توسط : طغیان رودخانه “هلیل‌رود” جان ۱۵ نفر را گرفت
گروه اجتماعی: به دنبال طغیان رودخانه هلیل‌رود و مفقود شدن دست‌کم ۱۵ نفر در جیرفت کرمان، فرماندار این شهر روز سه‌شنبه اعلام کرد با پیدا شدن آخرین جسد معلوم شد همه ۱۵ فرد مفقود جان خود را از دست داده‌اند. احمد بلندنظر، فرماندار جیرفت صبح سه‌شنبه ۱۰ مهر گفت که جست‌و جوی مفقودین، دیگر پایان یافته است. در پی طغیان هلیل‌رود و سیلاب در منطقه عنایت‌آباد جیرفت، فرماندار جیرفت روز دوشنبه به خبرگزاری ایرنا گفته بود ۱۵ نفر که اکثر آنها کودکان افغان هستند در این رودخانه مفقود شده‌اند.
همچنین به گفته فرماندار جیرفت، این اتباع افغانستان به صورت خانوادگی در یک باغ کار می‌کردند و کودکان آنها برای آب‌تنی به داخل رودخانه رفته بودند اما «بر اثر بارندگی در بالادست رودخانه، سیلاب ایجاد شد.» فرماندار جیرفت همچنین گفته است که صاحب باغ دو نفر را هم نجات داده اما حین نجات سومین نفر، خودش نیز غرق شد. هلیل‌رود در جنوب استان کرمان ۳۹۰ کیلومتر طول دارد و به تالاب جازموریان می‌ریزد. طبق گفته مقامات بارندگی در ارتفاعات تبدیل به سیلاب در پایین‌دست هلیل‌رود شده و سیل ناگهانی در ساردوئیه، عنبرآباد و جیرفت باعث ایجاد این سانحه مرگبار شده است.
حسین ظفری، سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور گفته است، ظهر روز دوشنبه ۹ مهر با توجه به بارش باران در جنوب کرمان شهرستان جیرفت، تعدادی از اتباع افغانستانی برای شنا وارد رودخانه می‌شوند و به دلیل بارش رگباری و مقطعی رودخانه دچار طغیان می‌شود و این افراد گرفتار سیلاب می‌شوند.
ظفری افزود از ۱۵ نفر تبعه افغانستان گرفتار در سیل جیرفت دو نفر توسط یک ایرانی نجات پیدا کرده اما نجات‌دهنده ایرانی هم دچار سیلاب شده و غرق شده است.
هلیل‌رود ۳۹۰ کیلومتر طول دارد و در جنوب شرقی ایران واقع شده است. این رودخانه از بلندی‌های بافت، رابر و ساردوئیه سرچشمه گرفته و به تالاب جازموریان می‌ریزد. هلیل‌رود به دلیل خشکسالی و بسته شدن سد جیرفت، بافت و سد رابر بر سرشاخه‌های آن آبی نداشته است. اما بارندگی‌های سال‌های اخیر منجر به پر شدن حجم سدها و باز شدن دریچه‌های سدهای بالادستی به ویژه سد جیرفت شده و بارها طغیان رودخانه را در سال‌های گذشته به دنبال داشته است. مسئولان اعلام کردند که بروز این سیلاب ناگهانی بوده است. فرماندار جیرفت اما تاکید کرده است که «هواشناسی، هشداری برای شهرستان جیرفت نداشته و بارندگی در ۳۰ کیلومتر بالاتر رخ داده است.»
در سال‌های اخیر، سیل خسارت‌های بسیاری در استان‌های مختلف کشور بر جای گذاشته است و افرادی نیز جان خود را از دست داده‌اند. در هفته نخست تیر ماه امسال ۱۲ استان ایران درگیر سیل و آب‌گرفتگی شدند و چهار نفر بر اثر سیل و یک نفر نیز بر اثر رعد و برق جان خود را از دست دادند. اواسط خرداد ماه نیز در پی وقوع سیل در چند استان، شبکه آب در ده‌ها روستا قطع شد و دست‌کم سه نفر در استان مازندران همچنین سرنشینان یک خودرو در استان اردبیل ناپدید شدند. اواخر خرداد سیل در چالوس باعث مفقود شدن یک خانواده سه نفره شد و چند روز بعد رسانه‌ها اعلام کردند، جسد دو تن از اعضای این خانواده پیدا شد. خسارت آن معادل ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان برآورد شد. این عدد منهای خسارت ۴۰۰ میلیارد تومانی است که سال گذشته به این محور وارد شد.
