توسط : به قلم؛ محمدرحیم رهنما؛ استاد دانشگاه فردوسی مشهد و مدیرکل پیشین میراث فرهنگی و گردشگری خراسان‌رضوی
به طور کلی، دو رویکرد اصلی در آینده‌پژوهی و سناریو‌نگاری می‌توان اتخاذ کرد : ۱- رویکرد پیش‌بینی: به نظر می‌رسد با توجه به روند‌های موجود که از گذشته در ایران به ارث رسیده، این روش برای اتخاذ سناریو گردشگری اعم از طلایی یا نقره‌ای برای ایران چندان مناسب نباشد. زیرا تجربه گذشته نشان داده، گردشگری به‌ویژه گردشگری بین‌المللی امری چندان پسندیده تلقی نمی‌شده، گردشگران به‌عنوان منبع ثروت به حساب نمی‌آمدند و گاهی مورد بی‌مهری قرار می‌گرفتند، مگر اینکه این رویکرد تغییر کند. ۲-آینده‌نگاری: شرایط و علت‌های زمینه‌ای که گردشگری ایران را تحت تاثیر قرار داده و آن را به محاق برده، پیش‌زمینه تدوین سناریو‌هایی هستند که در اینجا به طور مختصر به آنها اشاره می‌‌شود:
بررسی موانع سیاسی: یکی از موانع اصلی توسعه گردشگری در ایران تنش‌های سیاسی با کشورهای دیگر است. استراتژی‌های متمرکز بر حل‌وفصل مسائل سیاسی به عنوان اولویت‌های اصلی شناسایی شوند.
بهبود تامین مالی زیرساخت‌های گردشگری: فقدان ثبات سیاسی و اقتصادی، سرمایه‌گذاران گردشگری را از سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری ایران منصرف کرده است. استراتژی‌های مرتبط با تامین مالی پروژه بسیار مهم هستند.
تقویت زیرساخت‌های گردشگری: مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها مانع فعالیت‌های مرتبط با گردشگری شده است. استراتژی‌هایی که توسعه زیرساخت‌های گردشگری را هدف قرار می‌دهند، مهم هستند.
تبلیغ تصویر مثبت: تنش‌های سیاسی و بی‌ثباتی اقتصادی باعث شده که برخی از گردشگران از سفر به ایران ناامید شوند. راهکارهایی برای بهبود وجهه ایران ضروری است.
تشویق حمایت ساکنان: درک اینکه چگونه بحران اقتصادی بر ادراک ساکنان و حمایت از توسعه گردشگری تاثیر می‌گذارد برای تدوین استراتژی‌های موثر مهم است.
بنایراین چندین سناریو با توجه به وضعیت‌های مختلف می‌توان برای رونق‌بخشی به گردشگری در ایران طراحی کرد:
سناریو ۱: بهبود روابط سیاسی
اگر ایران بتواند روابط سیاسی خود را با سایر کشورها بهبود بخشد، می‌تواند بر راهبردهای زیر تمرکز کند:
بازسازی وجهه و شهرت بین‌المللی ایران
جذب سرمایه‌گذاری خارجی در زیرساخت‌های گردشگری
تسهیل فرآیندهای سفر و صدور ویزا برای گردشگران بین‌المللی
سناریو ۲: ادامه تنش‌های سیاسی
اگر تنش‌های سیاسی ادامه یابد، ایران باید استراتژی‌های زیر را در اولویت قرار دهد:
توسعه گردشگری با پذیرایی از بازدیدکنندگان محلی و منطقه‌ای
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها با استفاده از منابع مالی داخلی
معرفی جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی ایران به بازارهایی که کمتر تحت تاثیر عوامل سیاسی قرار دارند.
سناریو ۳: ترویج گردشگری اسلامی و فرهنگی
در این سناریو، تمرکز بر توسعه تجربیات گردشگری است که با هویت اسلامی و فرهنگی ایران همسو باشد. این می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
ترویج اماکن مذهبی و تاریخی
برگزاری تورها و فعالیت‌هایی که هنر، معماری، آشپزی و صنایع‌سنتی ایرانی را به نمایش بگذارد
توسعه پیشنهادهای گردشگری حلال‌پسند برای مسافران مسلمان
تاکید بر میراث غنی فرهنگی و تاکید بر نقش آن در جهان اسلام.
سناریو ۴: آزادسازی تدریجی سیاست‌های گردشگری
اگر تغییر تدریجی به سمت باز بودن و آزادسازی بیشتر صورت گیرد، گردشگری منبع ثروت تلقی شود، امری نامیمون تلقی نشود، مدارا و مدیریت ملاک مواجه با گردشگران قرار گیرد، رویکرد توسعه گردشگری می‌تواند بر موارد زیر تمرکز کند:
شرایط ویزای آرامش‌بخش و مراحل ورود آسان و صدور ویزا در فرودگاه‌های محل برای بازدیدکنندگان خارجی
تشویق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در زیرساخت‌ها و خدمات گردشگری
تنوع پیشنهادات گردشگری فراتر از مکان‌های فرهنگی و مذهبی
تبلیغ ایران به عنوان مقصدی برای فعالیت‌های فضای باز، اکوتوریسم و سفرهای ماجراجویانه، رویدادهای فرهنگی، ورزشی و … .
سناریو ۵: آزادسازی اقتصادی
اگر ایران تحت آزادسازی اقتصادی و رفع تحریم‌ها قرار گیرد، می‌تواند راهبردهایی را برای موارد زیر اعمال کند:
نوسازی زیرساخت‌های گردشگری با استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی
تنوع بخشیدن به پیشنهادهای گردشگری فراتر از جاذبه‌های فرهنگی/ تاریخی
بهبود بازاریابی و تبلیغات برای جذب طیف وسیع‌تری از گردشگران بین‌المللی.
