توسط : گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان انجام شد این گفت‌وگوها با حضور برت مکگورک، نماینده بایدن در امور خاورمیانه درباره نیروهای نیابتی و کنترل درگیری‌ها در منطقه بود
فرشاد گلزاری، گروه بین‌الملل
موضوع مذاکرات ایران و آمریکا همیشه یکی از سوژه‌های مهم از نگاه رسانه‌های آمریکا همچنین کشورهای عربی منطقه بوده است اما در این میان رسانه‌های اسرائیل هم همیشه به این موضوع نگاه خاص خود را داشته‌اند. در این راستا بارها و بارها شنیده‌ایم که عمان به عنوان یک میانجی‌گر دیرینه و مطمئن برای تهران و واشنگتن ایفای نقش کرده و پیام‌های دو طرف را به سمع و نظر یکدیگر رسانده و در این چارچوب، چندین بار اخباری از تکرار این مسائل توسط رسانه‌های آمریکا منتشر شده که به نوعی نقش مسقط را در این میان برجسته می‌کند. در این راستا مجدداً شاهد انتشار اخباری از مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در عمان هستیم؛ به گونه‌ای که «آکسیوس» به نقل از منابعی که نام آنها را ذکر نکرده، مدعی شده که نمایندگان ایران و ایالات متحده طی هفته گذشته در عمان به صورت غیرمستقیم درباره چگونگی پرهیز از تشدید درگیری‌های منطقه‌ای و گفت‌وگوهای هستهای مذاکره کرده‌اند. به ادعای این مقام‌ها که «آکسیوس» از آنها با عنوان منابع مطلع نام برده، این مذاکرات با حضور برت مکگورک، مشاور ارشد رئیسجمهور بایدن در خاورمیانه و آبرام پیلی، نماینده موقت ایالات متحده در امور ایران، اولین دور گفت‌وگوها بین ایالات متحده و ایران از ژانویه بوده که تنها یک ماه پس از پاسخ ایران به اسرائیل در ۱۳ آوریل انجام شده است. در حالی که ایران بارها اعلام کرده، نیروی نیابتی در منطقه ندارد و گروه‌های مقاومت منطقه بر اساس منافع کشورهای خود اقدام می‌کنند، آکسیوس در گزارش خود آورده است که یکی از اهداف اصلی دولت بایدن بعد از ۷ اکتبر، جلوگیری از تبدیل شدن مناقشه غزه به جنگ منطقه‌ای بوده و ایالات متحده فکر می‌کند، ایران نفوذ زیادی بر گروه‌های مقاومت در منطقه دارد. این ادعای آمریکا در حالی مطرح شده که «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران پیش از این گفته که «ایران هیچ نیروی نیابتی در منطقه ندارد و این آمریکاست که از رژیم صهیونیستی به عنوان نیروی نیابتی خود برای تحقق اهداف خود و تامین منافع نامشروعش استفاده می‌کند». در بخشی از گزارش منتشر شده از سوی آکسیوس به نقل از منابع مذکور اعلام شده که مک گورک و آبرام پیلی روز سه‌شنبه وارد عمان شدند و با میانجی‌های عمانی دیدار کردند اما مشخص نیست چه کسی نماینده ایران در این مذاکرات بوده است. بر اساس گزارش آکسیوس، گفت‌وگوها بر شفاف‌سازی پیامدهای اقدامات ایران و نیروهای مقاومت در منطقه و بحث درباره نگرانی‌های آمریکا در مورد وضعیت برنامه هستهای ایران متمرکز بوده است. این در حالی است که ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، دوشنبه گذشته اعلام کرد که دولت بایدن راه‌هایی برای برقراری ارتباط با ایران در صورت لزوم خواهد داشت و از سوی دیگر به ارزیابی این موضوع ادامه می‌دهد که ایران در حال حاضر فعالیت‌های کلیدی هستهای خود را در چه سطحی جلو می‌برد. پاتل همچنین به این موضوع اشاره می‌کند که ایالات متحده معتقد نیست که رهبر ایران تصمیمی برای از سرگیری برنامه تسلیحاتی که به زعم ما در پایان سال ۲۰۰۳ تعلیق یا متوقف شده، گرفته است اما به هر ترتیب کاخ سفید و وزارت امور خارجه از اظهارنظر درباره مذاکرات در عمان خودداری کردند.
