توسط : در اجلاس شرمالشیخ چه گذشت؟
نشست شرمالشیخ با موضوع صلح در غزه دوشنبهشب ۲۱ مهرماه در فضایی سنگین از انتظار و ابهام برگزار شد؛ نشستی که دستور کار اصلی آن پایان جنگ غزه و امضای سندی جامع برای آینده این باریکه خونبار بود. در پایان نشست، رهبران آمریکا، مصر، ترکیه و قطر سندی موسوم به «توافق غزه» را امضا کردند تا شاید نقطه پایانی بر ماهها درگیری و خونریزی باشد؛ اما در دل این مراسم پرزرقوبرق، اختلاف دیدگاهها و رفتارهای جنجالی نیز کم نبود.
ترامپ و رؤیای «صلح بزرگ»
در صدر همه خبرها، سخنرانی طولانی و پرابهام دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا قرار داشت؛ چهرهای که از ابتدای بازگشتش به کاخ سفید وعده داده بود «صلحی تاریخی» را در خاورمیانه رقم بزند. او در شرمالشیخ اعلام کرد: «ما سند جامعی در مورد توافق بین اسرائیل و حماس امضا میکنیم. مساله اجساد اسیران اسرائیلی هنوز حل نشده است اما تلاشها ادامه دارد. این توافق، بزرگترین و پیچیدهترین توافق تاریخ معاصر است و ما جنگ جهانی سوم نمیخواهیم». ترامپ در ادامه با اشاره به نقش قطر گفت: «از امیر قطر، مردی استثنایی و رهبر بزرگ منطقه، تشکر میکنم». او صلح غزه را «تاریخی» توصیف کرد و افزود: «ما با هم به چیزی دست یافتیم که همه میگفتند غیرممکن است؛ صلح در خاورمیانه. جنگ تمام شده و کمکها در حال سرازیر شدن است». با این حال سخنان ترامپ در بخشهایی، رنگوبوی تبلیغاتی و حتی شخصی به خود گرفت. او گفت رسیدن به این نقطه «۳۰۰۰ سال طول کشیده» و افزود: «روزی نو و زیبا در حال طلوع است». در پاسخ به پرسشی درباره احتمال توافق با ایران، ترامپ در اظهارات عجیبی گفت: «نه، هنوز نه. اما آنها به کمک نیاز دارند. تحریمها سنگین است و در نهایت خواهند خواست به توافق برسند».
تمجید شریف از ترامپ
در میان سخنرانیهای پرشمار رهبران، اظهارات شهباز شریف نخستوزیر پاکستان، بازتابی گسترده داشت. او گفت: «امروز بزرگترین روز تاریخ معاصر است زیرا صلح پس از تلاشهای طاقتفرسا حاصل شد».
ابهامات مکرون
در مقابل شور و شعف ترامپ و متحدانش، صدای تردید از سوی پاریس به گوش رسید. امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه در سخنرانی خود اعلام کرد: «طرح ایالات متحده درباره اداره و حکومت آینده نوار غزه با ابهامات جدی روبهروست. لازم است جنبههای اجرایی و سیاسی آن روشنتر شود». سخنان مکرون بار دیگر شکاف دیدگاه میان اروپا و آمریکا در مدیریت پرونده فلسطین را یادآور شد.
شناسایی احتمالی فلسطین
موضع متفاوت دیگر از سوی ایتالیا بیان شد. جورجیا ملونی، نخستوزیر این کشور پس از نشست گفت: «پس از توافق آتشبس در غزه، رم به شناسایی کشور مستقل فلسطین نزدیک شده و آماده اعزام نیروهای حافظ صلح به این منطقه است». این موضعگیری بیسابقه از سوی یکی از اعضای کلیدی اتحادیه اروپا، از تغییر تدریجی در سیاست خارجی ایتالیا نسبت به منازعه فلسطین حکایت دارد.
