توسط : پرویز بابایی، مترجم و نویسند‌ۀ پیش‌کسوت که بیشتر با ترجمۀ آثار نویسندگان و متفکران چپ‌گرا شناخته شده در ۹۲ سالگی درگذشت. نشر نگاه (ناشر برخی از آثار و ترجمه‌های او) دربارۀ درگذشت بابایی نوشته است: «نشر نگاه نیز در کنار همۀ مخاطبان و خوانندگان آثار و ترجمه‌های مهم و تأثیرگذار پرویز بابایی در سوگ از دست دادن این عزیز بزرگوار همدلی و تسلیت خود را به جامعه ادبی و فرهنگی عرض می‌کند». همچنین علی عبداللهی، شاعر و مترجم نوشته است: «پرویز بابایی! استاد فرهیخته و پیوسته جست‌وجوگر از جهان ما رفت. از بخت‌یاری‌ام است که سالیانی، در کرج افتخار همسایگی نزدیک با او را داشتم. چند بار با دوستان یا تنها به خانه‌اش رفتم. یک‌بار با او شعر برشت خواندیم و از سبک برشت حرف زدیم. جز برخی کتاب‌هایش، دیوان ابوالقاسم لاهوتی را از او به یادگار دارم. دل‌مان برای امیدواری، سرخوشی، شادخویی، سخت‌کوشی و مهربانی او تنگ خواهد شد. تسلیت به خانواده و دوستان و آل فرهنگ».
سال‌های سیاست و فرهنگ
پرویز بابایی سال ۱۳۱۱ در محلۀ گلوبندک تهران، زاده شد. او که به دلیل شرایط خانوادگی از نوجوانی مجبور به کار در چاپ‌خانه‌های تهران شد، بسیار زود به سمت فعالیت‌های سیاسی کشیده شد و اولین بار در ۱۷ سالگی به زندان افتاد. بابایی اندکی پیش‌تر به سازمان جوانان حزب توده پیوسته بود اما پس از مشاهده رفتار حزب در مقطع جنبش ملی شدن صنعت نفت و وابستگی به شوروی به یکی از جدی‌ترین منتقدان حزب توده تبدیل شد و از آن پس بیشتر تمرکز خود را بر فعالیت‌های کارگری و سندیکایی متمرکز کرد. بابایی که از بی‌عملی حزب توده در قبال حوادث منتهی به ۲۸ مرداد و پس از آن خشمگین بود از پایه‌گذاران گروهی موسوم به «جریان» شد که از نخستین تشکل‌های چپ مستقل در دوران خود به شمار می‌رفت. او در سال‌های بعد از ۲۸ مرداد چند نوبت دیگر به زندان افتاد. همان سال‌ها در زندان زبان انگلیسی آموخت و به ترجمۀ آثار چپ و مارکسیستی رو آورد. بابایی در گفت‌وگویی دربارۀ گرایشش به ترجمه در زندان گفته است: «با محمدرضا سوداگر که بعدها چند پژوهش اقتصادی مهم و چند ترجمه منتشر کرد، در زندان روزی ۱۲ ساعت کتاب می‌خواندیم و ترجمه می‌کردیم. سال۱۳۴۰ که بیرون آمدم، میرحسین سرشار یک شماره روزنامۀ نیویورک‌تایمز را برای من آورد و گفت در این شماره اعضای حزب کمونیست چین در ۲۵ ماده از شوروی سر موضوع استالین انتقاد کرده‌اند. گفت این مطلب را بخوان و ببین می‌توانی ترجمه کنی. من شروع به ترجمه کردم و چون با اصطلاحات چپ مارکسیستی آشنا بودم، کار ترجمه را به راحتی انجام دادم. خود سرشار هم جواب سوسلوف را از روسی ترجمه کرد. این ترجمه را به روزنامه «اطلاعات» برد و این مطلب در ۳۰ شماره در سال ۱۳۴۳-۱۳۴۴ چاپ شد. مطلب جالبی بود. این اولین ترجمۀ من بود. البته در داخل گروه «جریان» هم برخی مقالات را مثلاً از حزب کمونیست انگلستان ترجمه می‌کردم اما کتاب «تاریخ عرب» اولین کتاب ترجمه شده از من ۵۰ سال پیش منتشر شده است. این کتاب دربارۀ ظهور و سقوط امپراتوری عثمانی است و اخیراً تجدید چاپ شده است. از آن زمان به بعد به ترجمه آثار