توسط : نارندرا مودی برای اولین بار پس از جنگ اوکراین و در میانه نگرانی آمریکا به مسکو سفر کرد
جنگ اوکراین بدون تردید یکی از پیچیده‌ترین منازعات قرن بیست‌ویکم در عرصه سیاسی به حساب می‌آید اما نکته مهم این است که اساساً عالم سیاست را نمی‌توان جدای از اقتصاد و امنیت دانست؛ به عبارتی شیواتر زمانی که سخن از سیاست به میان می‌آید، دو مولفه دیگر اعم از امنیت و اقتصاد هم مطرح می‌شوند که در نهایت یک سه‌ضلعی مشخص را تشکیل می‌دهد و اگر هر یک از این سه ضلع با خلل روبه‌رو شود بدون شک مابقی اضلاع هم نمی‌توانند روند مشخص خود را طی کنند و در نهایت، چرخه مذکور و زیرشاخه‌های آن معیوب جلوه می‌کنند. در مورد جنگ اوکراین هم دقیقاً همین موضوع را شاهد هستیم. روسیه به‌عنوان کشوری که از سال ٢٠١٤ به دنبال تعمیق نفوذ خود در کی‌یف بوده پس از آنکه تصمیم به اشغال مناطق شرقی اوکراین مانند لوهانسک و دونتسک کرد عملاً اقتصاد و روابط سیاسی با غرب را فدای امنیت و مولفه‌ای کرد که بسیاری آن را تحریک مسکو از سوی غرب می‌دانند. روس‌ها به خوبی می‌دانستند و همین حالا هم می‌دانند که انتهای این مجادله خروجی جز تضعیف شاکله و پایه‌های اقتصادی و سیاسی کرملین را در بر نخواهد داشت و به همین دلیل سعی کردند در این میان شرکایی را برای خود انتخاب کنند تا در شرایط فعلی بتوانند بر فهرست بلندبالای تحریم‌های غرب متشکل از ایالات‌متحده و اروپا همچنین سایر شرکای آنها فائق آیند. به‌عنوان مثال کرملین با شدت گرفتن تقابل نظامی و سیاسی خود با غرب سعی کرد در این راستا به هر قیمتی که شده، چینی‌ها را با فروش نفت ارزان‌قیمت به سمت خود جلب کند. مسکو در این فرآیند تجارت خود را با پکن تعمیق کرد و از سوی دیگر چینی‌ها هم به‌عنوان یک قطب اقتصادی سعی کردند تا به هر ترتیب بتوانند در عرصه سیاسی، طرف روسیه را در پرونده اوکراین بگیرند اما نه به اندازه‌ای که یک باره این موضوع بر مناسبات تجاری پکن با آمریکا و اروپا سایه بیندازد. از سوی دیگر باید توجه شود که روسیه از نفوذ چین بر کره‌شمالی برای جذب تسلیحات جدید علیه کی‌یف طی دو سال گذشته بهره برده و از منظر دیگر به دنبال آن است تا برای ایجاد موازنه به‌نفع خود، نفوذش در آفریقا و حتی خاورمیانه به انضمام حاشیه خلیج‌فارس را گسترش دهد تا در وهله اول بتواند شرکای جدیدی از میان متحدان غرب برای خود دست‌وپا کند و در وهله دوم بتواند نفوذ آمریکا و اروپا در این مناطق و جغرافیا را به چالش بکشد.
در این راستا باید متوجه بود که هند هم به‌عنوان یکی از شرکای روسیه از قدیم‌الایام و حتی از زمان جنگ سرد به‌نوعی در راستای تقویت روابط دوجانبه با مسکو تلاش و همکاری کرده و در طول یک دهه اخیر که نارندرا مودی در کسوت نخست‌وزیر هند میدان‌داری اصلی حوزه سیاست و اقتصاد دهلی بوده، کوشیده است که همچنان روابط با روس‌ها را به‌عنوان دو متحد شرقی به سمتی پیش ببرد که به دور از تنش باشد و به‌نوعی حاصل جمع مثبت را برای خود کسب کنند.
نیاز دوسویه
با تمام این تفاسیر نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند که به تازگی و پس از برگزاری یک انتخابات طولانی‌مدت مجدداً به قدرت رسیده در سفر دو روزه به روسیه سعی دارد تا بتواند این روابط را به‌نوعی دیگر تقویت کند. براساس گزارش آسوشیتدپرس، نخست‌وزیر هند برای نخستین بار از زمان جنگ روسیه و اوکراین برای یک سفر دو روزه درحالی به مسکو سفر کرده که روابط بین هند و روسیه به دلیل پیچیده شدن باعث شده تا مسکو به چین که رقیب اصلی هند محسوب می‌شود، نزدیک‌تر شود.