سالِ پرسیلاب
استان‌هایی که بیشترین میزان خسارت در آنها گزارش شدهُ سیستان‌وبلوچستان، تهران، فارس، کرمان، هرمزگان، قم، سمنان، مازندران، یزد، آذربایجان شرقی، خراسان جنوبی، خوزستان، گلستان، اصفهان، بوشهر، کهگیلویه‌وبویراحمد، چهارمحال‌وبختیاری و مرکزی بودند.
اسفند سال ۱۴۰۲ یک بار دیگر سازمان هواشناسی کشور هشداری قرمز و فراگیر صادر کرد که از وقوع سیلاب در ۲۲ استان حکایت می‌کرد. گرچه اعداد تجمیعی از این سیلاب در استان‌های کشور ارائه نشد اما گزارش‌های خبری خسارت‌های مالی هم به بخش مسکونی همراه هم از ۷ اسفند ماه ۱۴۰۲ بارندگی‌ها در سیستان‌وبلوچستان منجر به سرریز شدن سدها و بروز سیلاب شد. بارندگی در ایستگاه پیرسهراب واقع در جنوب سیستان‌وبلوچستان طی روزهای ۱۰ و ۱۱ اسفند از ۲۵۰ میلی‌متر فراتر رفته است. بارش دو روزهای که معادل بارندگی متوسط یک سال ایران است.
متوسط بارندگی این استان در کمتر از یک هفته از بارش ۳۶۵ روز سال گذشته بیشتر بود. بارندگی استان در کل ۶ ماه ۷۲ میلی‌متر بود. ۵۵ میلی‌متر آن برای ۱۰ روز منتهی به ۱۳ اسفند بوده است؛ یعنی ۷۶ درصد بارندگی کل سال آبی در این روز‌ها شکل گرفت. این بارندگی‌ها باعث شد، سدهای مخزنی پیشین در شهرستان سرباز با حجم ۱۷۵میلیون مترمکعب، سد زیردان در منطقۀ دشتیاری چابهار با حجم مخزن ۲۰۷ میلیون مترمکعب، سد شی‌کلک در شهرستان چابهار با حجم ۱۰ میلیون مترمکعب و سد خیرآباد نیک‌شهر با حجم ۲۷ میلیون مترمکعب آبگیری و سرریز شود و در نهایت سیلاب، راه ارتباطی ۴۰ روستا و ۱۳ راه را مسدود کرد و به بیش‌از ۱۰۰۰ خانواده خسارت‌هایی وارد کرد. ۳۰۰ واحد مسکونی تخریب شد و ۱۵۰۰ واحد مسکونی نیازمند تعمیر بر جای گذاشت. علاه‌بر این ۳۰۰ میلیارد ریال به راه‌های حوزۀ استحفاظی ادارۀ کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای سیستان‌وبلوچستان خسارت وارد کرد.
بهار سیل‌خیز ۱۴۰۳
فروردین ۱۴۰۳ سیل یک‌بار دیگر در این استان خسارت به بار آورد و این بار اعلام شد این خسارت ۱۸ هزار میلیارد ریال بوده است. «روح‌الله سرگزی» معاون ستاد مدیریت بحران این استان اعلام کرد: بیشترین خسارت سیلاب اخیر سیستان و بلوچستان به‌ترتیب به راه‌های ارتباطی، بخش کشاورزی، شبکۀ برق‌رسانی و آب اختصاص دارد. به‌گفتۀ او در اثر بارش‌های شدید رگباری اخیر علاوه‌بر مسدودی راه‌های ارتباطی، آب سد کهیر در جنوب این استان با ظرفیت ۳۴۳ میلیون مترمکعب سرریز کرده است. اردیبهشت امسال نیز خسارت بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومانی سیل در سیستان‌وبلوچستان باز هم خبر ساز شد. «منصور بیجار» معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان اعلام کرد که این بار سیل و طغیان رودخانه‌های محلی براساس برآوردهای اولیه تاکنون ۱۱ هزار و ۷۳۰ میلیارد تومان به زیرساخت‌های جنوب این استان خسارت وارد کرده است. به‌گفتۀ او بارش‌های اخیر موجب طغیان رودخانه‌های فصلی، زیر آب رفتن اراضی مسکونی و باغات، سرریز شدن سدهای مهم سیستان‌وبلوچستان در مدتی کوتاه و ایراد خسارات قابل توجه به زیرساخت‌های حساس و مهم اقتصادی و عمرانی شد که حجم خسارت‌ها در برآورد اولیه ۱۱ هزار و ۷۳۰ میلیارد تومان محاسبه شده است. ایرنا نیمۀ اردیبهشت امسال نیز به نقل از او نوشت که در جلسۀ هیات وزیران ۱ هزار و ۲۱۰ میلیارد ریال (۱۲۱ میلیارد تومان) به جبران خسارات سیل سیستان‌وبلوچستان اختصاص یافت. در سال ۱۴۰۳ اما خسارت هنگفت دیگری نیز با سیلاب به کشور و این بار در خراسان رضوی وارد شد. پس‌از وقوع سیلاب غیرمنتظره در مشهد و مناطق اطراف، «سیدرضا عباسی» سرپرست ادارۀ کل مدیریت‌بحران استانداری خراسان رضوی اعلام کرد: بارش‌های شدید باران و وقوع سیل در نیمۀ دوم اردیبهشت ماه امسال حدود ۱ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال فقط به راه‌های این استان خسارت وارد کرده است.