اینکه در مذاکرات ادعای آکسیوس چه مسائلی مورد نظر بوده، مشخص نیست اما باید توجه داشت که مسقط چندی پیش هم میزبان چنین رویدادی بوده است. به عنوان مثال «آکسیوس» در بامداد چهارشنبه ۳۱ مه ۲۰۲۳ برابر با ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ و چندی پس از پایان سفر هیثم بن طارق آل‌سعید، سلطان عمان به ایران از سفر بی‌‌‌سر و صدای یکی از مقام‌‌‌های ارشد دولت جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا به مسقط برای بررسی امکان توافق با ایران بر سر موضوعات هستهای خبر داد و در همین راستا به این موضوع اشاره کرد که برت مکگورک، مشاور ارشد بایدن در امور خاورمیانه کمی قبل‌تر یعنی ۸ مه ۲۰۲۳ برابر با ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ برای گفت‌‌‌وگو با مقام‌‌‌های عمان در باره امکان تعامل دیپلماتیک با ایران در خصوص برنامه هستهای این کشور به مسقط سفر کرده است. قبل از این سفر هم مجدداً آکسیوس گزارش داده بود که دیدار مکگورک با مقام‌‌‌های عمانی بعد از سفر وی به همراه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید به عربستان و اسرائیل در تاریخ ۶ مه ۲۰۲۳ برابر با ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ صورت گرفته است. این موضوع از این جهت قابل اعتناست که بدانیم، کانال‌های تبادل پیام و مذاکره غیرمستقیم همچنان باز است.
حقوقدان مرموز!
آنچه در این راستا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که ما در حال شنیدن نام «برت مکگورک» به عنوان هماهنگ‌کننده خاورمیانه و شمال آفریقا در کاخ سفید هستیم که حالا در تمام این مذاکرات هم به عنوان نفر اصلی حضور دارد؛ چراکه او بیش از هر مقام آمریکایی در کاخ سفید، خاورمیانه و پیچیدگی‌های آن را می‌شناسد! او که ۵۱ سال سن دارد، تحصیلات خود را در رشته حقوق در دانشگاه کلمبیا در سال ۱۹۹۹ میلادی به پایان رساند سپس به عنوان کارآموز وکالت وارد ساختار قضایی ایالات متحده شد. مک گورک ژانویه ۲۰۰۴ به عنوان مشاور حقوقی سفیر ایالات متحده در بغداد به خدمت گمارده شد و در دوران تصدی و حضور خود در بغداد به تدوین قانون اساسی موقت عراق، قانون اداری انتقالی و نظارت بر انتقال قانونی حکومت از حکومت ائتلاف موقت عراق (Coalition Provisional Authority) که CPA هم نامیده می‌شود به دولت موقت عراق به رهبری ایاد علاوی، نخست‌وزیر وقت عراق کمک کرد. او در سال ۲۰۰۵ به شورای امنیت ملی منتقل شد و در آنجا به عنوان مدیر عراق و بعداً به عنوان دستیار ویژه رئیس جمهور و مدیر ارشد در عراق و افغانستان خدمت کرد. در سال ۲۰۰۶ مک گورک یکی از مدافعان اولیه تغییر اساسی در سیاست عراق شد و در سال ۲۰۰۹ مک گورک در دوران انتقال دولت ایالات متحده از جورج دبلیو بوش به باراک اوباما به عنوان مشاور ارشد رئیس جمهور و مشاور سفیر ایالات متحده در عراق ابقا شد و در پاییز ۲۰۰۹ خدمت دولتی را ترک کرد و به عنوان یک عضو مقیم در موسسه سیاست هاروارد خدمت کرد همچنین به عنوان همکار در امور بین‌الملل در شورای روابط خارجی فعال بود. او همچنین مفسر مکرر چندین خبرگزاری بوده است. مک گورک در تابستان ۲۰۱۰ پس از ایجاد بن‌بست بر سر تشکیل دولت جدید عراق سپس در تابستان ۲۰۱۱ به دنبال ایجاد بن‌بست در مذاکرات با دولت عراق برای تمدید توافقنامه امنیتی دوباره به خدمت عمومی گمارده شد.
