توسط : بدون شک ۱۴ آوریل ۲۰۲۴ (۲۶ فروردین ۱۴۰۳) نه تنها در تقویم سیاسی- امنیتی خاورمیانه بلکه در تاریخ تحولات نظام بینالملل به عنوان یکی از مهم‌ترین ایام ثبت خواهد شد؛ چراکه برخلاف بسیاری از تحلیل‌ها، ایران پاسخ خود درخصوص حمله اسرائیل به کنسولگری‌اش در دمشق را به صورت گسترده و با طراحی و اجرای مدلی از عملیات ترکیبی (پهپادی – موشکی) با عنوان «وعده صادق» ارائه کرد. واقعیت این است که غرب آسیا هر روز آبستن یک‌سری از رخدادهای درهم تنیده است که صرفاً نمی‌توان ماهیت آنها را امنیتی- نظامی یا صرفاً سیاسی دانست؛ چراکه یک پای ثابت تحولات در این منطقه اقتصاد انرژی است و همین موضوع نمی‌گذارد که قدرت‌های فرامنطقه‌ای اعم از ایالات‌متحده و اروپا همچنین روسیه و چین به عنوان رقبای غرب، چشم خود را بر این منطقه ببندند. بر همین اساس است که هر گاه یک تحولی اعم از سیاسی یا نظامی در این جغرافیا رخ می‌دهد، یک‌باره غرب و شرق وارد میدان می‌شوند. از این جهت باید گفت، پاسخ ایران به اسرائیل در این قواره به ورطه عملیاتی درآمد و تا دهه‌ها مورد اشاره محافل نخبگانی، اندیشکده‌ها و حتی دانشگاه‌های افسری قرار خواهد گرفت. آنچه در این مورد باید مورد نظر قرار بگیرد این است که برای اولین بار عمق اراضی اشغالی مورد هدف قرار گرفته است و این نه تنها از حیث سیاسی برای تیم راست‌گرای نتانیاهو و حریدی‌های تندرو یک شکست به حساب می‌آید بلکه از منظر نظامی هم سوال‌های زیادی را در ذهن ساکنان اراضی اشغالی به وجود می‌آورد. سوال اول این است که با صرف هزینه‌های چند میلیارد دلاری، چرا باز هم گنبد آهنین، فلاخن داوود و چندین و چند سامانه پدافندی که توسط ارتش اسرائیل به کار گرفته شدند، نتوانستند آنگونه که در تبلیغات رسانه‌ای گفته شده بود، مانع از برخورد موشک‌های ایران شوند؟
پاسخ این سوال را باید در اجرای تاکتیک عملیات اخیر دانست. در ساعات ابتدایی نیمه‌شب شنبه بسیاری از منابع رسمی و غیررسمی اعلام کردند که دسته‌ای از پهپادهای ایران به سمت اسرائیل به پرواز درآمده‌اند. حرکت این حجم از پهپادها در گام اول یک عملیات روانی را علیه اسرائیلی‌ها به راه انداخت اما مساله اصلی این بود که این اقدام در جهت مشغول‌سازی سامانه‌های پدافندی اسرائیل انجام شد تا در نهایت بستر مناسب برای شلیک موشک‌های کروز و بالستیک و اصابت به اهداف مورد نظر مهیا شود. همین اقدام که بدان عملیات ترکیبی یا مرکب گفته می‌شود نه تنها اسرائیل را عمیقا با مشکل روبه‌رو کرد بلکه هزینه مقابله را هم از حیث دلاری و هم از منظر تاکتیکی و روانی افزایش داد؛ به عبارت دیگر، حجم و کیفیت عملیات مذکور را باید یکی از محورهای مهم آن بدانیم که بسیاری از رسانه‌های غربی و تحلیلگران حوزه دفاعی و امنیتی آنها به این موضوع اشاره کردند.
