“سازندگی” بررسی میکند: “عبدالناصر همتی”، وزیر اقتصاد و “حجتالله صیدی”، رئیس سازمان بورس چگونه توانستند در وضعیت نابسامان اقتصاد کشور، التهاب را از بازار سهام دور کنند؟
بازار سهام دیگر مثل گذشته خسته و خموش نیست و سهامداران مدتهاست حالوروز بهتری را تجربه میکنند. کسی دیگر تجمع و تحصن نمیکند و مدتهاست شعار «حیا کن، رها کن» سر داده نمیشود. همه اینها مدیون دولت چهاردهم و برنامههای اصلاحی این دولت است و به طور مشخص این امتیاز را باید به نام تیم اقتصادی دولت به فرماندهی عبدالناصر همتی نوشت. آقای همتی با انتصابهای قابل قبول و تدوین برنامههای خوب موفق شد، التهاب را از بازارها دور کند و به طور مشخص، آرامش را به بازار سهام هدیه کند. بیایید به ابتدای سال بازگردیم و روزهایی را به یاد بیاوریم که سهامداران به طور کامل از بازار سهام ناامید شده بودند. روزهایی که معاملهگران نگران و ناامید از آینده، برای خروج از بازار این پا و آن پا میکردند. حتی تا روزهای منتهی به انتخاب مسعود پزشکیان، کسی فکرش را نمیکرد که صحنه به سود نامزد اصلاحطلب چیده شود اما این اتفاق رخ داد و خیلیها خوشحال و خرسند شدند که دستکم با رای خود از تخریب بیشتر ایران جلوگیری کردهاند. اکنون اما قضیه فرق میکند و آنها که رای دادند و آنها که رای ندادند و حتی آنها که مخالف مسعود پزشکیان بودند این روزها شاهد بالا رفتن شاخصها از کمرکش اقتصاد ایران هستند. ممکن است بگویید بازارها هنوز التهاب دارند و گرد نااطمینانی هنوز پاک نشده که درست هم میگویید اما با مواضع دیروز رهبر انقلاب و عزم دولت برای تعادلبخشی به روابط با شرق و غرب به نظر میرسد بازارها دیگر بهانهای برای بیثباتی ندارند و بدونشک، پس از سالها، بازارهای مالی سال را با آرامش و اطمینان نسبی به پایان میرسانند. اگر چاشنی بمب نااطمینانی در بازارها خنثی شود و مینهای کار گذاشته شده در اقتصاد ایران یکییکی از کار بیفتد، شکی نیست که سال آینده، سال سلطانی بازار سهام خواهد بود. خبرها حاکی از آن است که مدیران بازار سهام، چند سورپرایز ویژه برای هفتههای آخر سال کنار گذاشتهاند. یکی از این عیدانهها، عرضه اولیه سهام دیجیکالاست که میتواند به مثابه بمب ماه بهمن باشد. این غول بزرگ احتمالاً ظرف دو هفته آینده در بازار اصلی عرضه میشود و شکی نیست که با استقبال سهامداران مواجه خواهد شد. از سوی دیگر، مجوز مذاکرات از سوی رهبر انقلاب صادر شده که این بار میتواند با ورود سرمایههای خارجی به بازار همراه شود که در این صورت، شاید سال آینده قیمت خیلی از سهام شرکتهای بورس تهران دیگر در دسترس من و شما نباشد.
شاعری در بورس
هیچکس فکر نمیکرد یک نویسنده و شاعر، بتواند قواعدی بر بازار سهام حاکم کند که سهامداران شاکی پس از چند سال نفسی به راحتی بکشند. شاعران و نویسندگانی که به مدیریت یا کارآفرینی روی آوردهاند، در سراسر جهان وجود دارند. این افراد اغلب از مهارتهای خلاقانه و تفکر انتقادی خود برای ایجاد و مدیریت کسبوکارها استفاده کردهاند. در ایران هم شاعران و نویسندگان زیادی به مدیریت اقتصادی و کسبوکار رو آوردهاند مثل نادر ابراهیمی، هوشنگ مرادیکرمانی و …، اما برخی هم مسیر را برعکس طی کردهاند؛ یعنی از اقتصاد به ادبیات رسیدهاند. مثل حجتالله صیدی که اکنون سکاندار بورس تهران است. آقای صیدی که هم نویسنده و شاعر است و هم دوستان زیادی در میان اهالی ادب و هنر دارد، سالهای در نظام بانکی به کار مشغول بوده است. با این حال او بیشتر از آنکه اهل مدیریت و اقتصاد باشد، اهل شعر و شاعری است. آقای صیدی مردی میانهرو با روحیهای آرام است که همین آرامش توانسته توشه راه او در مسیر پرتلاطم بازار سهام باشد. او جایگزین مجید عشقی شد که بازار را عشقی اداره کرد. مجید عشقی از ۲۱ مهر ۱۴۰۰ تا ۱۷ شهریور امسال، ششمین رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بود که در دوره ریاست وی، شاخص کل ۵۰ درصد رشد