زخم‌کاری ظریف

میزگرد سیاست‌خارجی مسعود پزشکیان کاندیدای چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری ایران، روز گذشته درحالی برگزار شد که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت‌های یازدهم و دوازدهم پزشکیان را همراهی می‌کرد. چند ساعت قبل از شروع برنامه، ظریف در توئیتی اعلام کرده بود که قرار است، پزشکیان را همراهی کند. او در ایکس نوشت: «برای ایران همراه پزشکیان خواهم بود. همراه شو عزیز تنها نمان به در کاین درد مشترک هرگز جدا جدا درمان نمی‌شود» البته مهدی سنایی، سفیر سابق ایران در روسیه هم یکی دیگر از افرادی بود که پزشکیان را به عنوان مشاور همراهی می‌کرد. عباس عراقچی هم پشت صحنه این تیم را همراهی کرده بود.
کارشناسان برنامه را نیز ابراهیم متقی استاد تمام علوم سیاسی، فواد ایزدی استاد مطالعات آمریکا، سیدمحمد سجادی استاد تمام روابط بین‌الملل تشکیل دادند. البته حضور ایزدی به عنوان کارشناس بیشتر جنبه سیاسی داشت. ایزدی جریان فکری نزدیک به سعید جلیلی است و در تمام سوال‌هایی که مطرح می‌کرد، سعی در تخریب دولت روحانی و تیم مذاکره‌کننده او داشته و برجام را یک دستاورد سوخته دانست. به هدفش هم نزدیک شد و توانست کمی پزشکیان را عصبانی کند. زیرا به عادت خالص‌سازان، او هم علاقه‌ای به گوش دادن نداشت و فقط هدفش پرسش‌های ذهنی‌اش بود بنابراین در چنین مواقعی قصد قانع شدن نیست.
حضور ظریف به عنوان یک کارشناس غرب‌گرا و سنایی شرق‌شناس، دو قطب موازنه دنیا در سیاست خارجی بودند که تیم سیاست خارجه پزشکیان را کامل کرد. در این برنامه به جرات می‌توان گفت که علاوه بر سخنان پزشکیان و سنایی، این ظریف بود که توفان به پا کرد. او با لبخند همیشگی‌اش، سعی داشت تا نگاهی حرفه‌ای داشته باشد اما بالاخره مجبور شد تا مانند همان زمان وزارتش که مجبور بود همیشه از خودش دفاع کند، قهار و محک سخن بگوید. حتی مجبور شد برای اثبات سخنانش، نمودارهایی از تاثیر توافق و تحریم بر رشد اقتصادی را هم نشان دهد. البته این را هم فراموش نکنیم که هجمه‌ها به شکلی غیرمنطقی بود که پزشکیان مجبور می‌شد در ابتدای هر سخنرانی و یا بین حرف‌هایش بگوید که با کسی دعوا ندارد و فقط آمده تا مشکل حل شود زیرا دعواهای جناحی و سیاسی را یکی از مضرترین آفات سیاست خارجی می‌داند و معتقد است که سیاست داخلی باید پشتوانه سیاست خارجی باشد نه بلای جان آن‌.

برای من مذاکره ذلت نیست
با آغاز برنامه، این پزشکیان بود که در ابتدا سخن گفت. او تاکید کرد که در سیاست ‌خارجی، شعارهای دهن ‌پرکن که جیب مردم را خالی کند، نخواهد داد زیرا راهنمای سیاست خارجی ما منافع ملی مردم خواهد بود. لذا برای من مذاکره ذلت نیست. به گفته پزشکیان، امروز هیچ‌کس تردید ندارد که سیاست‌ خارجی در زندگی مردم نقش دارد. او شعری از فریدون مشیری خواند:«من اینجا ریشه در خاکم، من اینجا عاشق این خاک، اگر آلوده یا پاکم، من اینجا تا نفس باقیست می‌مانم» و ادامه داد:«سیاست خارجی ما تنها بقا نخواهد بود. نمی‌خواهم در دنیا منزوی باشیم. نباید با امریکا رابطه متشنج و هزینه‌آفرین داشته باشیم. به گفته مسعود پزشکیان برای من دیپلماسی، مذاکره و توافق ذلت نیست بلکه یک راه معقول و کم هزینه برای رسیدن به عزت است؛ ما دیگر فرصت نداریم درحالی که کشورهای منطقه با شتاب در حال توسعه هستند، در بهترین حالت درجا بزنیم؛ ما می‌خواهیم در لبه فناوری جهانی حرکت کنیم و از هوش مصنوعی تا بهترین صنایع جهانی را به مردم خود ارائه کنیم؛ چراکه مردم ایران شایسته زندگی بهتر و جایگاه شایسته‌تری هستند و با سیاست خارجی واقع‌گرا و تحول‌آفرین در این مسیر از ظرفیت‌های انسانی، تمدنی، جغرافیایی و سیاسی کشور برای پیشبرد منافع ملی و سربلندی ایران استفاده خواهم کرد.
