توسط : ۱۵ سال پس از انتخاب اولین وزیر زن در جمهوری اسلامی، “فرزانه صادق” از سوی “مسعود پزشکیان” به‌عنوان وزیر راه و شهرسازی به مجلس معرفی شد. گزینه‌ای که نه‌تنها مورد حمایت نخبگان شهرسازی و معماری است بلکه در مجلس نیز بسیاری از نمایندگان از او دفاع می‌کنند
مهتاب شهریاری
خبرنگار سازندگی
مسعود پزشکیان ترجیح داده فرمان «مردانه‌ترین» وزارتخانه را به یک زن بسپارد. خیلی‌ها تصورشان از وزارت راه و شهرسازی، کامیون و جاده و آجر و آهن است و به همین دلیل فکر می‌کنند این وزارتخانه وزیری می‌خواهد که قدرت چانه‌زنی با راننده کامیون و بنا و معمار و کارگر ساختمانی را داشته باشد. اماچنین نیست. به این ترتیب اگر فرزانه صادق‌مالواجرد موفق شود از مجلس رای اعتماد بگیرد، نخستین زنی است که وزیر چنین وزارتخانه عریض‌وطویلی می‌شود.
وزارت راه، یکی از قدیمی‌ترین وزراتخانه‌ها در نظام اداری ایران است که همیشه مردان سکان آن را در دست داشته‌اند. پیشینه شکل‌گیری این وزارتخانه به سال ۱۲۶۰ و تاسیس وزارت فوائد عامه در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه بازمی‌گردد. ترکیب فعلی این وزارتخانه در ۳۱ خرداد ۱۳۹۰ با رای مجلس و تایید شورای نگهبان، از ادغام وزارت راه و ترابری با وزارت مسکن و شهرسازی شکل گرفت. این وزراتخانه متولی اداره امور حمل‌ونقل زمینی، دریایی و هوایی و همچنین تصمیم‌گیر اصلی درباره سیاست‌های بخش مسکن است، اموری که در فرهنگ کار ایران، ذاتاً مردانه به حساب می‌آیند و معمولاً زنان در آن نقشی ندارند.
قبل و بعد از انقلاب، زنان در وزارتخانه‌های آموزش‌وپرورش و بهداشت و درمان یا امور زنان متصدی امور بوده‌اند؛ چنان که پیش از انقلاب خانم مهناز افخمی، وزیر مشاور زنان بود و خانم فرخ‌رو پارسا، سکان وزارت آموزش‌وپرورش را در دست داشت و بعد از انقلاب هم خانم مرضیه وحید‌دستجردی، وزیر بهداشت و درمان شد. با این حال، هیچ وقت چه پیش از انقلاب و چه پس از انقلاب، زنان به رده‌های مدیریتی در وزارتخانه‌هایی مثل راه و شهرسازی یا صنعت و معدن یا نفت انتخاب نشده‌اند، چون تصور غالب این است که این وزارتخانه‌ها برای مردان ساخته شده‌اند.
حالا فرزانه صادق‌مالواجرد که متولد همدان است، برای تصدی این وزراتخانه به مجلس معرفی شده است. او کیست و چه ویژگی‌هایی دارد که مسعود پزشکیان را متقاعد به انتخاب او کرده است؟
فرزانه صادق کیست؟
فرزانه صادق متولد ۲۱ شهریور سال ۱۳۵۵، متاهل و دارای یک فرزند است. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد پیوسته معماری از دانشگاه تهران و دکترای شهرسازی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات است. فرزانه صادق‌مالواجرد متولد همدان است اما احتمالاً ریشه‌اش به روستای مالواجرد برمی‌گردد. مالواجرد، روستایی در استان اصفهان ایران است که در حاشیه جنوب‌غربی تالاب بین‌المللی گاوخونی و در فاصله ۴۰ کیلومتری مرکز شهرستان ورزنه و ۱۲۰ کیلومتری جنوب‌شرقی شهر اصفهان و در مرز استانی اصفهان، فارس و یزد واقع شده است. کسی نمی‌داند؛ شاید اجداد خانم صادق همین‌جا به دنیا آمده‌اند و شاید هیچ نسبتی با این منطقه ندارند اما هرچه هست، او را همدانی می‌دانند. او فارغ‌التحصیل رشته شهرسازی از دانشگاه آزاد همدان است و از دوره دیپلم در اداره راه و شهرسازی استان همدان استخدام شده است. همسر خانم صادق، نظامی بوده که اکنون بازنشسته شده اما در شرکت سرمایه‌گذاری غدیر به کار مشغول است. فرزانه صادق در زمان سعید حناچی، به‌عنوان مدیرکل راه و شهرسازی انتخاب شد و پس از آن، مستمر از نردبان نظام اداری در شهرداری و وزارت راه و شهرسازی بالا رفت. صادق‌مالواجرد پیش از این به‌عنوان دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی در این وزارتخانه فعالیت داشته است.