زیادی در زمینه فلسفه و جامعه‌شناسی پرداخته‌ام. با این حال خودم را مترجم واقعی نمی‌دانم. من هنوز خودم را یک دانشجوی تاریخ و فلسفه می‌دانم». ترجمه برای بابایی به‌عنوان الزامی در پیشبرد کار و هدف سیاسی در بطن مجادلات نظری مارکسیسم و انتقادهای وارد به شوروی شکل گرفت. اولین ترجمه او، «تاریخ عرب در قرون جدید: جنبش‌های ملی عرب از آغاز حاکمیت امپراتوری عثمانی تا دوران استعمار اروپاییان» سال ۱۳۴۹ منتشر شد. او پس از آن بیش از ۳۰ اثر را در زمینۀ فلسفه، تاریخ، ادبیات، علوم اجتماعی و سیاسی از متفکرانی همچون کارل مارکس، فریدریش انگلس، گئورگی پلخانف، لوسین گلدمن، آلکس کالینیکوس و جورج نواک ترجمه کرده است. در سال‌های منتهی به انقلاب، پرویز بابایی هوادار سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران بود و بعد از انقلاب و بروز انشعاب در این سازمان به جریان موسوم به ۱۶ آذر نزدیک شد. همچنین در سال‌های تجدید فعالیت کانون نویسندگان، او همواره از فعالان این تشکل بود و در طول زندگی خود با بسیاری از نام‌آوران فرهنگ و ادب و سیاست ایران‌دوستی و معاشرت داشت. بابایی بعد از انقلاب علاوه بر ترجمه و تألبف کتاب در مجلاتی مثل آدینه، فرهنگ توسعه، چیستا، کلک و بخارا به نگارش مقالاتی- عمدتاً در زمینه تاریخ معاصر ایران- می‌پرداخت.
آثار و ترجمه‌ها
پرویز بابایی بیش از ۳۰ جلد کتاب ترجمه و تألیف کرد که از تألیفات او می‌توان به «سؤال و جوابی دربارۀ ماهیت حزب توده»، «بازخوانی گوشه‌هایی از تاریخ معاصر ایران؛ مقاله، نقد، گفت‌و‌گو و ترجمه»، «فرهنگ اصطلاحات فلسفه انگلیسی- ف‍ارس‍ی» و «فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی» اشاره کرد.
از ترجمه‌های پرویز بابایی هم می‌توان این آثار را نام برد: «تاریخ عرب در قرون جدید: از قرن شانزدهم میلادی تا پایان نخستین جنگ جهانی» و. لوتسکی، «زمینۀ تکامل اجتماعی» د. ک متروپولسکی و…، «قوانین تکامل اجتماعی» ک. گله‌رزمان، «چند مقولۀ فلسفی»، «از س‍ق‍راط تا س‍ارت‍ر» ت. ز. لاوین، «آشنایی با منطق مارکسیسم» جورج ادوارد نواک، «ان‍دی‍ش‍ۀ ان‍ق‍لاب‍ی مارکس» الکس کالینیکوس، «برخورد آراء و عقاید در فلسفۀ مارکسیستی»، «بررسی چند مقولۀ فلسفی»، «بنیادهای ماتریالیسم»، «پراگماتیسم؛ در سنجش با سوسیالیسم علمی» جورج ادوارد نواک، «تاریخ جهان» کریس هارمن، «جدل‌ورزی درون فلسفۀ مارکسیستی» جورج ادوارد نواک، «ن‍ق‍ش ش‍خ‍ص‍ی‍ت در تاریخ» گئورگی پلخانوف، «دموکراسی و انقلاب: از یونان باستان تا سرمایه‌داری مدرن» جورج ادوارد نواک، «فلسفۀ پایه» نایجل واربرتون، «فلسفۀ ت‍ج‍رب‍ه‌گ‍را؛ از لاک تا پ‍وپ‍ر» جورج ادوارد نواک، «اومانیسم و سوسیالیسم» جورج ادوارد نواک، «ک‍ان‍ت و فلسفۀ معاصر» لوسین گلدمن، «گزیده مقالات گ. پلخانف در فلسفۀ اجتماعی»، «گزیده نوشته‌های کارل مارکس در جامعه‌شناسی و فلسفۀ اجتماعی»، «لودویگ فوئرباخ و پایان فلسفه ک‍لاس‍ی‍ک آلمانی: به پ‍ی‍وس‍ت ت‍زه‍ای مارکس درباره فوئرباخ» فریدریش انگلس، «لودویگ فوئرباخ و ایدئولوژی آلمانی» کارل مارکس، فریدریش انگلس و…، «م‍س‍ائ‍ل اس‍اس‍ی مارکسیسم» گئورگی پلخانوف،»