کرد. اما نکته قابل توجه در دوران ریاست مجید عشقی بر سازمان، اوضاع اسفناکی بود که سهامداران تحمل کردند. بورس در دوران عشقی به طور بیسابقهای از دلار جا ماند. از مهر ۱۴۰۰ تا اواسط شهریور امسال، دلار در بازار آزاد با رشد ۱۲۰درصدی همراه شد، اما همانطور که گفته شد در همین بازهزمانی بورس فقط ۵۰ درصد رشد کرد. همین موضوع موجب شد تا موجی از انتقادات به سمتوسوی رئیس سابق سازمان روانه شود و نهایتاً نیز مجبور به استعفا شد. عشقی پس از آن از بازار سهام خارج شد که برای خود و اعضای هیاتمدیره سازمان در روزهای آخر کاری خود جمعاً ۱۰.۵ میلیارد تومان وام ۱۰ ساله با نرخ ۴ درصد برای خود تصویب کرد. در این میان، سهم مجید عشقی ۲.۷ بوده و بقیه ۱.۹ میلیارد تومان سهم بردند. پس از آنکه تصویر نامه مربوطه توسط شبکه شرق منتشر شد، عبدالناصر همتی بلافاصله واکنش نشان داد که این واکنش منجر به استعفای مجید عشقی شد. حجتالله صیدی اگرچه مدیری معروف در حوزه اقتصاد است اما دوستان زیادی در میان شاعران و نویسندگان دارد و مدیری باذوق است. نشان به این نشان که در شب رونمایی از کتاب «دانشگاه خیابان» جمع زیادی از مدیران، شاعران، نویسندگان و اهالی سیاست دور هم جمع شدند تا کتاب خاطرات حجتالله صیدی را رونمایی کنند. چه کسانی در این مراسم حضور داشتند؟
از سهیل محمودی بگیرید تا رضا امیرخانی. سیاسیون هم حضور داشتند؛ مثل محمد عطریانفر و سیدمحمدعلی ابطحی. اما از اینها مهمتر، حسین عبدهتبریزی هم در این مراسم حضور داشت و درباره کتاب صیدی سخن گفت. حسین عبدهتبریزی و حجتالله صیدی نمیدانستند که یک سال و سه ماه بعد سرنوشت، مسیر آنها را یکی میکند و هر دو به دولت مسعود پزشکیان پیوند میخورند. عبدهتبریزی در انتخابات خرداد ۱۴۰۳ مشاور اقتصادی پزشکیان شد و از او حمایت کرد. بنابراین سپردن حق انتخاب مدیری برای این سازمان، کمترین پاسخی بود که پزشکیان میتوانست به مشاور اقتصادی خود بدهد. پس شکی نیست که حجتالله صیدی، مورد تایید عبدهتبریزی است که دوست قدیمی خود را فردی «نوگرا» و «مدیری با اصولی ثابت در مسیر مدیریت» میداند و کتاب او را با آثار ویرجینا وولف مقایسه میکند. نام کتابی که صیدی نوشته، دانشگاه خیابان است که به عقیده عبدهتبریزی،«فقط شرح چند خاطره نیست، داستان انسانی است که در طول ۵۰ ماه از سالهای دشوار بخش بانکی کشور، وقایع سختی بر او رخ داده است؛ «مدیریت با اعمال شاقه». این سرنوشت همه مدیران بخشهای عمومی و حتی خصوصی کشور، بهویژه در دو دهه اخیر ایران بوده که بیش از آنچه بتوانند روی کار خود متمرکز شوند، باید نگران حاشیه باشند؛ نگران حمله خرسهای گریزلی».
در بازار چه گذشت؟
عملکرد حجتالله صیدی در دورانی که ریاست سازمان را بر عهده داشته، موفقیتآمیز بوده است. دستکم در پنج ماه نخست فعالیت او شاخص کل بورس رشد قابل توجهی در حدود ۴۵ درصد داشته است. این عملکرد، بهترین نتیجه در مقایسه با پنج ماه نخست فعالیت رؤسای پیشین سازمان بورس محسوب میشود و نشاندهنده بهبود شرایط بازار است. با توجه به عملکرد مثبت سازمان بورس در پنج ماه نخست فعالیت صیدی و اقدامات انجام شده برای بهبود شرایط بازار، به نظر میرسد که بازار سرمایه در مسیر رشد و ثبات بیشتری قرار گرفته است. این تحولات میتواند به جذب سرمایهگذاران جدید و افزایش مشارکت عمومی در بازار کمک کند. همچنین، کاهش دامنه نوسان و افزایش شفافیت در بازار، ازجمله اقداماتی است که میتواند به ایجاد ثبات بلندمدت در بازار سرمایه منجر شود. هرچند دیروز شاخص کل بورس بدون بازدهی به کار خود پایان داد اما هفتهای که گذشت برای بازار سهام، هفته بسیار خوبی بود. دیروز اطلاعیهای منتشر شد که دلالت بر انتشار گواهی سپرده در بانک صادرات با نرخ سالانه ۲۵ درصد داشت. این موضوع بهنوعی در حکم کاهش ۵درصدی نرخ سود گواهی سپردههاست که در صورت رعایت از سوی همه بانکها، خبر مثبتی برای بازار سهام تلقی میشود. با وجود اخبار