پزشکیان با بین اینکه پول نفت ما نباید به جیب قاچاقچیان برود، تاکید کرد: با تحریم شاید بتوان زنده ماند اما نمی‌شود پیشرفت کرد؛ با حضور گسترده مردم در انتخابات، قوی‌ترین برگ برنده را در مذاکرات به دست خواهیم آورد. ان‌شاالله با پشتوانه مردمی، احیای برجام، رفع تحریم‌ها و دیگر موانع بانکی مانند FATF شدنی خواهد بود؛ در طول تاریخ دیپلماسی سازنده و تعامل گسترده یا جهان همواره برگ برنده ایران بوده است و ما با الهام از تاریخ از این نقطه قوت استفاده خواهیم کرد.
در ادامه این برنامه، پزشکیان بر این موضوع تاکید کرد که تحت هیچ شرایطی، تقویت و گسترش روابط همه جانبه با همسایگان را کنار نمی‌گذاریم و روابط و چالش‌ها با همسایگان را بر اساس اشتراکات مدیریت خواهیم کرد و قائل به ایجاد یک منطقه قوی هستیم که بستر مناسبی برای تامین امنیت و توسعه ما و کشورهای همسایه باشد.
او سیاست خارجی دولت آینده‌اش را افتخارآمیز، راهگشا و توسعه‌گرا خواند نه ناامیدکننده و حسرت‌آفرین. زیرا به گفته خودش می‌خواهد جوانان ما با دلی پر از امید و شور زندگی باشند و بلاتکلیفی در سیاست خارجی به معنای بلاتکلیفی مردم، نسل جوان، اقتصاد و بازار کشور است. پزشکیان با بیان اینکه برادران توهم دارند که ما در حال دادن نسخه بانک جهانی هستیم، افزود: نگویید که چرا از بانک جهانی گفتید، بگویید اصولی که این بانک ارائه داده، درست نیست و اصول دیگر درست است. ما می‌گوییم الفبای مدیریت اینگونه است، شما به جای بحث علمی انگ می‌چسبانید. من هر مستند علمی و تجربه بین‌المللی که باعث بهبود وضعیت کشور شود را می‌پذیرم.

معجزه هزاره سوم
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت‌های گذشته که به عنوان مشاور سیاسی پزشکیان در این برنامه حاضر شده بود پس از سخنان ابتدایی پزشکیان صحبت کرد. ظریف، پزشکیان را شخصیتی صادق و وطن‌پرست توصیف کرد و گفت: سیاست خارجی جمهوری اسلامی بر اساس قانون اساسی توسط مقام معظم رهبری به صورت خطوط کلی ارائه می‌شود و سه اصل حکمت، مصلحت و عزت به عنوان چارچوب قرار دارد. ظریف تاکید کرد:«در این سیاست خارجی مهم است که چه کسی ساکن خیابان پاستور و دفتر رئیس‌جمهوری باشد؛ رئیس‌جمهوری است که سیاست‌ها را می‌سازد و به شورای عالی امنیت ملی و رهبری برای تصویب می‌دهد. کسی باید باشد که با نگرش روشن به سیاست خارجی بنگرد و خودش حرف دارد و معتقد است که باید از کارشناسان استفاده کرد. نگاه ما به رابطه متوازن است تا هیچ‌کس نتواند بدون آنکه ما به‌ازای آن را بدهد از ایران بهره‌ای بگیرد.»
اما این تنها سخنان ظریف نبود. پس از مدتی از آنجایی که فواد ایزدی، کارشناس برنامه سعی در عصبانی کردن پزشکیان و ظریف را داشت، وزیر امور خارجه سابق در انتهای این میزگرد خطاب به فواد ایزدی گفت: تحریم را با عدد نمی‌شمرند؛ وقتی گفتند ۸۰۰ تحریم قبل از برجام به ۱۵۰۰ تحریم بعد از برجام تبدیل شد، دوتای آن خودم من بودم. شمردن تحریم با عدد، آدرس غلط دادن به مردم است. او افزود: بانک، نفت، پتروشیمی، بیمه و کشتیرانی ما را کجا تحریم کردند؟
ظریف به قانون کاتسا اشاره کرد و گفت: این قانون هیچ تحریم جدیدی ندارد و تنها تحریم‌های قبل را هماهنگ کرد؛ چون برجام به آمریکا اجازه نمی‌داد که تحریم جدیدی اضافه کند. سال‌های ۹۵ و ۹۶ دو سالی بود که بعد از توافق، رشد دو رقمی داشتیم و تورم تک رقمی. او با اشاره به خروج آمریکا از برجام، افزود: برخی روزنامه‌ها و دوستان نوشتند اینکه ترامپ می‌گوید از برجام خارج می‌شود، جنگ زرگری است و او خارج نمی‌شود؛ بعد که خارج شد؛ پس چه شد؟ ترامپ می‌گفت، برجام کلاه گشادی بود که ایرانی‌ها سر ما گذاشتند؛ البته در اینجا هم برخی می‌گفتند، برجام کلاه آمریکا بر سر ایران بود.