اما سوال دوم در اذهان متحدین منطقه‌ای اسرائیل شکل می‌گیرد که آن هم مجدداً جنبه نظامی دارد و آن این است که سامانه‌های دفاعی ساخت اسرائیل، قرار است چگونه از خاک آنها دفاع کند؟! اگر کمی به عقب، یعنی سپتامبر ۲۰۲۰ بازگردیم و توافق ابراهیم و وقایع پس از آن را دوباره مورد نظر قرار دهیم به این موضوع می‌رسیم که یکی از اهداف اسرائیل از عادی‌سازی روابطش با کشورهایی نظیر امارات، بحرین و حتی مراکش و سودان این بود که بتواند تجهیزات و پدافندهای ساخت خود را به آنها بفروشد تا بتواند با این اقدام دو هدف را محقق کند؛ هدف نخست این بود که اسرائیل با فروش این تسلیحات و تجهیزات به دنبال رخنه امنیتی در خاک آنها برای مقابله با ایران بود و هدف دوم، ایجاد یک چتر حمایتی- پدافندی برای خود و شرکای جدیدش بود. حالا با عنایت به اینکه همین سامانه‌ها نتوانستند آنگونه که تل‌آویو می‌گفت، موثر عمل کند بدون‌شک متحدان منطقه‌ای اسرائیل را به فکر فرو می‌برد که چگونه این تسلیحات و تجهیزات می‌توانند از آنها دفاع کنند؟
به هر ترتیب عملیات وعده صادق نه تنها توان موشکی و پهپادی ایران را به رخ اسرائیل کشید بلکه به وضوح نشان داد که حریم هوایی آن نفوذپذیر است. در این راستا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «ملت شریف و شهیدپرور ایران اسلامی، در پاسخ به جنایت‌های متعدد رژیم خبیث صهیونیستی ازجمله حمله به بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی ایران در دمشق و به شهادت رساندن فرماندهان و مستشاران نظامی ایران در نخستین ساعت بامداد امروز (یک‌شنبه ۲۶ فروردین) دلاورمردان نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با همراهی سایر نیروهای این نهاد انقلابی و مردمی به عنوان بخشی از تنبیه آن رژیم نامشروع و جنایتکار طی عملیات وعده صادق با رمز مقدس یا رسول‌الله(ص) با موفقیت، اهدافی را در داخل سرزمین‌های اشغالی با ده‌ها فروند موشک و پهپاد مورد اصابت قرار دادند». در ادامه این اطلاعیه آمده است: «جزئیات این عملیات که با مصوبه شورای عالی امنیت ملی و زیر نظر ستاد کل نیروهای مسلح و با حمایت و همراهی غیورمردان ارتش جمهوری اسلامی و پشتیبانی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح انجام پذیرفت به زودی به استحضار مردم قهرمان ایران و آزادگان جهان خواهد رسید».
کمی بعد و پس از انتشار اخبار متعدد از سوی رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مجدداً سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اطلاعیه شماره ۲ خود را صادر کرد. در این اطلاعیه آمده است: «با گذشت بیش از ۱۰ روز از سکوت و اهمال سازمان‌های بین‌المللی به ویژه شورای امنیت سازمان ملل متحد برای محکومیت تجاوز و جنایت‌گری رژیم صهیونیستی در حمله به بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی ایران در دمشق به عنوان بخشی از خاک کشورمان و به شهادت رساندن ۷ تن از مستشاران قانونی کشور و عدم مجازات رژیم جنایتکار ذیل بند هفتم منشور سازمان ملل؛ جان بر کفان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پاسخ به این جنایت‌ها و تحقق هشدارهای پیشین و تامین مطالبه به‌حق ایران و به منظور تنبیه متجاوز، با استفاده از توانمندی‌های راهبردی اطلاعاتی، موشکی و پهپادی خود به اهداف نظامی مهم ارتش تروریستی صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی حمله و آنها را با موفقیت مورد اصابت قرار داد و منهدم کرد». در بخشی از اطلاعیه شماره ۲ سپاه پاسداران آمده است که «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پیروی از سیاست‌های راهبردی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌دارد: ۱- به دولت تروریستی آمریکا هشدار داده می‌شود، هر گونه پشتیبانی و مشارکت در ضربه به منافع ایران، پاسخ قاطع و پشیمان‌کننده نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران را در پی دارد؛ همچنین آمریکا نسبت به اقدامات شرارت‌بار رژیم صهیونیستی مسئولیت داشته و در صورت عدم مهار این رژیم کودک‌کش در منطقه باید تبعات آن را بپذیرد. ۲- ضمن تاکید بر سیاست حسن همجواری با همسایگان و کشورهای منطقه، تصریح می‌شود، هر گونه تهدید توسط دولت تروریستی آمریکا و رژیم صهیونیستی از مبدأ هر کشوری پاسخ متقابل و متناسب جمهوری اسلامی ایران به منشأ تهدید را به دنبال خواهد داشت».
