توسط : گزارش سازندگی درباره مصاحبه واشقانی با هانی کرده، یکی از بزرگترین اراذل اوباش تهران
برنامه «رُک» با اجرای مجید واشقانی، که پیش از این با دعوت از هنرمندان و چهرههای مختلف شناخته شده بود، اخیراً با مصاحبه جنجالیاش با هانی کرده، یکی از اراذل شناختهشده تهران، وارد حاشیه شده است. این مصاحبه که به سرعت از یوتیوب حذف شد و واکنشهای زیادی در فضای مجازی به دنبال داشت به عنوان نمونهای از «سفیدشویی اراذل و اوباش» مورد انتقاد قرار گرفت. هانی کرده با سابقه بازداشتهای متعدد، در این برنامه با افتخار از زندگیاش به عنوان «بچهلات» سخن گفت و حتی از برخی رفتارهای مجرمانه خود به طعنه یاد کرد. منتقدان این اقدام را نه تنها تقویت فرهنگ خشونت و جرم بلکه به نوعی عادیسازی آن برای جامعه میدانند. آنها بر این باورند که رسانهها باید با دقت بیشتری محتواهای خود را انتخاب کنند تا از تبدیل شدن مجرمان به چهرههای شناخته شده و جذاب جلوگیری کنند. این جنجال، سوالات جدی را در مورد مسئولیت اجتماعی رسانهها و نقش آنها در شکلدهی به فرهنگ عمومی مطرح میکند.
احمدرضا فتوت، پژوهشگر فوق دکترای روانشناسی در گفتوگو با سازندگی میگوید برخی برای معروف شدن، ارزشها را تبدیل به ضد ارزش میکنند. او میگوید: امروزه بسیاری از رفتارهای اجتماعی که انسانها یاد میگیرند، تحت تأثیر الگوهای خاصی شکل میگیرند که در جامعه به محبوبیت و پذیرش میرسند. این الگوها میتوانند از محیط خانواده، رسانهها یا حتی محیطهای اجتماعی مختلف سرچشمه بگیرند. در بسیاری از موارد، وقتی رفتاری در جامعه تقویت میشود، افراد بهطور ناخودآگاه به آن تمایل پیدا میکنند و آن را بهعنوان الگویی برای خود برمیگزینند. بهطور خاص، رسانهها نقش بزرگی در ترویج و شکلدهی به این الگوها دارند.
او ادامه میدهد: یکی از رفتارهایی که در رسانههای ایرانی بهویژه در فیلمها و سریالها مشاهده میشود، سیگار کشیدن است. در حالی که در کشورهای دیگر، رسانهها از نمایش سیگار کشیدن بهویژه در فیلمها خودداری میکنند تا تأثیر منفی بر جوانان نگذارد، در ایران، سیگار کشیدن حتی در فیلمهای با شخصیتهای مثبت هم بهصورت طبیعی و بدون پیامد منفی به تصویر کشیده میشود. این امر باعث شده است که سیگار کشیدن بهعنوان یک رفتار عادی و حتی گاهی ارزشمند شناخته شود.
به گفته او؛ این روند در حالی اتفاق میافتد که در کشورهای همسایه، بهرغم مصرف رایج سیگار، رسانهها عمداً از نمایش این رفتار پرهیز میکنند. در ایران اما بهدلیل تلاش برای «واقعگرایی» این رفتارها در فیلمها و سریالها ترویج میشوند بدون اینکه پیامدهای منفی آن برای بینندهها مشخص شود. در چنین شرایطی، شخصیتهای مثبت در فیلمها بدون هیچ دغدغهای سیگار میکشند و این مسئله باعث میشود که سیگار کشیدن بهعنوان یک ویژگی منفی یا خاص شناخته نشود.
