ماندگار در ذهن‌ها

هوشمند عقیلی خواننده و آهنگ‌ساز قدیمی موسیقی پاپ درگذشت

هوشمند عقیلی، خواننده و آهنگ‌ساز مشهور و قدیمی، پس از چندین سال مبارزه با بیماری، روز جمعه ۱۴ شهریور در ۸۸ سالگی در شهر لس‌آنجلس آمریکا درگذشت. مرگی که برای بسیاری از علاقه‌مندان موسیقی ایرانی نه‌تنها یادآور پایان زندگی یک هنرمند بلکه یادآور حسرت بزرگ دیگری شد؛ این‌که بار دیگر یکی از صداهای نسل طلایی موسیقی پاپ ایران در غربت خاموش شد. ترانه‌هایی مانند «دریا» و «امشب دلم می‌خواد» بخشی از خاطرات چندین نسل ایرانی‌اند؛ آثاری که در مهمانی‌ها، رادیوها و زندگی روزمره مردم حضور داشتند. با این حال، شاید کمتر کسی بداند که در اوج فعالیت هنری هوشمند عقیلی در دهۀ ۵۰ دستمزد اجراهای او در تهران حتی از چهره‌های مطرحی چون ستار، رامش یا عارف بالاتر بود؛ موضوعی که نشان می‌داد، جایگاهش در میان اهالی موسیقی جدی گرفته می‌شد هرچند بعدها در حافظۀ عمومی به اندازۀ برخی هم‌دوره‌هایش پررنگ نماند. اگرچه در مقایسه با برخی هم‌نسلانش شاید به همان اندازه دیده و شنیده نشد اما آثار عقیلی هم‌چنان در حافظۀ شنیداری ایرانی‌ها زنده‌ است. کافی است نام «دریا» برده شود تا بسیاری ناخودآگاه ادامۀ شعر را در ذهن‌شان زمزمه کنند.
این همان ماندگاری است که او را در تاریخ موسیقی ایران تثبیت کرده است. چیزی که در مورد عقیلی جلب توجه می‌کند، این است که او همیشه از آن دست از خوانندگانی بود که در عین حال که از شهرت زیادی برخوردار هستند، حواشی زیادی حول زندگی‌اش در جریان نبود. در واقع شخصیت عقیلی هم مانند صدایش آرام بود. او آهسته و پیوسته مسیر ترقی را طی کرد و نامش را در میان مهم‌ترین خوانندگان زمانه‌اش به ثبت رساند. در سال‌های اخیر، ویدیویی از هوشمند عقیلی منتشر شد که او را در وضعیتی نگران‌کننده نشان می‌داد؛ حرکاتی کند، نگاه‌های گنگ و نشانه‌های دمانس.
در چهرۀ عقیلی، آثار این فراموشی و ضعف جسمانی به‌روشنی دیده می‌شد. طرف‌داران او با دیدن این تصاویر نوشتند که دیدن چنین وضعیتی برای خواننده‌ای که زمانی با شور و توان، صحنه را در دست می‌گرفت به شدت دل‌خراش است. تضاد میان آن صدای پرقدرت دیروزهای دور و چهرۀ خاموش و نحیف آن روز عمق فاجعه را نشان می‌داد و بازتاب گسترده‌ای در میان دوستداران موسیقی ایرانی داشت. اما به هر حال حالا هر وقت کنار دریا قدم می‌زنیم، زمزمه‌های او در گوش‌مان زنده می‌شود. او رفت اما حضور نامریی‌ عقیلی در لحظه‌های عاشقانه و تنهایی ایرانیان باقی مانده است. همین که ترانه‌هایش هنوز با زندگی مردم گره خورده، یعنی مهاجرت و حتی مرگ نتوانسته او را از دل این سرزمین جدا کند.

راه طی شده
هوشمند عقیلی ۱۰ مرداد ۱۳۱۶ در شهر آباده استان فارس به دنیا آمد سپس به همراه خانواده‌اش به اصفهان نقل مکان کرد. در دبیرستان ادب در رشتۀ ریاضی تحصیل کرد سپس در رشتۀ ادبیات انگلیسی فارغ‌التحصیل شد و پس از آن به تهران کوچ کرد. نام خانوادگی پدرش ابتدا «علی‌قلی» بود که پس از آمدن به اصفهان، طبق خواستۀ مرکز آمار به «عقیلی‌مهر» تغییر داده شد. علاقۀ عقیلی به هنر خوانندگی از دبیرستان آغاز شد و در آن‌جا به اجرای ترانه‌های دلکش، ویگن، بنان و امین‌الله رشیدی می‌پرداخت.
با تشویق پدرش در دوره‌های آکادمیک موسیقی اساتیدی چون تاج اصفهانی شرکت کرد و دستگاه‌های همایون و سه‌گاه را نزد تاج فرا گرفت و پس از شرکت در کلاس‌های محمود کریمی و اسماعیل مهرتاش، برنامه‌های گوناگونی را در رادیو اصفهان اجرا کرد. عقیلی سال ۱۳۳۴ فعالیت خوانندگی را آغاز کرد. اولین آهنگ اجرا شدۀ توسط او «ساقی‌نامه» بود که با آهنگ‌سازی اسماعیل مهرتاش منتشر شد. درخشش‌های او باعث شد که او را به مراسم گشایش تلویزیون ایران دعوت کنند تا در کنار آهنگ‌سازانی چون مرتضی حنانه و حسین قوامی اجرای زنده داشته باشد و از سال ۱۳۴۹ به‌عنوان کارشناس وزارت تعاون به کار مشغول بود. عقیلی یک سال پیش از وقوع انقلاب (۱۳۵۶) به آمریکا مهاجرت کرد و پس از آن نیز به خوانندگی ادامه داد.
آلبوم «الهه ناز» اولین آلبوم هوشمند عقیلی بود که بسیاری از آهنگ‌های معروفش در آن بودند. سپس آلبوم‌های «آمدم»، «فردا تو می‌آیی»، «عشق شرقی» و «اگر» را منتشر کرد که خیلی زود توانست به شهرت و محبوبیت برسد. از دیگر آلبوم‌های او می‌توان به «رنگ راحت»، «فال»، «یار»، «پرستوهای مسافر»، «دخترک فال‌بین»، «ای پری کجایی» و «جمال جانان» اشاره کرد.