فرجام دیکتاتور

درباره “صدام حسین”

سه سال و هفت ماه پس از حمله آمریکا به عراق به بهانه مبارزه با تروریسم بین‌المللی و جست‌وجوی سلاح‌های کشتار جمعی، سرانجام صدام‌حسین ۵ نوامبر سال ۲۰۰۶ پس از حضور دو ساله در دادگاه ويژه عراق به اعدام محکوم و ۴ ماه بعد اعدام شد. دو ایرانی در مراسم او حضور داشتند که وقتی درحال بالا رفتن از پله‌ها بود با صدای بلند و به زبان فارسی فریاد می‌زدند؛ ما ایرانی‌ها تو را محاکمه کردیم، نه آمریکا و این مجازات جنگ ۸ ‌ساله است. به گفته خلیل الدلیمی، رئیس تیم وکلای دفاع از صدام، هیچ مترجمی این سخنان را ترجمه نمی‌کرد و هدف آنها هم رساندن پیام‌شان به صدام با زبان فارسی بود.

چگونگی دستگیری
صدام‌حسین پس از حمله آمریکا به عراق حدود ۶ ماه خود را از نظرها پنهان کرد و سرانجام در دسامبر ۲۰۰۳ در نزدیکی زادگاهش تکریت از مخفی‌گاه زیرزمینی خود بیرون کشیده شد، درحالی که مسلح و مضطرب بود. او البته تمام مدت در آن گودال زیرزمینی نبود و فقط وقتی خبرچینان یا نگهبانان از حضور کسی در افراد جاده به او خبری می‌رساندند از کلبه بیرون می‌آمد و در آن سوراخ پنهان می‌شد. هالند، یکی از اعضای سابق نیروهای مخفی دلتای ارتش آمریکا سال گذشته پس از ۲۰ سال، شرحی از لحظات دستگیری او را بیان کرد:«مزرعه‌ای که صدام در آن پنهان شده بود در یک فضای خالی از سکنه فقط یک جاده داشت، جایی که عراقی‌های وفادار به صدام در آنجا مستقر می‌شدند تا او را از نزدیک شدن نیروها، مطلع کنند. ما اطلاعات انسانی داشتیم که دقیقاً به ما نشان می‌داد، کجاست و تیم آن نقطه مبهم ذکر شده توسط خبرچین را پیدا کرد». سربازان ابتدا با نارنجک، سوراخ را باز کردند. به محض خوابیدن گرد‌وغبار، تیم هالند با یک گودال محصور در آجر روبه‌رو شد، آنقدر تاریک بود که نمی‌توانستند داخل آن را با چشم غیرمسلح ببینند و در نهایت صدام‌حسین را دیدند بعد هم به کمک یک سگ او را بیرون آوردند. «در لحظه‌ای که سگ‌ها را عقب کشیدیم، ما شروع به شنیدن صحبت‌های شخصی به زبان عربی کردیم و مترجم شروع به صحبت کرد. صدا نزدیک و نزدیک‌تر می‌شد. او به ‌شدت خرد شده بود. او فقط گفت که رئیس‌جمهور عراق است و آماده مذاکره است و این را به انگلیسی گفت؛ و ما هم چیزی شبیه این گفتیم که دیگر وقت این کارها تمام شده است». درحال حاضر تپانچه گلاک ۱۵ کاملاً اتومات صدام در اختیار رئیس‌جمهور سابق آمریکا، جورج دبلیو بوش است. از لحظه دستگیری رئیس‌جمهور سابق عراق، روایت دیگری هم به نقل از مترجم عراقی وجود دارد که نخواسته نامش فاش شود. او گفته بود؛ صدام در مخفیگاهی زیرزمینی نبود بلکه در اتاقی بود و به احتمال زیاد درحالی که لباس سنتی عربی به تن داشت، مشغول نماز بود. تصور ارائه شده توسط پنتاگون مبنی بر اینکه صدام در زمان دستگیری در یک گودال پنهان شده، ساختگی است.

علت محاکمه و صدور حکم
رئیس‌جمهور سابق عراق به واسطه پرونده قتل‌عام گروهى از شيعيان روستاى دجيل در آغاز دهه ۱۹۸۰ محاکمه شد که طی آن ۱۴۸ تن از ساكنان اين روستا توسط عاملان صدام به قتل رسیده بودند. صدام با اين قتل‌عام انتقام سوء‌قصدى را گرفت كه به جانش شده بود. در سفرى كه او پیش‌تر به روستاى دجيل داشت تا با يكى از آشنايانش ديدار كند، گروهى ناشناس به سمت او تير شليك كردند و پس از این ماجرا بيش از ۶۰۰ نفر از این روستا دستگیر و ۱۴۸ تن از آنان ناپديد شدند. رئیس‌جمهور سابق عراق هنگام اعلام حکم اعدام با صداى بلند گفت «الله اكبر» و آيه‌اى از قرآن خواند و گفت که این دادگاه یک نمایش مسخره است. به او دستور دادند که هنگام قرائت حکم از جا برخیزد و در حالت «ایستاده» باشد اما از سوی او رد شد و در نهایت دو مامور صدام‌حسین را از جایش بلند کردند تا ایستاده پذیرای حکم اعدام خود باشد. قاضی کردتبار محکمه بدوی همچنین بارزان برادر صدام و حامد البندر، رئیس دادگاه انقلاب وقت عراق را نیز به اعدام محکوم کرده بود. در مجموع ۳۹ جلسه برای محاکمه صدام برگزار شد و در جلسه‌ای که ۵ نوامبر برگزار شد، قاضی ارشد دادگاه یکی از وکلای قضایی صدام را از جلسه اخراج کرد. وكيل صدام‌حسين چند ساعت پيش از اعلام راى دادگاه به نقل از او گفت كه آماده است بدون ترس و با شرافت بميرد. او همچنین جملات دیگری را هم از قول صدام خطاب به نيروهاى نظامى آمريكايى مستقر در عراق نقل كرد؛ خون شما ساليان سال در عراق جارى خواهد شد به ‌گونه‌اى كه ويتنام در مقايسه با آن هيچ خواهد بود. اتهامات دیگری هم متوجه صدام بود ازجمله قتل‌عام كردها در شمال عراق، تعقيب و قتل مخالفان رژيم به خاطر اشغال كويت و به خاطر جنگ عليه ايران در فاصله سال‌هاى ۱۹۸۰ و ۱۹۸۸. صدام‌حسین در یکی از دادگاه‌ها درباره حمله عراق به ایران مدعی شده بود که جمهوری اسلامی ایران به عراق حمله کرده و او نیز بنا به خواست ملت خود به دفاع پرداخته است. سخنان او در شرایطی بود که سازمان ملل متحد در قطعنامه شماره ۵۹۸ به طور رسمی، رژیم بعث منحله عراق را آغازگر حمله نظامی به ایران معرفی کرد. همه اینها در شرایطی است که پرونده جنايات صدام عليه ایران در این دادگاه به صورت ویژه مورد بررسي قرار نگرفت و برخی معتقد بودند که این مرجع قضایی، صلاحیت بررسی آن را نداشته است.