چه اهدافی مورد هدف قرار گرفت؟
آنچه در این راستا به عنوان ستون فقرات این عملیات باید مورد نظر قرار بگیرد، اهدافی است که مورد هدف قرار گرفته است. سرلشگر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح در گفت‌وگویی تلویزیونی با اشاره به جنبه‌های راهبردی عملیات «وعده صادق» اظهار کرد که «این عملیات با موفقیت کامل انجام و به همه اهدافش نائل شد. علت این عملیات عبور رژیم صهیونیستی از خطوط قرمزی بود که برای ما قابل تحمل نبود. اینکه رژیم صهیونیستی ساختمان کنسولگری ایران را در دمشق هدف قرار دهد و مستشاران قانونی ما که به دعوت دولت سوریه برای مبارزه با تروریسم و به شکل قانونی در این کشور حضور داشتند را هدف قرار دهد، عبور از خط قرمز بود».
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح در مورد اهداف این عملیات تاکید کرد که در این عملیات هم مرکز اطلاعاتی بزرگی که اطلاعات لازم را برای این جنایت برای صهیونیست‌ها در ارتفاعات جبل‌الشیخ تامین می‌کرد و هم پایگاه هوایی نواتیم که حمله به کنسولگری ایران از آنجا صورت گرفته بود، هدف قرار گرفت که هر دو تا حد قابل توجهی مورد انهدام قرار گرفتند و از کار افتادند. سرلشگر باقری تاکید کرد که در این عملیات از تعداد قابل توجهی پهپاد و موشک‌های کروز و بالستیک استفاده شد که با تاکتیک‌ها و طراحی مناسب به کار گرفته شدند و گنبد آهنین و سپر دفاعی موشکی صهیونیستی نتوانست مقابله قابل توجهی با آن داشته باشد و عملیات به اهداف خود نائل شد. به گفته رئیس ستاد کل نیروهای مسلح این عملیات که منتج به نتیجه کامل است از نظر ما خاتمه یافته است و قصدی بر ادامه عملیات وجود ندارد اما چنانچه رژیم صهیونیستی اقدامی علیه جمهوری اسلامی چه در خاک ما و چه در مراکز متعلق به ما در کشور سوریه و جای دیگری انجام دهد، عملیات بزرگ‌تری انجام خواهد شد.
موج دیپلماتیک
آنچه در این راستا به عنوان یک بازوی کمکی باید مورد اشاره قرار بگیرد، واکنش یکپارچه دستگاه دیپلماسی کشورمان بود. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی درخصوص پاسخ ایران به اسرائیل بیانیه‌ای صادر و اعلام کرد: «نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در اعمال حق ذاتی دفاع مشروع مصرح در ماده ۵۱ منشور ملل متحد و در پاسخ به تجاوزات نظامی مکرر رژیم صهیونیستی و به شهادت رساندن مستشاران رسمی نظامی ایران که به دعوت دولت سوریه در این کشور مشغول فعالیت بودند به ویژه حمله نظامی مورخ ۱۳ فروردین ماه ۱۴۰۳ به اماکن دیپلماتیک کشورمان در دمشق در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۴۰۳ مجموعه‌ای از حملات نظامی علیه پایگاه‌های نظامی این رژیم را به انجام رساندند. جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید مجدد بر پایبندی خود نسبت به اصول و اهداف منشور ملل متحد و حقوق بینالملل بر عزم خویش برای دفاع قاطع از حاکمیت، تمامیت سرزمینی و منافع ملی خود در برابر هر گونه استفاده غیرقانونی از زور و تجاوز تاکید می‌نماید».