او در سال ۱۳۹۷ به مدت ۶ ماه در زمان شهرداری پیروز حناچی به سمت مدیرکل شهرسازی و طرح‌های شهری تهران منصوب شد. در دی‌ماه ۱۳۹۷ توسط محمد اسلامی، وزیر وقت راه و شهرسازی به سمت معاونت شهرسازی و معماری ایران و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در وزارت راه و شهرسازی درآمد. در مرداد ۱۴۰۲ پس از حاشیه‌های به وجود آمده مبنی بر مخالفت صادق با سیاست‌های مغایر کمیسیون ماده ۵ در شورای عالی شهرسازی توسط شهردار تهران علیرضا زاکانی، وزیر راه سابق مهرداد بذرپاش، فرزانه صادق را از معاونت وزارت کنار گذاشت و به سمت مشاور خود منصوب کرد. سوابق او در این حوزه نشان می‌دهد، در صورت کسب رای اعتماد از مجلس، «تهران و همه شهرهای کشور از فروش تراکم و تغییر کاربری» برای حداقل ۴ سال نجات پیدا می‌کنند. فروش تراکم، مدلی از صدور مجوز ساخت است که در شهرداری‌ها، «طبقه اضافه‌تر از سقف مجاز طرح تفصیلی» از طریق لابی‌ها در کمیسیون ماده ۵ شهرها، به سازنده‌های «اضافه‌خواه» داده می‌شود.
این کار از نظر شهرداران، «تخلف یا عیب» نیست اما از منظر کارشناسان شهرسازی، چون باعث دور زدن طرح تفصیلی شهرها می‌شود، «غیرقابل قبول» و به زیان «کیفیت زندگی شهری» است.
انتخاب فرزانه صادق‌مالواجرد می‌تواند، پایان «قرارگاه مسکن شهرداری تهران» باشد.
شهرداری تهران در دوره زاکانی، خود را مشغول «مسکن‌سازی» روی زمین‌های ذخیره و همچنین زمین‌هایی که مالکیت آن به افراد حقیقی و حقوقی تعلق داشته است، کرد. این درحالی است که برخی ماموریت‌های اصلی مدیریت شهری ازجمله «حل ابرمعضل ترافیک و آلودگی هوا»، بلاتکلیف و معلق مانده است.
همچنین فرزانه صادق از دی‌ماه ۱۴۰۲ مدیرعامل سازمان اموال و املاک کوثر وابسته به بنیاد شهید و امور ایثارگران است. صادق از بدو استخدام در سال ۱۳۸۰ به‌عنوان کارشناس دفتر معماری و طراحی شهری وزارت مسکن و شهرسازی مشغول به کار شد که از سمت‌های او معاون دفتر نظارت بر طرح‌های توسعه و عمران شهری وزارت مسکن و شهرسازی، معاون مسکن و شهرسازی اداره‌کل مسکن استان همدان، مدیرکل دفتر معماری و طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش وزارت راه و شهرسازی بوده است.
او درحال حاضر معاون سیدامیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی است که در دو دوره اخیر، در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کرده است. سازمان املاک و اموال کوثر بنیاد شهید و امور ایثارگران کشور، نهادی است که خانم صادق مدیریت آن را بر عهده دارد و به همین دلیل معاون آقای قاضی‌زاده به‌شمار می‌رود.