نکته مهم این است که مودی آخرین بار برای شرکت در نشستی در ولادی وستوک در ۲۰۱۹ به روسیه سفر کرد و با پوتین دیدار داشت همچنین دو طرف در سپتامبر ۲۰۲۲ در ازبکستان و در نشست شورای همکاری شانگهای با یکدیگر دیدار کرده بودند و حالا مودی با رئیس‌جمهور روسیه در محل اقامت وی در حومه مسکو دیدار کرد. اینکه مودی به دلیل میزبانی روس‌ها از وی در محل اقامتش واقع در «نوو-اگاریوو» که در حومه مسکو قرار دارد، تشکر می‌کند، یا اینکه دو طرف در فضا باز با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند سپس پوتین، مودی را به دیدار از اسب‌های خود فرا می‌خواند عملاً یک عرف دیپلماتیک (نه یک قانون ایستا) به حساب می‌آید اما موضوع مهم ابعاد این سفر همچنین محورهای اقتصادی خواهد بود که در بطن آن نهفته است. قبل از هر چیز باید توجه کرد که هند در دوران نخست‌وزیری مودی از محکوم کردن اقدام نظامی روسیه در اوکراین اجتناب و در عین حال بر ضرورت حل‌وفصل مسالمت‌آمیز این مخاصمه مسلحانه تاکید کرده است. از سوی دیگر، چین و هند به دنبال تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات‌متحده به خریداران اصلی نفت روسیه تبدیل شده‌اند و این روند به جایی رسیده که دهلی اکنون بیش از ۴۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را از روسیه دریافت می‌کند که البته آمارهای موجود نشان می‌دهند، دهلی درحال خرید نفت ارزان قیمت از مسکو بوده که برای دولت مودی سود سرشار اقتصادی دارد. براساس داده‌های ردیابی کالا که توسط مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک منتشر شده، واردات ماهانه نفت خام روسیه در هند در ماه مه ۸ درصد افزایش یافت و به بالاترین سطح از ژوئیه ۲۰۲۳ رسیده است. از منظری دیگر باید توجه شود که روسیه برای مدتی طولانی بزرگ‌ترین تامین‌کننده تسلیحات هند به شمار می‌رفت اما جنگ اوکراین، منابع تسلیحاتی روسیه را کاهش داده و هند را مجبور کرده تا به منابع دیگری برای تامین اسلحه ازجمله توسعه صنعت دفاعی خودش توجه کند. این در حالی است که مودی نه‌تنها در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ بلکه در زمان فعلی که بایدن در کاخ سفید حضور دارد به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین خریداران تسلیحات و قطعات مربوط به هلی‌کوپترهای نظامی با آمریکا روابط تجاری- نظامی نزدیکی داشته که همین موضوع برای چینی‌ها چندان خوشایند نیست. توجه داشته باشید که چین و هند در منطقه لَداخ با یکدیگر مازعه قدیمی و عمیق نظامی و سرزمینی دارند و همین تسلیحات درحال استفاده از سوی دهلی علیه پکن است. این در حالی است که نزدیک شدن بیش از حد روسیه به چین برای هند هم چندان مناسبت ارزیابی نمی‌شود و دهلی سعی دارد در این فرآیند و نظام کنونی جامعه ملل خود را به‌عنوان یک قدرت نوظهور اقتصادی و برآمده از جمعیت در کنار چین قرار دهد. از منظر دیگر چین و هند رقبای سرسختی هستند که بر سر نفوذ راهبردی هر چه بیشتر در سراسر جنوب آسیا با یکدیگر رقابت می‌کنند؛ به صورتی که هند به همراه آمریکا، ژاپن و استرالیا عضو گروه «کواد» است و خود را در برابر قاطعیت فزاینده چین در منطقه آسیا و اقیانوسیه می‌بیند و می‌خواهد از این روابط به‌نفع خود و علیه پکن استفاده کند.
نکته نهایی اما نگرانی ایالات‌متحده است. دقیقاً در زمانی که مودی قرار بود با پوتین دیدار کند، متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا صراحتاً اعلام کرد که «اظهارات علنی نخست‌وزیر هند را دنبال خواهیم کرد تا ببینیم او درباره چه چیزی صحبت می‌کند اما همان‌طور که گفته‌ام، نگرانی‌های خود را صراحتاً با هند درخصوص روابطش با روسیه در میان گذاشته‌ایم».