مثبت اقتصادی، اما موانع سیاسی، موجب شد علاوه بر شاخص کل، نماگر هموزن نیز بدون ثبت بازدهی هفته دوم بهمن را به پایان برساند. بررسیها نشان میدهد که میانگین ارزش معاملات خرد در هفته قبل، حدود ۹ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به هفته قبل بهبود نسبی را تجربه کرده است. ضمن آنکه طی چند روز گذشته حدود ۷۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی از گردونه معاملات بازار سهام خارج شده است. همچنین بازدهی بهمنماه نیز نزدیک به صفر گزارش شده است، اما انتظار میرود، با تداوم ریسکهای سیاسی فعلی که ابهامات را بهشدت افزایش داده است، بورس تهران نیز نتواند رشد خوب شارپگونه پاییز را ادامه دهد. این درحالی است که خبر کاهش نرخ گواهی سپرده نتوانست حال عمومی بازار را بهبود ببخشد. گزارشهای دیماه صنایع نیز حکایت از رکوردزنی فروش صنایع دارد. بورس تهران در فضای ناامن سیاسی و بدون توجه به متغیرهای اقتصادی روند اصلاحی را دنبال میکند. آخرینبار شاخص کل پس از برخورد با مقاومت روانی ۲ میلیون و ۸۵۰ هزار واحد ناکام ماند و فقط چند روز بالای این محدوده دوام آورد. از منظر بنیادی نیز ریسکهای سیاسی و ابهامات پیرامون مسائل سیاست خارجی مانع از آن شده است تا بازار سرمایه با P/E بالایی مورد معامله قرار گیرد. این درحالی است که بازار سهام به واسطه گزارشهای مالی خوب پاییز و رشد سودآوری دلاری اکثر نمادها، میتوانست P/E خوبی گرفته و روند صعودی آن حفظ شود. تنور داغ معاملات درحالی سرد شد که ارزش معاملات نیز همچنان تمایلی ندارد اعداد بالایی را به خود ببیند. بازار سهام از منظر رشد سودآوری میتواند کفهای قیمتی بالاتری را نسبت به سقف اردیبهشت سال ۱۴۰۲ به ثبت برساند، اما موانع سیاسی مانع از آن خواهد شد تا وارد یک رالی صعودی جدید شود. طی روز چهارشنبه خبری مبنی بر تمدید گواهی سپرده خاص که بهتازگی سررسید شده است، منتشر شد. با وجود آنکه نرخ این سپرده با کاهش پنج واحددرصدی از ۳۰ درصد به ۲۵ درصد رسید، اما بورس صرفاً با واکنش مثبت در نیمه اول معاملات چهارشنبه همراه شد و در نیمه دوم، غلبه عرضهها در بازار مانع از سبزپوشی شاخصهای بورسی شد. حتماً نرخ بهره ۲۵ درصدی میتوانست با تاثیر مستقیم بر ریسک مورد انتظار بازار، موجب شود تا P/E انتظاری بورس هم افزایشی شود و این نسبت مهم ارزشگذاری از مرز ۸ واحد بگذرد. بهتازگی نسبت P/E بازار همزمان با رشد قیمتها در بازار به بالای ۸ واحد رسیده بود. اما افزایش ابهامات و ریسکها در بازار مانع از آن شد تا بورس از مرز ۳ میلیون واحد بگذرد. همه این موارد درحالی است که انتشار گزارشهای مالی دیماه صنایع، حکایت از آن دارد که درآمد شرکتها در دهمین ماه سال رکورد جدیدی را ثبت کرده است. بررسیها نشان میدهد از میان ۳۸۰ نماد مورد بررسی، مجموع درآمد شرکتها از مرز ۳۲۰ هزار میلیارد تومان عبور کرده است. این اولینبار است که رقم فروش ۴۴ صنعت بورسی به این میزان افزایش یافته است. این میزان از درآمد شرکتها نسبت به دیماه سال قبل افزایش ۲۸ درصدی و نسبت به آذرماه رشد ۵ درصدی را تجربه کرده است. به نظر میرسد با کاهش محدودیتهای گاز و برق در ادامه سال دوباره روند تولید در شرکتهای بورسی به حالت عادی بازگردد. این درحالی است که نرخ فروش شرکتها نیز به طرز قابل توجهی افزایش یافته است. احیای صنایع در زمستان و ماههای پایانی سال درحالی رقم خورده است که مجموع درآمد ۱۰ اهه صنایع با عبور از ۲ هزار و ۸۴۰ هزار میلیارد تومان رشد ۲۲ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده است. به نظر میرسد برای آنکه سودآوری خوبی در چهارمین فصل سال در انتظار شرکتها باشد، باید افزایش درآمد صنایع از رشد قیمت دلار جلو بیفتد. احتمالاً گزارشهای خوب درآمدی در بهمن و اسفند میتواند فضای متفاوتی را در صورتهای مالی سالانه شرکتها ایجاد کند و امیدها را به افزایش سودآوری در بهار سال آینده، بهبود ببخشد.