توسط : درباره رئیس جدید انجمن جامعهشناسی
روز پنجشنبه مجمع عمومی و انتخابات دوره دوازدهم انجمن جامعهشناسی ایران در تالار ابنخلدون دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد. در این انتخابات، اعضای جدید هیأت مدیره و بازرسان انجمن انتخاب و در جلسه نخست هیأت مدیره، دکتر شیرین احمدنیا بهعنوان رئیس انجمن برگزیده شد. این نخستین بار در بیش از ۳ دهه فعالیت انجمن است که یک زن ریاست هیأت مدیره را بر عهده میگیرد. انتخابات دوازدهم در حالی برگزار شد که ۶۸۶ عضو پیوسته انجمن حق رأی داشتند و ۴۳۹ نفر در انتخابات هیأت مدیره و ۳۶۵ نفر در انتخابات بازرسان شرکت کردند. در این انتخابات ۷ نفر بهعنوان اعضای اصلی هیأت مدیره و دو نفر بهعنوان اعضای علیالبدل برگزیده شدند. در نخستین جلسه رسمی هیأت مدیره، احمدنیا بهعنوان رئیس، محمدرضا کلاهی بهعنوان نایبرئیس و دکتر سعید معیدفر بهعنوان خزانهدار انتخاب شدند. انتخاب احمدنیا با استقبال و نقدهای متفاوت همراه بود. سمیه توحیدلو، جامعهشناس و بازرس اصلی در شبکه ایکس نوشت که پس از برگزاری همایش و مجمع، اعضای دوره دوازدهم هیأت مدیره انتخاب شدند و «اولین ریاست زن انجمن جامعهشناسی، خانم دکتر شیرین احمدنیا هم برگزیده شدند». نفیسه آزاد، دیگر جامعهشناس ایرانی در اینستاگرام اشاره کرد که با وجود آنکه بیش از نیمی از دانشآموختگان جامعهشناسی در ایران زن هستند، حضور زنان در مدیریت این رشته بسیار کمرنگ بوده است و نوشت: «انجمن جامعهشناسی فقط پدر دارد و مادرانش در سیاهی گم شدهاند». این اظهارنظر به مساله نابرابری جنسیتی در ساختارهای علمی اشاره میکند.
تاریخچه انجمن
انجمن جامعهشناسی ایران در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱ میلادی) تأسیس شد. این انجمن، سازمانی غیرانتفاعی است که در حوزه جامعهشناسی و علوم اجتماعی فعالیت میکند و هدف آن تولید و ترویج دانش جامعهشناختی، تقویت تعهد علمی و اخلاق پژوهش و برگزاری گردهماییهای علمی است.انجمن جامعهشناسی ایران، عضو «انجمن بینالمللی جامعهشناسی» و «انجمن آسیایی شوراهای پژوهشی علوم اجتماعی» است و در سال ۱۳۸۷ عنوان «انجمن علمی برتر» وزارت علوم را به دست آورد. از زمان تأسیس تا کنون این انجمن ۱۰ رئیس داشته که همگی مرد بودهاند. نخستین رئیس، غلامعباس توسلی تا سال ۲۰۰۰ در رأس انجمن قرار داشت. پس از او محمد عبداللهی، سعید معیدفر، سیدحسین سراجزاده و محمدامین قانعیراد از جمله رؤسای بعدی بودند. در دوره یازدهم، سعید معیدفر بار دیگر ریاست انجمن را بر عهده داشت و اکنون با انتخاب شیرین احمدنیا برای نخستین بار یک زن در رأس هیأت مدیره قرار گرفته است. این انجمن همچنین دو نشریه علمی معتبر منتشر میکند: «مجله جامعهشناسی ایران» و «مطالعات اجتماعی ایران» که نقش مهمی در گسترش و انتشار یافتههای علمی جامعهشناسان ایرانی دارند.
حواشی انجمن
از دستاوردهای مهم انجمن میتوان به کسب عنوان «انجمن علمی برتر» در سال ۱۳۸۷، حضور در نهادهای بینالمللی و انتشار نشریات علمی اشاره کرد. این انجمن همچنین در ادوار مختلف بیانیههایی درباره مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور منتشر کرده و در تقویت گفتوگوی عمومی نقش داشته است. با این حال در سالهای اخیر با چالشهایی جدی مواجه بوده است. دفتر آموزشی انجمن در یوسفآباد تهران، که محل برگزاری کارگاهها و نشستهای تخصصی بود، در مرداد ۱۴۰۳ توسط شهرداری تخلیه و پلمب شد. احمد بخارایی، جامعهشناس در واکنش به این اقدام نوشت که نیروهای شهرداری بدون حضور اعضای انجمن، اموال را خارج کرده و دفتر را پلمب کردند. او این اقدام را نشانهای از محدودیتهای نهادی و فشار بر نهادهای مدنی دانست. این واقعه باعث نگرانی جامعهشناسان از تنگتر شدن فضای فعالیتهای صنفی و مدنی شد.
