توسط : درباره “آلبر کامو”
آلبر کامو (۷ نوامبر ۱۹۱۳ ـ ۴ ژوئیۀ ۱۹۶۰)، فیلسوف و رمان‌نویس برجستۀ فرانسوی – الجزایری بود که با نوشته‌های پرشمار خود تأثیری بسزا بر جریان‌های فکری اروپا در قرن بیستم گذاشت. کامو سال ۱۹۵۷ برندۀ نوبل ادبیات شد و دو کتاب «بیگانه» و «طاعون» از مشهورترین آثار او به‌شمار می‌آیند. کتاب‌های بسیار زیادی دربارۀ زندگی و افکار کامو منتشر شده است. کتاب «زندگی‌ای که ارزش زیستن دارد؛ آلبر کامو و تمنای معنا» نوشتۀ رابرت زارتسکی کتاب نسبتاً جدیدی است و نقل‌قول‌های زیادی از کتاب‌های دیگری که دربارۀ کامو نوشته شده، در آن آمده است. انتشارات ققنوس به‌تازگی این کتاب را با ترجمۀ محمدرضا عشوری منتشر کرده است.
رابرت زارتسکی، زندگی‌نامه‌نویس ادبی و تاریخ‌نگار فرانسوی متولد ژوئن ۱۹۵۵، استاد علوم انسانی در کالج آنورز دانشگاه هوستون و نویسندۀ کتاب‌های زیادی است. زارتسکی سردبیر Los Angeles Review of Books و ستون‌نویس The Forward است و هم‌چنین در روزنامه‌های «نیویورک تایمز»، «لس‌آنجلس تایمز» و… می‌نویسد. او پیش از کتاب «زندگی‌ای که ارزش زیستن دارد» کتاب «آلبر کامو: عناصر یک زندگی» را نوشته بود. زارتسکی در سخن آغازین دربارۀ اینکه چرا دوباره سراغ نوشتن کتابیس دربارۀ زندگی کامو رفته است می‌نویسد: «وقتی کتاب قبلی‌ام، آلبر کامو: عناصر یک زندگی، را نوشتم تلاش کردم با دسته‌بندی افکار و نوشته‌های کامو در چهار مقطع مهم زندگی‌اش، توضیحی برای معنای آن‌ها در زمینۀ شکل‌گیری‌شان بیابم. منِ مورخ آن زمان اعتقاد داشتم و اکنون نیز معتقدم که با توسل به این رویکرد مطالب بسیاری برای گفتن وجود دارد. اما با اینکه کتاب را تمام کرده بودم ناراضی بودم، چون احساس می‌کردم با پایبندی به زمینه‌های تاریخی، برخی از مضامین فکری یا اخلاقی کاملاً مرتبط با کار کامو را نادیده گرفته‌ام. بعضی از این عناصر همچون ابسورد برخاسته از شرایط انسانی است، بعضی مانند پایبندی یا میانه‌روی فضایلی‌اند که انسان باید در مسیر آن‌ها گام بردارد و بعضی دیگر مثل عصیان یا سکوت جلوه‌هایی اساسی و در عین حال اخلاقی از زندگی ما ارائه می‌دهند. کوتاه اینکه، به اعتقاد من این بخش‌ها در تلاش ما برای تعیین چارچوب زندگی‌ای که ارزش زیستن دارد ضروری‌اند». کتاب «زندگی‌ای که ارزش زیستن دارد؛ آلبر کامو و تمنای معنا» به جز سخن آغازین و سخن پایانی، پنج فصل دارد که عناوین این فصل‌ها عبارتند از: ابسورد، سکوت، میانه‌روی، پایبندی، عصیان.
«زندگی‌ای که ارزش زیستن دارد» کتابی است دربارۀ کامو، اما زندگی‌نامه به معنای معمول آن نیست، نویسنده سعی کرده در این کتاب، تفکرات و اندیشه‌های کامو را بر بستر زندگی و تجربیات کامو فهم کند، بنابراین مباحثی را طرح می‌کند که از بسیاری جهات جدیدند، مثل سکوت که در ارتباط با رابطه کامو با مادرش در آثار کامو حضور پررنگی دارند و پایبندی که از پایبندی به تنها آموزه پدرش، یعنی پایبندی به انسان و ذات انسانی برای کامو به ارث رسیده است. خاطرات کودکی کامو مملو از سکوتی بود که نه قابل‌مشاهده بود و نه قابل‌تعریف اما حضوری محسوس و آشکار در جهانش داشت. مادر کامو به سختی می‌شنید و از آن سخت‌تر سخن می‌گفت. این سکوت مادر، مادری که آخرین اثرش را تقدیم به او کرده بود و آرزو داشت هر چه نوشته را بخواند تأثیری دیرپا بر کامو داشت، به طوری که به ادعای زارتسکی بیش از آفتاب و دریا این سکوت بود که آثار کامو را پُر کرده بود. برای کامو سکوت پیش از انسان وجود داشت و همه چیز را دربر گرفته بود حتی پدرش را. هیچ کس دربارۀ پدر حرف نمی‌زد تنها خاطره‌ای که از پدر باقی مانده بود، خاطره‌ای بود از مواجهه پدر با مجازات اعدام، مواجهه‌ای که در اکثر آثار کامو درباره‌اش خوانده‌ایم. پدر او یک روز صبح به تماشای مجازات اعدام یک قاتل رفته بود، بعد از مراسم اعدام سریع به خانه برگشت و در حمام بالا آورد و تا پایان عمر از آن روز و آنچه دیده بود با کسی سخنی نگفت اما آلبر کامو این تغیر حال پدر را دید و سال‌ها بعد در نوشته‌هایش منعکس کرد، ازجمله شرح دقیق آن در «بیگانه» و «آدم اول» و «تأملاتی در باب گیوتین». پدر کامو در مواجهه با اعدام واکنشی جز تهوع نداشت و همین حس را به پسرش منتقل کرد و پسر تا پایان عمر به این حس از پدر پایبند ماند و همۀ عمر با مجازات اعدام مبارزه کرد. وقتی به آلبر کامو نگاه می‌کنیم، نویسنده‌ای می‌بینیم که تا لحظۀ آخر به دنبال هدفی متعالی بود، هدفی که «معنای زندگی» پربار این متفکر را به خود اختصاص داده بود: مخالفت با مجازات اعدام.