چند ماه قبل از برکناری وی از معاونت شهرسازی و معماری، ویدئویی درباره جمعیت شهر تهران و سند آمایش سرزمین به تیتر رسانه‌ها تبدیل شده بود. علاوه بر این، نامه‌هایی از خانم صادق به رسانه‌ها درز کرد که در آنها تخلفات علیرضا زاکانی در کمیسیون ماده ۵ مطرح شده بود، موضوعی که برکناری وی را از سمت معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی در پی داشت. فرزانه صادق در تاریخ ۱۵ تیرماه سال ۱۴۰۱ در نامه‌ای به شهردار تهران نوشته بود: «برابر مقررات طرح تفصیلی تهران، مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری، هرگونه پیشنهاد در مورد ضوابط خاص احداث بنا در محدوده بافت فرسوده شهر تهران پس از تصویب کمیسیون ماده ۵ باید به تصویب شورای‌عالی شهرسازی و معماری برسد؛ لذا هرگونه اقدام اجرایی براساس مصوبه کمیسیون ماده ۵ تا قبل از تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری فاقد وجهه قانونی بوده و مسئولیت تبعات آن به عهده شهرداری خواهد بود». نامه‌ای که به صراحت سیاست شهرداری تهران در زمینه صدور پروانه‌های جدید را به چالش کشیده بود. اما شهردار تهران بارها از این سیاست دفاع کرده است. همچنین مالواجرد نسبت به کارشناسی اراضی مسکن مهر، انتقادی را وارد کرده است.
برنامه‌های وزیر پیشنهاد
وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی درباره چهار موضوع بخش مسکن، ایده دارد. خانم صادق در گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرده که تصمیمات کمیسیون ماده ۵ و اختیارات ویژه شهرداران باعث شده ساخت‌وسازهایی خارج از ظرفیت شهرها انجام شود. بنابراین بساط تراکم‌فروشی و تغییرکاربری در این دوره در صورت رای اعتماد مجلس به صادق جمع می‌شود. فرزانه صادق همچنین مشکلی با ساخت آپارتمان‌های کم‌متراژ از طریق حذف مانع «پارکینگ اجباری» هم ندارد. با این حال او بر واقعیت بازار مسکن در بحث گسل متراژی عرضه و تقاضا مهر تایید می‌زند و می‌توان به حل این مساله امیدوار بود. وزیر پیشنهادی راه‌وشهرسازی اما با «زمین‌گشایی» در برنامه هفتم مخالف است. رئیس کمیسیون عمران مجلس روز گذشته اعلام کرد، در برنامه وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی باید طرح جدایی راه و مسکن دیده شود.
وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی نوعی از «توسعه شهر» که برخی شهرداران مجنون آن هستند را قبول ندارد و در مقابل، راه اصلی توسعه شهرها را در «تضمین افزایش کیفیت زندگی» می‌داند. در برنامه فرزانه صادق بر «توسعه درونی شهرها» تاکید شده است. معاون اسبق شهرداری تهران در توصیف مدل جهانی «توسعه شهر» که وزیر پیشنهادی مدافع آن است، می‌گوید: هر نوع سیاست توسعه شهر باید رفاه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شهروندان را تضمین کند، برآیند این سه اصل است که باعث افزایش کیفیت زندگی می‌شود.
عبدالرضا گلپایگانی تاکید می‌کند، افزایش مرز محدوده شهرها به معنای بازتر کردن کمربند شهرهاست که باید جوانب آن در نظر گرفته شود.
خانم صادق بیش از ۲۰ سال در حوزه شهرسازی نهادهایی مانند شهرداری تهران و وزارت راه کار کرده اما مخالفانش می‌گویند، به اندازه کافی تجربه ندارد؛ چون به اعتقاد آنان در بخش راهسازی و حمل‌ونقل «کار تخصصی نکرده است. با این حال دیروز کمیسیون عمران با برنامه‌های فرزانه صادق موافقت کرد که نشان می دهد او برای گرفتن رای اعتماد مسیر دشواری پیش رو ندارد.