شیرین احمدنیا کیست؟
شیرین احمدنیا، دانشیار جامعهشناسی و عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی است. او دارای مدرک دکتری در رشته جامعهشناسی و متخصص در حوزههای سلامت اجتماعی، مطالعات جنسیت و نابرابری است. احمدنیا بیش از ۴۰ مقاله علمی در نشریات داخلی و بینالمللی منتشر کرده و پژوهشهایش درباره سلامت زنان، خانواده، فرآیندهای باروری و نابرابری اجتماعی از آثار برجسته او به شمار میروند. در سالهای اخیر، تمرکز پژوهشی او بر موضوعات سلامت زنان از جمله تجربه زنان در مواجهه با ویروس HPV و وضعیت زنان پناهنده افغان در دوران کرونا بوده است. بر اساس دادههای رسمی، تنها ۳ درصد از رؤسای دانشگاههای کشور زن هستند و در حالی که بیش از نیمی از دانشجویان ایران را زنان تشکیل میدهند، حضور آنان در سطوح مدیریتی بسیار اندک است. این نابرابری به جامعه جامعهشناسی نیز سرایت کرده است؛ جایی که با وجود اکثریت زن در میان فارغالتحصیلان، سهم مدیریتی زنان ناچیز بوده است. انتخاب احمدنیا نشاندهنده گامی کوچک اما مهم به سوی برابری جنسیتی در جامعه علمی ایران است. حضور او در رأس این انجمن نه تنها از نظر نمادین معنادار است بلکه میتواند به ارتقای جایگاه زنان در عرصههای مدیریتی علمی کمک کند. از منظر محتوایی نیز احمدنیا به دلیل سابقه پژوهشی در زمینه سلامت اجتماعی و جنسیت میتواند، انجمن را به سمت پرداختن عمیقتر به مسائل زنان، خانواده و نابرابری اجتماعی سوق دهد. با این حال در ۳ دهه گذشته انجمن جامعهشناسی ایران، نقشی محوری در گسترش دانش جامعهشناسی، تربیت پژوهشگران و ایجاد گفتمانهای اجتماعی داشته است. با این حال محدودیتهای مالی، فشارهای نهادی و چالشهای سیاسی از موانع اصلی پیشروی آن به شمار میآیند. انتخاب احمدنیا میتواند، فرصتی تازه برای احیای اعتماد عمومی و گسترش مشارکت زنان در نهادهای علمی باشد. اگر این مسیر با حمایت اعضا و پافشاری بر استقلال علمی همراه شود، میتواند الگویی تازه برای مدیریت انجمنهای علمی در ایران ارائه دهد. همزمان انتخاب دکتر شیرین احمدنیا بهعنوان نخستین رئیس زن انجمن جامعهشناسی ایران را میتوان، نقطه عطفی در تاریخ نهادهای علمی کشور دانست؛ رخدادی که از مرز یک اتفاق صنفی فراتر میرود و به نمادی از تحول در ساختارهای دانشگاهی و علمی بدل میشود. برای نخستین بار در ۳ دهه فعالیت این انجمن، زنی بر صدر هیأت مدیره نشسته است؛ انجمنی که خود در قلب مباحث نظری برابری و عدالت اجتماعی قرار دارد. این انتخاب از چند منظر اهمیت دارد. نخست از بُعد نمادین و فرهنگی، احمدنیا نماینده نسلی از جامعهشناسان زن است که در دهههای اخیر سهم چشمگیری در تولید دانش و آموزش دانشگاهی داشتهاند اما کمتر در سطوح تصمیمگیری علمی حضور یافتهاند. اکنون با ریاست او، مرزهای جنسیتی در یکی از مهمترین نهادهای علمی علوم اجتماعی شکسته شده است. از سوی دیگر این رخداد پیامی روشن برای جامعه علمی و دانشگاهی ایران دارد؛ پیامی مبنی بر اینکه تغییر ممکن است و حضور زنان در جایگاههای مدیریتی علمی نه یک استثنا بلکه ضرورتی برای پویایی و تعادل در تصمیمسازیهای آموزشی و پژوهشی است. احمدنیا که سابقه طولانی در حوزه سلامت اجتماعی، مطالعات جنسیت و نابرابری دارد، میتواند با استفاده از ظرفیت علمی خود، انجمن را به سوی بازتعریف مأموریتهای اجتماعی و گسترش گفتوگوی علمی بین نسلها هدایت کند. در مجموع، انتخاب شیرین احمدنیا تنها جابهجایی یک صندلی مدیریتی نیست؛ بلکه نشانهای از بلوغ جامعه علمی ایران است. جامعهای که اکنون در پی آزمودن اشکال تازهای از مدیریت علمی است که در آن زنان نه صرفاً پژوهشگر بلکه تصمیمساز و جهتدهنده گفتمان علمی باشند. اگر این مسیر با پشتیبانی نهادی، اعتماد جامعه علمی و استمرار در اصلاح ساختارها ادامه یابد، میتوان امید داشت که این رخداد به الگویی فراگیر برای سایر انجمنهای علمی و دانشگاهی کشور بدل شود. در آن صورت، انتخاب احمدنیا تنها یک خبر روز نخواهد بود بلکه آغاز فصلی تازه در تاریخ علم و عدالت جنسیتی در ایران خواهد بود. فصلی که در آن،صدای زنان نه در حاشیه بلکه در متن نهادهای علمی طنینانداز میشود.