فتوت میگوید: این الگوها بهویژه بر مخاطبان جوان تأثیرگذار هستند و ممکن است، باعث شوند که این افراد بهطور ناخودآگاه به این رفتارها گرایش پیدا کنند. از این رو ضروری است که رسانهها با دقت بیشتری به نمایش رفتارهای اجتماعی بپردازند و پیامدهای منفی برخی از این رفتارها را بهطور شفاف نشان دهند. همچنین باید بهجای ترویج رفتارهای منفی، رسانهها باید بر الگوهای مثبت تأکید کنند و آموزههایی در زمینه سلامتی و رفتارهای اجتماعی صحیح بهویژه برای نسل جوان ارائه دهند.
عادیسازی خشونت
تقیزاده ارمکی هم در گفتوگو با سازندگی میگوید، وقتی چنین گفتوگوهایی مورد اقبال جامعه قرار میگیرد؛ یعنی جامعه درگیر شکل شدید و فاجعهبار خشونت است. او توضیح میدهد: امروزه در جامعه ما شاهد اشکال مختلفی از خشونت هستیم که از خشونتهای کلامی و رفتاری گرفته تا خشونتهای پنهان در درون خانوادهها را شامل میشود. متأسفانه این رفتارها به تدریج در جامعه عادی شده و بهعنوان بخشی از رفتارهای پذیرفته شده، تلقی میشوند. در چنین شرایطی، بهویژه در فضای رسانهای، این نوع رفتارها نه تنها نادیده گرفته نمیشوند بلکه تقویت هم میشوند. بهعنوان مثال، برخی از تولیدکنندگان محتوا و حتی چهرههای معروف با هدف جذب مخاطب بیشتر به مصاحبه یا همکاری با افرادی که سابقه رفتارهای خلافکارانه و خشونتآمیز دارند، پرداختهاند. این رفتار، بهجای نقد و اصلاح، موجب عادیسازی و ترویج خشونت در جامعه میشود.
به گفته این جامعهشناس، این روند بهویژه در فیلمها و سریالها مشهود است، جایی که صحنههای خشونتآمیز، زد و خورد و توهین به دیگران بهعنوان بخشی از داستان نمایش داده میشود. در این آثار، خشونت بهعنوان یک رفتار طبیعی و حتی جذاب به تصویر کشیده میشود. این نمایشها میتوانند، باعث شوند که بیاحترامی و پرخاشگری به دیگران در جامعه بهعنوان رفتاری عادی و قابل پذیرش در نظر گرفته شود. متأسفانه این روند سبب شده است که خشونت در اشکال مختلف، چه در خیابان، چه در خانه یا محیط کار، در زندگی روزمره افراد رواج یابد و مردم نسبت به آن بیتفاوت شوند.
او میگوید: در بسیاری از جوامع توسعهیافته، رفتارهای اخلاقی و اجتماعی بهعنوان اصول پایه شناخته میشوند اما در جامعه ما بهدلیل تکرار مداوم این الگوهای منفی در رسانهها و فضای مجازی بسیاری از مردم نسبت به آنها بیتفاوت شدهاند. متأسفانه در فضای رسانهای ایران، رفتارهای ضد اجتماعی و خشونتآمیز به جای نقد و تحلیل بهعنوان رفتارهایی که میتوانند جذاب و جالب باشند به نمایش گذاشته میشوند. این الگوها نه تنها به ترویج خشونت کمک میکنند بلکه مرز میان رفتارهای صحیح و نادرست را در ذهن مخاطب از بین میبرند.
ارمکی معتقد است؛ نکتهای که باید به آن توجه شود این است که اگر چنین روندی ادامه یابد، آسیبهای فرهنگی و اجتماعی جدی به جامعه وارد خواهد شد. در این شرایط، نیاز است که رسانهها، سازندگان فیلمها و چهرههای عمومی با دقت بیشتری در انتخاب محتوای خود عمل کنند و با نمایش رفتارهای منفی بهویژه خشونت و پرخاشگری، جامعه را به سمت ترویج این رفتارها هدایت نکنند.