به گفته ظریف، تنها کشوری که از سازوکار اسنپ‌بک در برجام استفاده کرده، ایران است؛ ایران به مدت ۵ سال است که از این سازوکار استفاده می‌کند. روزی که دولت روحانی تحویل آقای رئیسی شد، توانستیم، آمریکا را سه بار در شورای امنیت شکست دهیم؛ غنی‌سازی را از ۲۰ درصد به ۶۰درصد رسانده بودیم.
ظریف ادامه داد: اینکه می‌گویند بایدن می‌توانست به برجام برگردد، بله؛ اصلا قرار بود برگردد اما یکی اسرائیل بود که با شهید کردن فخری‌زاده اجازه نداد و یکی هم قانون راهبردی. او در ادامه افزود: نگذارید که بگوییم در آن ۶ ماه تلخ چه گذشت. بار‌ها می‌توانستیم، برجام را زنده کنیم تا مردم در فلاکت زجر نکشند. در سه سال دولت روحانی به ۱۵۰۰ تحریم رسید؛ و از سه سال دولت آقای رئیسی به ۲۵۷۰ رسید. در ۸ سال ۷۰۰ تحریم اضافه شد و در سه سال بیش از هزار مورد. اگر می‌خواهید سر مردم را شیره بمالید، درست بمالید. او خطاب به مردم گفت: ببینید مردم! تورم‌تان را کجا بردند! ببینید فروش نفت را کجا بردند! ظریف افزود: حضرت حجت‌الاسلام خاتمی ذیل نظرات رهبری برای ایران افتخار آفرید؛ معجزه هزاره سوم هم فکر می‌کرد تحت نظرات رهبری عمل می‌کند، به همراه دبیر شورای عالی امنیت ملی‌اش که الان هم نامزد انتخابات شده جز تحریم نیاوردند. دولت روحانی هم توانست کشور را سربلند کند. اگر برجام بد بود چرا آمریکا با استفاده از برجام خارج نشد. مگر ترامپ از آب و هوا و قرارداد موشک‌های میان‌برد خارج نشد؟ او ادامه داد: خطای استعمارگر را به پای مبارزه کننده با استعمار بیاوریم. فراموش نکنید که همان قدری که سلاح مهم است، مردم هم مهم هستند. ظریف با اشاره به فروش نفت ایران گفت: اینکه فروش نفت بالا رفته، کار دوستان نبوده بلکه وقتی بایدن آمد، سیاستش این شد که پیچ تحریم‌ها را شل کند؛ بگذارید ترامپ برگردد، ببینید دوستان چه می‌کنند.

سیاست خارجی چند سویه
بعد از اظهارات پزشکیان و ظریف، نوبت به مهدی سنایی رسید. مهدی سنایی به این موضوع اشاره کرد که ۴ سال است به رغم اینکه از او دعوت هم می‌شده به صداو سیما نیامد اما حال فقط به خاطر پزشکیان حضور پیدا کرده زیرا معتقد است، پزشکیان را که از مجلس می‌شناسد به جز به راستی و صداقت ندارد و همیشه پایبندی، جسارت، شجاعت و راستی و درستی را در ایشان دیده است.
به گفته سفیر سابق روسیه در دولت روحانی، دوگانه سازی‌هایی که در عرصه سیاست خارجی می‌کنیم، یا شرق یا غرب، یا محور شیعی یا جهان اسلام، یا سیاست نرم یا سیاست سخت. درحالی که کشورهای مستقل در عرصه بین‌الملل به سیاست خارجی، به شرق و غرب و به قدرت‌های نوظهور و برآمدن آسیا در سیاست خارجی توجه می‌کنند.
وی افزود: مردم ایران یک سیاست خارجی چند سویه می‌خواهند. بدون سیاست خارجی معقول نمی‌توانیم حتی با دوستانمان ارتباط داشته باشیم. کارشناسان چینی می‌گفتند، واقعا فکر می‌کنید با تحریم می‌‌شود، پیشرفت کرد؟ طبیعتا جهان در دوره گذار به سر می‌برد و کشوری مستقل و بزرگ مثل ایران، امکان احراز جایگاه بلندی در عرصه جهانی دارد. این جایگاه منوط به چند نکته و شرط است.