او همچنین در آگوست ۲۰۱۳ به عنوان معاون دستیار وزیر امور خارجه در امور عراق و ایران در دفتر امور خاور نزدیک در وزارت امور خارجه منصوب شد و در همان سال و بار دیگر در فوریه ۲۰۱۴ در برابر کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان درباره تهدید و نتایج ظهور داعش در عراق و سوریه شهادت داد. سپس در سال ۲۰۱۴ به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهوری آمریکا در ائتلاف ضد داعش منصوب شد. او حتی در زمانی که دونالد ترامپ و تیمش در کاخ سفید مستقر بودند هم دائم به عراق و سوریه رفت و آمد داشت و حتی در شمال سوریه و عراق بارها با کُردها جلسات کلیدی برگزار کرد که بخشی از آن به مساله مقابله با داعش مربوط بود و برخی دیگر را هم مسائل سیاسی پوشش می‌داد.
در سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۶) نشریه نیویورکر گزارش داد که در جریان مذاکرات هستهای وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه پیشین آمریکا در دولت اوباما در هر جلسه از مذاکرات هستهای، پیگیر مساله آزادی زندانیان آمریکایی در ایران بوده تا اینکه دو طرف (ایران و آمریکا) در اواخر سال ۲۰۱۴ توافق کردند یک کانال محرمانه و رسمی و مستقل برای بحث بر سر این موضوع تشکیل شود و جالب اینجاست که بر اساس این گزارش این کانال دیپلماتیک که برای آزادی زندانیان و تبادل آن شکل گرفت از سوی آمریکا توسط «برت مکگورک» و اعضایی از وزارت دادگستری، اف.بی.آی و مقامات اطلاعاتی و امنیتی آمریکا تشکیل و هدایت شده است. بر همین اساس باید دانست که مک گورک نه تنها در طول خدمت خود از رشته تحصیلی خود و تجربیات حقوقی‌اش بهره برده بلکه سابقه حضور او در منطقه، او را به یک مهره کلیدی برای بایدن و اساساً ساختار سیاسی- امنیتی ایالات متحده در قبال خاورمیانه تبدیل کرده است. این روند تا جایی مشهود شده که «هافینگتون پست» اوایل دسامبر ۲۰۲۳ در مورد چهار پایه اصلی سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا نوشت که «چهار مرد در واشنگتن سیاست آمریکا در خاورمیانه را شکل می‌دهند که سه تن از آنان از جمله جو بایدن رئیس‌جمهوری، آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه و جیک سالیوان مشاور امنیت ملی شناخته شده‌اند. اما مقام چهارم با وجود تسلط زیادش بر سه نفر دیگر و به‌رغم عزم او برای حفظ سیاست‌هایی که بسیاری آن را دامن زدن به خونریزی در غزه و فراتر از آن می‌دانند، کمتر شناخته شده اما او کسی نیست جز برت مکگورک!».
آکسیوس و یک نکته!
با گذار از مطالب مطروحه، نکته نهایی که شاید کمتر بدان توجه شود منشأ اخباری است که با محوریت مذاکرات عمان طی چندین ماه گذشته منتشر شده و اتفاقاً در ابتدای امر بدان اشاره شد. اینکه این اخبار صرفاً از سوی «آکسیوس» منتشر می‌شود، موضوعی است که نشان می‌دهد این رسانه آمریکایی که بسیاری آن را انشعاب «پولیتیکو» می‌دانند حداقل به تیم خاورمیانه‌ای بایدن که سرپرست آن برت مکگورک است، دسترسی ویژه‌ای دارد و در این راستا نام «باراک راوید» خبرنگار مطرح آکسیوس به چشم می‌خورد. او متولد اسرائیل است و بر اساس اطلاعات منتشر شده از وی در ویکی‌پدیا، سابقه فعالیت در شبکه ۱۳ تلویزیون اسرائیل که عموماً محتوای امنیتی، نظامی و راهبردی منتشر می‌کند را در رزومه خود دارد. او همچنین در واحد ۸۲۰۰ ارتش اسرائیل خدمت کرده و در رسانه‌هایی مانند سی.ان.ان و آکسیوس کار کرده است. این موضوع از این جهت اهمیت دارد که بدانیم مک گورک به عنوان یک چهره امنیتی مشرف بر کلیت خاورمیانه عموماً اخبار مرتبط با حوزه خود را به کسانی خواهد داد که رگه‌های امنیتی داشته باشند و یا حداقل درک این موضوعات برای آنها به صورت فنی اهمیت داشته باشد. مضاف بر اینکه باراک راوید در طول جنگ غزه همچنین در ماجرای پاسخ ایران به اسرائیل یکی از منابع مورد اشاره رسانه‌های غربی و منطقه‌ای بود.
