر کرد. پیش‌تر هم عکس‌های یادگاری او در دوره مسئولیتش با مقامات وزارت خارجه آمریکا در دوره پمپئو، وزیر خارجه جنگ‌طلب ترامپ، که مدافع دوآتشه همین سازمان بود، نشانه‌هایی از نقض بی‌طرفی را نشان می‌داد. بدیهی است که یک گزارشگر باید با همه افراد ملاقات کند اما ملاقات با مقامات آمریکایی نه در سازمان ملل، بلکه در وزارت خارجه و همچنین همراه با انتشار عکس یادگاری، خلاف موازین حرفه‌ای کار گزارشگر بود. این حرکت جاوید رحمان، ناقض شئونات یک گزارشگر بی‌غرض است که وظیفه تهیه «اطلاعات دقیق و بی‌طرفانه» دارد. تلاش‌های حقوق بشری با داشتن چنین افرادی نیاز به دشمن ندارد. جاوید رحمان، پاکستانی‌الاصل با این اقدامش، بر ادعاهای جمهوری اسلامی در مورد اینکه گزارش‌های او تحت تاثیر منابع آلوده هستند صحه گذاشت. اکنون خوشحالم که در چارچوب رعایت استقلال و شئونات حقوق بشری، برخی وساطت‌های انجام شده برای همکاری با او را رد کردم و در حد توان و مقدورات از ظرفیت رسانه‌های داخلی برای بیان موارد نقض حقوق بشر استفاده کرده و به کمک همراهان و همکاران و وکلای حقوق بشری اقدامات عملی لازم را برای مددجویان انجام دادیم. حکومت ایران نیز پیوسته با مانعت از ایفای نقش موثر نظارتی مدافعان مستقل حقوق بشر، هم راه اصلاح خود و تحقق حقوق شهروندان را مسدود می‌کنند و هم مرجعیت نظارتی را به نهادهای و نیروهای برون‌مرزی واگذار می‌نماید که می‌تواند در شرایط خاصی به یک جریان بین‌المللی تبدیل شده و پیامدهای اقتصادی و امنیتی بزرگ داشته باشد. سوءگیری معدودی از گزارشگران را در موارد دیگر هم می‌توان مشاهده کرد. با وجود مواضع شجاعانه خانم فرانچسکا آلبانیز، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در فلسطین، همین چند روز پیش هم سکوت مطلق برخی از گزارشگران ویژه درباره محکومیت جنایات اسرائیل در غزه (که برخی رسانه‌ها و سیاستمداران غربی «ن را هولوکاست فلسطینی خوانده‌اند) و عدم همراهی یکی از آنها با اکثریت گزارشگران دیگر – حتی در بیانیه‌هایی که همزمان حماس و اسرائیل را محکوم می‌کنند- بیانگر سوءگیری شدید سیاسی و ایدئولوژیک و فقدان صلاحیت گزارشگری حقوق بشری است. این موارد هرچند اندک باشد اما به خاطر حساسیت بالای موضوع حقوق بشر نباید از کنار آن گذشت. همین موارد اندک نشان می‌دهد شورای حقوق بشر سازمان ملل نیاز به خانه‌تکانی دارد تا اجازه ندهد سوءگیری و لغزش برخی نفرات، دستاویزی به دست مخالفان حقوق بشر داده و مکانیسم‌های نظارتی و اعتبار جایگاه گزارشگران را تضعیف کنند.
