توسط : افت تحصیلی دانشآموزان
گروه اجتماعی: بررسی گزارشها و آمارهای رسمی خرداد ۱۴۰۴ نشان میدهد که نمرات دانشآموزان متوسطه دوم به پایینترین سطح چند سال اخیر سقوط کرده است. طبق اظهارات منابع خبری، میانگین نمرات کل دروس امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۴ در بسیاری از استانها زیر ۱۰ بوده است. تنها در استان یزد میانگین نمرات بالای ۱۲ گزارش شده و ۱۷ استان میانگین زیر ۱۰ دارند. این درحالی است که در سالهای قبل میانگین نمرات رسمی به مراتب بالاتر بود: برای مثال در خرداد ۱۴۰۲ میانگین نمرات نهایی کشوری در شاخههای علوم تجربی، ریاضی و انسانی به ترتیب ۱۱.۲۳، ۱۰.۷۹ و ۸.۷۵ بوده است. همچنین پایان سال ۱۴۰۳ آمار رسمی نشان داد، مدارس غیردولتی با میانگین ۱۰.۳۷ و دولتی معمولی با ۸.۹۶ در دهکده آموزشی کشور در مجموع میانگین ۱۰.۸۹ را ثبت کردند که وزارت آموزشوپرورش آن را هنجار دانسته است. به این ترتیب، دادههای چند سال اخیر حکایت از روند نزولی مستمر دارد: مثلاً در یک دهه گذشته میزان متوسط نمرات دانشآموزان در تمام رشتهها کاهش یافته و افت کارنامهای از سال ۹۸ به این سو دیده میشود.
تحلیل تطبیقی نتایج نشان میدهد، سطح نمرات خرداد ۱۴۰۴ در مقایسه با خردادهای ۱۴۰۳ و ۱۴۰۲ به طور چشمگیری پایینتر بوده است. برخی رسانهها با استناد به «دادههای موجود» مدعی شدند میانگین کشوری نمرات خرداد ۱۴۰۴ زیر ۱۰ است؛ گرچه مسئولان آموزشوپرورش این آمار را نادرست و پیش از زمان انتشار رسمی دانستهاند. به گفته حسین صادقی، رئیس روابط عمومی آموزشوپرورش، هیچ برگهای برای امتحانات خرداد ۱۴۰۴ تصحیح نشده چنین آماری اعلام میشود. با این حال شواهد آماری نشان میدهد حتی اگر نمرات ثبت شده نیمنمره هم افزایش یافته باشد، سطح کیفی قبولیها در سال ۱۴۰۴ پایینتر از انتظارات بوده است. برای نمونه در سال گذشته میانگین نهایی پایه دوازدهم کشوری حدود ۱۰.۰۲ بود و در سال ۱۴۰۴ برخی معتقدند به دلیل افزایش سختی سوالات و ضعف در آموزش، بسیاری از دانشآموزان نتوانستهاند نمره قبولی خوب کسب کنند. در عین حال گزارشها حاکی است که پایینترین نمرات مربوط به استانهای محرومی مانند خوزستان، کهگیلویه و سیستانوبلوچستان بوده که این افت شدید را نشان میدهد.
عوامل موثر بر کاهش نمرات
کارشناسان آموزشوپرورش عوامل مختلفی را در افت نمرات خرداد ۱۴۰۴ دخیل میدانند. مهمترین علت را بسیاری «کیفیت پایین آموزش» و انگیزه اندک معلمان میدانند. به گفته محمد داوری (کارشناس آموزش) افت شدید نمرات آزمون نهایی نشان میدهد، کیفیت آموزش در مدارس کشور «به شدت پایین» است و عمدهترین دلیل آن «پایین بودن انگیزه معلمان و مشکلات معیشتی آنان»، «نبود تجهیزات و امکانات آموزشی و فضای مناسب» و ضعف محتوای کتابهای درسی بوده است. در کنار این، تغییر مداوم کتابهای درسی و عدم توازن محتوای آموزشی نیز به تشدید بیانگیزگی دانشآموزان منجر شده است. از سوی دیگر، سختی سوالات امتحان نهایی خرداد ۱۴۰۴ به ویژه در دروس عمومی بر مبنای تحلیل برخی معلمان و دانشآموزان بالاتر گزارش شده، هرچند مسئولان ارزیابی آموزشوپرورش اعلام کردهاند، سطح سوالات مطابق کتب درسی بوده است. برخی معتقدند، بخشهایی از سوالات ذهنی و مفهومی طراحی شده که دانشآموزان از پس آن برنیامدهاند. علاوه بر کیفیت مدرسه و محتوا، عوامل اقتصادی و اجتماعی نیز در افت نمرات نقش داشتهاند. پژوهشهای اقتصادی نشان میدهد کاهش سرانه بودجه آموزشوپرورش، افزایش بیکاری و افت درآمد خانوارها در سالهای اخیر، توان مالی خانوادهها برای حمایت از تحصیل فرزندان را کاهش داده است. کاهش بودجه آموزشی به ازدیاد جمعیت دانشآموزی نرسیده و سرانه هزینه آموزشی هر دانشآموز را پایین آورده است؛ به طوری که طی دهه گذشته ارزش واقعی سرانه بودجه دانشآموزی به دلیل تورم شدید کاهش یافته است. این مسائل باعث شده مدارس، بهویژه در مناطق محروم، با کمبود معلم و تجهیزات روبهرو باشند. به نظر کارشناسان، وضعیت معیشتی نامطلوب معلمان و بدهی دولت به آموزشوپرورش، انگیزه تدریس را کم کرده و کیفیت کلاسها افت کرده است. همچنین شرایط کرونایی و آموزش دو ساله آنلاین نیز ضربهای به روشهای مطالعه دانشآموزان وارد کرده است؛ دبیران متوسطه میگویند، شیوه یادگیری بسیاری از دانشآموزان پس از کرونا از تمرکز در کلاس واقعی فاصله گرفته و این موضوع بخشی از کاهش نمرات را توضیح میدهد.
کارشناسان پیشنهاد میکنند؛ راهبرد اصلاحی باید شامل تجدیدنظر در محتوا و روش تدریس درسی، ارتقای مهارت معلمان و رفع مشکلات معیشتی و رفاهی آنان، تامین تجهیزات آموزشی و توجه جدی به عدالت آموزشی باشد. از دید آنها، آزمونهای نهایی باید متناسب با محتوای تدریس و توانایی دانشآموزان طراحی شود؛ درسهای ویژه مناطق محروم تقویت شود و راهکارهایی مانند معلمهای یار و پشتیبانی مالی خانوادهها در نظر گرفته شود. اجرای چنین تدابیری میتواند، روند سقوط نمرات را مهار کرده و بار دیگر کیفیت آموزش مدارس را به سطح مورد انتظار برگرداند. در غیر این صورت، کارشناسان هشدار میدهند، تداوم «افت تحصیلی خاموش» میتواند ایران را با بحران پنهان کمسوادی و ناتوانی در رقابت علمی در دهههای آینده مواجه کند.