رابرت زارتسکی در کتابش کوشیده بین اتفاقات و مسائل امروزی جهان، به‌عنوان مثال بهار عربی و دیدگاه کامو پیوند برقرار کند. این موضوع نشان می‌دهد افکار و دیدگاه‌های کامو، برخلاف بسیاری از روشن‌فکران، کهنه و قدیمی نشده است و هم‌چنان دغدغه‌هایش روزبه‌روز بیشتر با مسائل جهان ربط پیدا می‌کند.
زارتسکی معتقد است اندیشه و تفکرات کامو بر سه موضوع استوار است و این سه موضوع در بسیاری از کارهای آلبر کامو وجود دارد و عبارتند از عصیان، میانه‌روی و پوچی (ابسورد). نویسنده در این کتاب، دو موضوع تازه هم در کارها و نظریات کامو پیدا کرده است: سکوت و پایبندی. او می‌نویسد این دو موضوع را کمتر کسی در کارهای کامو دیده است و بنابراین هم‌وغم خودش را در این کتاب بر روی این دو موضوع گذاشته است. نویسنده موضوع سکوت را به حضور مادر در کارهای کامو ربط می‌دهد و موضوع پایبندی را در پرتو رابطۀ کامو با پدرش می‌بیند. نویسندۀ این کتاب، نمودهای سکوت در آثار کامو را حضور ساکت و خاموش مادر می‌داند. تنها آرزوی کامو این بود که کاش مادرش می‌توانست نوشته‌های او را بخواند. موضوع پایبندی را هم به تاثیر پدر در زندگی کامو ربط می‌دهد و می‌نویسد؛ کامو هیچ‌گاه فرصت شناخت پدرش را پیدا نکرد اما در تمام عمرش به تنها آموزه‌اش یعنی پایبندی به انسان و ذات انسانی وفادار ماند.
یکی از موضوعات مطرح شده در کتاب «زندگی‌ای که ارزش زیستن دارد» ابسورد است که در فارسی به پوچی ترجمه شده است. این واژه در کارهای کامو بسامد زیادی دارد. از این‌رو، مترجم کتاب واژۀ «ابسورد» را در بسیاری از فرازهای کتاب به کار برده است، نه واژۀ پوچی را. استدلال او این است که پوچی به نهیلیسم نزدیک است تا ابسورد و از نظر کامو ابسورد و نهیلیسم با هم تفاوت دارند، همان‌طور که بین عصیان و انقلاب هم تفاوت قائل است.
اندکی پس از انتشار «اسطورۀ سیزیف» در سال ۱۹۴۲، کامو به این‌نتیجه رسیده بود که باید از ابسورد فراتر برود. با این تشخیص درستی که از وضع بشر داشت آگاه بود این آموزه راهنمای مناسبی برای شرایط ناامیدکننده فرانسۀ تحت اشغال نازی‌ها نیست. کامو، قبل از آنکه به جنبش مقاومت بپیوندد و نهایتاً ویراستار روزنامۀ زیرزمینی «کُمبا» شود، مشغول برنامه‌ریزی برای نوشتن دورۀ دوم آثارش بود با مضموم عصیان. بررسی مفهوم ابسورد در کارهای کامو، تبیین مفهوم عصیان، نقش سکوت در آثار و اندیشه‌های کامو و واکاوی سه اثر مشهور کامو یعنی «بیگانه»، «طاعون» و «اسطورۀ سیزیف»، برخی از بحث‌های خواندنی این کتاب هستند. زارتسکی با زبانی روان، مفاهیم پیچیدۀ فلسفی را شرح می‌دهد تا خواننده درک عمیق‌تری از دیدگاه و اندیشه‌های کامو پیدا کند. این کتاب برای علاقه‌مندان به ادبیات و فلسفه و اندیشه‌های کامو خواندنی و جذاب است و نکات و موضوعات تازه‌ای را در ارتباط با افکار و اندیشه‌های کامو مطرح می‌کند.