عدم توجه به هشدارهای هواشناسی
سازمان هواشناسی ایران در بسیاری از مواقع به خوبی توانسته وقوع سیل‌ها را پیش‌بینی کند اما مشکل اصلی در عدم توجه به این هشدارها از سوی برخی نهادها و مردم است. به عنوان مثال در مواردی که هواشناسی اخطارهای بارش شدید را صادر می‌کند همچنان بسیاری از شهروندان و نهادها اقدام جدی برای پیشگیری و آمادگی در برابر سیلاب‌ها انجام نمی‌دهند. این عدم توجه به هشدارها باعث می‌شود که سیلاب‌ها با شدتی بیشتر از انتظار خسارت وارد کنند.
با وجود پیش‌بینی‌های درست، سازمان هواشناسی ایران در سال‌های اخیر به دلیل برخی اشتباهات در پیش‌بینی سیلاب‌ها با انتقادات زیادی مواجه شده است. این اشتباهات گاه به دلیل کمبود امکانات و تکنولوژی‌های پیشرفته در بخش‌های پیش‌بینی و مدل‌سازی آب‌وهوایی رخ داده است. عدم دقت کافی در پیش‌بینی زمان و شدت بارش‌ها در برخی مناطق منجر به غافلگیری مردم و نهادهای مسئول شده و خسارات گسترده‌ای را به همراه داشته است.
زیرساخت‌های ناکافی و بحران‌زا
یکی از مشکلات اساسی که در بحران‌های سیلابی در ایران به چشم می‌خورد، ضعف زیرساخت‌هاست. بسیاری از شهرها و روستاهای ایران فاقد شبکه‌های مناسب دفع آب‌های سطحی و سامانه‌های مقاوم در برابر سیل هستند. ساخت‌وسازهای غیرقانونی و بدون برنامه‌ریزی نیز باعث می‌شوند که برخی از مناطق آسیب‌پذیرتر از سایر مناطق شوند. در بسیاری از موارد، ساخت‌وسازهای نزدیک به بستر رودخانه‌ها و مناطق مستعد سیلاب بدون رعایت اصول مهندسی و بدون مجوز،منجر به تشدید بحران می‌شوند. همزمان با وجود تکرار سیلاب‌ها در ایران، سیستم مدیریت بحران در کشور همچنان ناکارآمد به نظر می‌رسد. نهادهای مسئول در مواجهه با بلایای طبیعی به جای پیشگیری و آماده‌سازی، اغلب به واکنش‌های پس از وقوع بحران‌ها اکتفا می‌کنند. این ناتوانی در مدیریت بحران نه تنها باعث افزایش خسارات می‌شود بلکه در مواردی نیز جان شهروندان را به خطر می‌اندازد.
تغییرات اقلیمی دردسرساز
تغییرات اقلیمی یکی دیگر از عوامل اصلی تشدید سیلاب‌ها در ایران است. افزایش دما، تغییرات در الگوهای بارشی و خشکسالی‌های مکرر،به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران، باعث شده که کشور بیشتر در معرض سیلاب‌های ناگهانی قرار بگیرد. بارش‌های سنگین و ناگهانی که پس از دوره‌های طولانی خشکسالی رخ می‌دهند، باعث جاری شدن سیلاب‌هایی می‌شوند که زیرساخت‌های کشور قادر به مقابله با آنها نیست. از آنجا که تغییرات اقلیمی ادامه دارد و پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آینده ایران با بارش‌های بیشتری مواجه شود، لزوم برنامه‌ریزی برای سازگاری با این تغییرات بیش از پیش احساس می‌شود. این مسأله نه‌تنها به بهبود زیرساخت‌ها نیاز دارد بلکه باید سیاست‌های مقابله با تغییرات اقلیمی و سازگاری با آن نیز در دستور کار قرار گیرد.
