توسط : مردان سیاست خارجی ایران طرح جدیدی ارائه کردند. “محمدجواد ظریف” از طرح مودت با همسایگان سخن گفت و “سیدکمال خرازی” و “سیدعباس عراقچی” نیز از آمادگی ایران برای از سرگیری مذاکرات با دولت جدید آمریکا سخن گفتند. چندی پیش نیز یک رسانه عراقی خبر داد که دولتمردان جدید آمریکایی پیامی از طریق عمان به ایران فرستادند. هرچند سخنگوی وزارت امورخارجه ایران این خبر را رد کرد
گروه بین‌الملل: اخیراً کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، گفت‌وگوی مفصلی با المیادین انجام داده که حاوی نکات مهمی هم از حیث مسائل منطقه‌ای و هم از منظر سیاست خارجی کشورمان است. او در رابطه با پرونده هسته‌ای ایران و انتظار از سرگیری مذاکرات غیرمستقیم با واشنگتن با بازگشت دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری صراحتاً اعلام کرد که «هنوز سیاست آقای ترامپ مشخص نیست اما ما هم آماده مذاکره هستیم و هم آماده مقاومت در برابر فشارها. این بستگی دارد به اینکه آنها چه سیاستی را در پیش بگیرند. قبلاً سیاست فشار حداکثری را آزمودند که به شکست انجامید بنابراین ما عجله نداریم. باید صبر کنیم و ببینیم آنها چه سیاستی در پیش می‌گیرند و ما متقابلاً سیاست خود را تعیین خواهیم کرد». خرازی تاکید کرد که «برای هر اقدامی آماده هستیم اما آقای ترامپ پیش‌بینی‌ناپذیر است. باید صبر کنیم و ببینیم چه سیاستی را می‌خواهد اعمال کند».
وزیر خارجه دولت اصلاحات در پاسخ به سوال خبرنگار المیادین درباره اینکه آیا بازنگری دکترین هسته‌ای ایران به زودی انجام خواهد شد یا خیر؟ گفت: «ما از اساس مخالف سلاح هسته‌ای هستیم اما اگر آنها بخواهند اقداماتی علیه ما انجام دهند، طبیعتاً ما هم پاسخ متناسب با آن را در زمان مقتضی خواهیم داد».
وی در مورد روابط ایران و چین تصریح کرد که «روابط ایران و چین خیلی خوب پیش می‌رود. سیاستی که چینی‌ها اتخاذ کرده‌اند، این است که از سلطه دلار بکاهند و از سلطه سازوکارهای مالی که در کنترل آمریکاست مثل صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی خارج شوند. ما از این تمجید می‌کنیم و معتقدیم که باید با سازوکارهای درحال شکل‌گیری مثل بریکس، شانگهای یا بانک نوین توسعه از سلطه آن سازوکارها و ارز دلار خارج شویم. در این جهت اقدامات خوبی انجام گرفته و اینها همگی در جهت نظم نوین جهانی است که مورد حمایت ماست. نظم نوینی که قدرت‌های نوظهور منطقه‌ای هم باید در آن نقش‌آفرینی داشته باشند».
خرازی درباره روابط دوجانبه مسکو- تهران گفت که «روابط ایران و روسیه دیرینه و تاریخی است و در سال‌های اخیر هم توسعه یافته است. قرارداد همکاری راهبردی هم بین ایران و روسیه تهیه شده و به زودی امضا خواهد شد. البته هر کشوری سیاست خود را دارد. این بدان معناست که آنچه بین ایران و روسیه است بدون اختلاف نیست.
ولی باید دید زمینه‌های همکاری و دامنه اشتراکات بین کشورها چیست. ما الان زمینه‌های همکاری بسیار وسیعی با روسیه داریم و درحال برنامه‌ریزی درباره آنها هستیم. تا به حال نیز این روابط به خوبی پیش رفته و توسعه بیشتری خواهد یافت. ممکن است در برخی زمینه‌ها اختلاف نظر داشته باشیم که این خیلی طبیعی است».
رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در مورد تحولات سوریه همچنین اظهار کرد که «هدف اصلی ما از اینکه از دولت آقای بشار اسد حمایت کردیم، مبارزه با تکفیری‌ها بود. تکفیری‌ها خطری برای کل منطقه بودند. نه تنها سوریه بلکه امنیت عراق و ایران هم نیازمند آن بود که با تکفیری‌ها مبارزه شود. اینکه ما به دولت سوریه کمک کردیم به این دلیل بود که دولت سوریه، عضو گروه مقاومت در برابر رژیم اسرائیل بود و الا تشابهی میان نظام ما و نظام سوری وجود نداشت».