پیام دوحه
در سوی دیگر، تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر ضمن استقبال از توافق غزه گفت: «امیدواریم نتایج نشست شرمالشیخ به راهحلی جامع و پایدار برای مسأله فلسطین منجر شود. پایبندی به تفاهمات حاصل شده به خیر و صلاح همه طرفها خواهد بود».
هشدار لندن
از لندن نیز صدایی محتاط به گوش رسید. کییر استارمر، نخستوزیر بریتانیا امضای توافقنامه آتشبس را «تاریخی» خواند اما هشدار داد: «نباید در اجرای آن اشتباهی رخ دهد. چالش اصلی فردا آغاز میشود».
حق تعیین سرنوشت فلسطینیان
میزبان اجلاس، عبدالفتاح السیسی رئیسجمهور مصر، سخنانی محتاط اما معنادار ایراد کرد. او گفت: «منطقه در حال گذر از لحظهای تاریخی و سرنوشتساز است. امیدوارم جنگ اخیر غزه، آخرین جنگ در این منطقه باشد. ملت فلسطین حق تعیین سرنوشت و آزادی دارد».مصر که از آغاز بحران غزه، نقشی کلیدی در باز کردن گذرگاه رفح و میانجیگری ایفا کرده اکنون در جایگاه میزبان صلح، تلاش دارد اعتبار منطقهای خود را تثبیت کند.
بیانیه پایانی
با پایان نشست شرم الشیخ، بیانیهای صادر شد. در بیانیه پایانی با قدردانی از نقش آمریکا، قطر، ترکیه و مصر در میانجیگری بر ضرورت همکاری جامعه جهانی برای اجرای کامل توافق از جمله توقف جنگ در غزه، تکمیل تبادل اسرا، خروج تدریجی نیروهای اسرائیلی و ورود کمکهای بشردوستانه تأکید شد. ریاستجمهوری مصر اعلام کرد، تمرکز نشست بر تدوین سازوکارهای اجرایی طرح ترامپ در حوزههای حکمرانی، امنیت و بازسازی غزه بوده است.
حاشیههای پر سر و صدای نشست
اما آنچه بیش از محتوای توافق در صدر اخبار قرار گرفت، رفتارهای غیرمعمول دونالد ترامپ در طول نشست بود. به گزارش دیلیمیل، رئیسجمهور آمریکا در سخنرانی خود با لحنی تحقیرآمیز درباره برخی رهبران جهانی صحبت کرد و گفت: «از تعدادی از رهبران خوشم نمیآید اما خودتان حدس بزنید چه کسانی هستند». او در برخورد با کییر استارمر نخستوزیر بریتانیا، شوخیهایی کرد که از نگاه بسیاری «نامتعارف» بود و باعث معذب شدن او شد. در مواجهه با یوناس گار استوره، نخستوزیر نروژ نیز کنایه زد که «بعد از اعطای نوبل به دیگری، خودش را از من پنهان میکند»! جنجالیترین صحنه، هنگام دست دادن با امانوئل مکرون رقم خورد؛ جایی که دست دادن به نوعی «مچاندازی دیپلماتیک» بدل شد و لبخوانی کارشناسان نشان داد، ترامپ با لحنی تهدیدآمیز گفته است: «چرا به من آسیب زدی؟» و مکرون پاسخ داده: «باید منتظر بمانی». در مقابل، ترامپ لحن مثبتی نسبت به رجب طیب اردوغان و ویکتور اوربان داشت و از آنان با احترام یاد کرد. تحلیلگران معتقدند این رفتارها بار دیگر نشان داد، سیاست خارجی ترامپ تلفیقی از شخصیسازی روابط و نمایش رسانهای است.
صلح یا آتشبس موقت؟
با وجود فضای جشنگونه پایان نشست، پرسش اصلی همچنان باقی است: آیا توافق شرمالشیخ واقعاً نقطه پایانی بر جنگ غزه است یا تنها توقفی موقت در چرخهای تکراری از درگیریها؟ برای اکنون، جهان نفس راحتی کشیده است. اما همانگونه که نخستوزیر بریتانیا گفت، چالش اصلی از فردا آغاز میشود.