علاوه بر صدور این بیانیه شاهد آن بودیم که سفرای ایران در کشورهای مختلف ازجمله بلژیک، نروژ، افغانستان، اتریش و… هم درخصوص این عملیات، واکنش‌هایی را از خود نشان دادند و پاسخ ایران به اسرائیل را یک اقدام مشروع اعلام کردند. از سوی دیگر، وزارت خارجه کشورمان هم اعلام کرد که «در پی مواضع غیرمسئولانه برخی مقامات انگلیس، فرانسه و آلمان در قبال پاسخ متقابل جمهوری اسلامی ایران به سلسله اقدامات رژیم صهیونیستی علیه اتباع و منافع کشورمان که آخرین مورد آن حمله بزدلانه به سفارت کشورمان در دمشق بود، سایمون شرکلیف، نیکلا رش و هانس اودو موتسل، سفرای انگلیس، فرانسه و آلمان در تهران بامداد یک‌شنبه به صورت جداگانه از سوی مدیرکل غرب اروپا به وزارت امور خارجه احضار شدند و به آنها اعلام شد که اقدام نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران علیه پایگاه‌های نظامی رژیم صهیونیستی در چارچوب اعمال حق ذاتی دفاع مشروع مصرح در ماده ۵۱ منشور ملل متحد و در پاسخ به سلسله جنایات رژیم صهیونیستی به ویژه حمله اخیر به سفارت جمهوری اسلامی ایران بوده است.
اوضاع در واشنگتن چگونه است؟
آنچه در این بین باید مورد نظر قرار بگیرد این است که در این پرونده جو بایدن و بنیامین نتانیاهو تنها کسانی هستند که بیشترین بار فشار را تحمل می‌کنند. در داخل ایالات‌متحده طی چند ساعت موجی از انتقادها به سمت کاخ سفید روانه شد که عموماً هم از سوی جمهوری‌خواهان صورت گرفته است. به عنوان مثال، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین و نامزد فعلی محافظه‌کاران در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا اعلام کرد که «اگر من رئیس‌جمهور بودم، حمله ایران به اسرائیل هرگز اتفاق نمی‌افتاد». جان بولتون، مشاور پیشین امنیت ملی ایالات‌متحده هم در مصاحبه با شبکه سی.ان.ان در واکنش به پاسخ ایران به اسرائیل گفت که این اقدام ایران «شکست سنگین بازدارندگی آمریکا و اسرائیل» را نشان می‌دهد. همچنین مایک جنسون که یک جمهوری‌خواه دوآتیشه و هماهنگ با تیم ترامپ به حساب می‌آید هم با حمله به دموکرات‌ها اعلام کرد که جو بایدن به دلیل انتقادهای اخیرش از اسرائیل و بنیامین نتانیاهو بابت جنگ غزه، انجام شدن این حمله تلافی‌جویانه از سوی ایران را تسهیل کرده است. همچنین چاک شومر، رهبر اکثریت دموکرات در مجلس سنای آمریکا هم اعلام کرده که بهترین راه برای کمک به اسرائیل تصویب فوری کمک‌های امنیت ملی دوحزبی سنا در چند روز آینده است.
از سوی دیگر، دیمیتری مدودف، نایب‌رئیس شورای امنیت روسیه و رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر پیشین این کشور هم اعلام کرد که «آمریکا خواهان جنگی بزرگ در خاورمیانه نیست و سعی می‌کند، خویشتن‌داری نشان داده و تعادل را حفظ کند؛ چراکه کشتار در غزه عملکرد بایدن را در انتخابات تضعیف می‌کند. این سخنان را اگر کنار یکدیگر قرار دهیم به خوبی می‌فهمیم که بایدن در شرایط فعلی نیاز به آن دارد که از یک‌سو اسرائیل را کنترل کند و از سوی دیگر بتواند آرام‌آرام پرونده اوکراین را به سروسامان برساند؛ چراکه جمهوری‌خواهان هنوز هم به دنبال اعمال فشار بر وی از هر طرف هستند. به همین دلیل است که بایدن صراحتاً اعلام کرده اگر اسرائیل بخواهد مجدداً به پاسخ ایران واکنش نشان دهد، ایالات‌متحده در هیچ عملیاتی علیه ایران مشارکت نخواهد کرد.
این در حالی است که کاخ سفید در بیانیه‌ای به نقل از جو بایدن، رییس جمهور آمریکا اعلام کرده که واشنگتن با هدف آنچه «پاسخ دیپلماتیک مشترک» به ایران خوانده، سران «گروه هفت» را گرد هم خواهد آورد.