وی گفت: «نیروهای معارض که اکنون سوریه را در دست دارند تا به حال رفتار خاصی علیه جمهوری اسلامی ایران نداشته‌اند. البته مواضع آنها نسبت به جمهوری اسلامی ایران مثبت نیست اما عملاً کاری انجام نداده‌اند. رفتار و مواضع ما نسبت به آنها تابع رفتار و مواضع آنها در آینده خواهد بود. آنچه برای ما مهم است، استقلال و تمامیت ارضی سوریه است. امیدواریم که چنین شود و در آینده جوانان سوری بتوانند از کشور خودشان در برابر تجاوزات رژیم اسرائیل حفاظت کنند».
خرازی در پاسخ به این سوال که با توجه پیشروی اسرائیل به عمق خاک سوریه و انهدام زیرساخت‌های نظامی راهبردی این کشور همچنین در غیاب سامانه‌های راداری سوریه و پدافند هوایی روسیه در منطقه، آیا ایران بیش‌ازپیش در معرض تهدید قرار می‌گیرد یا خیر، گفت: «تجاوزات رژیم اسرائیل به سوریه جدید نیست. ارتفاعات جولان سال‌هاست که در تصرف اسرائیل است. این روزها البته رژیم اسرائیل از فرصت نبود حکومت در سوریه استفاده کرد تا تجاوزات خود را گسترش دهد. لذا اراضی بیشتری را تصرف کرده، روزانه بمباران‌های وسیعی را انجام می‌دهد و مراکز نظامی و حتی غیرنظامی سوریه را هدف می‌گیرد بنابراین چنین پدیده‌ای از قبل بوده و امروز هم رو به گسترش است».
وی تصریح کرد: «درخصوص تهدید ایران در همان زمانی هم که بشار اسد حاکم بود، رژیم اسرائیل تلاش می‌کرد، ایران را تهدید کند و از آن جهت وضعیت تفاوتی نکرده است. آن زمان هم با استفاده از آسمان اردن، سوریه و عراق سعی می‌کرد از راه دور به مراکز نظامی ما آسیب برساند. بنابراین از جهت تهدید، تفاوتی در وضعیت حاصل نشده است. ما در برابر تجاوزات رژیم اسرائیل باید مقاومت کنیم و قدرت مقاومت هم داریم چنانکه آن را به نمایش گذاشته‌ایم».
رئیس شورای راهبردی روابط خارجی همچنین در مورد روابط تهران – ریاض خاطرنشان کرد: «روابط با عربستان به خوبی پیش می‌رود. بعد از توافقاتی که بین ایران و عربستان حاصل شد، بازدیدها برقرار است و خیلی امیدواریم که ایران و عربستان نقش خود را برای برقراری صلح و امنیت در منطقه ایفا کنند. ما فکر می‌کنیم که کشورهای منطقه باید گرد هم بیایند. با یکدیگر صحبت کنند و منطقه‌ای قوی تشکیل دهند. در سایه قدرت است که بیگانگان نمی‌توانند به اهداف خود برسند. ایران و عربستان دو کشور مهم این منطقه هستند و امیدواریم که در این راستا گام بردارند».
طرح مودت: آرام‌سازی منطقه در پرتو گفت‌وگو
به موازات این اظهارات، محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهوری در یادداشتی که برای مجله اکونومیست نوشته است، پیشنهاد تشکیل «انجمن گفت‌وگوی کشورهای مسلمان غرب آسیا»(MWADA) را به عنوان سازوکاری برای دستیابی به تحول در غرب آسیا مطرح کرد که وی بدان «طرح مودت» اطلاق کرده است.
ظریف در یادداشت خود نوشته است: «طرح مودت از تمامی کشورهای مسلمان تاثیرگذار در غرب آسیا-بحرین، مصر، ایران، عراق، اردن، کویت، لبنان، عمان، قطر، عربستان سعودی،(دولت آینده) سوریه، ترکیه، امارات متحده عربی و یمن دعوت می‌کند تا در مذاکرات جامع شرکت کنند. نمایندگان سازمان ملل متحد نیز می‌توانند در این فرآیند مشارکت داشته باشند. این ابتکار باید براساس ارزش‌های عالی دین مشترک‌مان، اسلام و اصول حاکمیت، تمامیت ارضی، عدم مداخله و امنیت جمعی پایه‌گذاری شود. حروف اول این عنوان در زبان انگلیسی(MWADA) که در زبان عربی(زبان مشترک عبادت همگی ما) «مودت» خوانده می‌شود باید هدف خود را تقویت همزیستی مسالمت‌آمیز و شراکت‌های عادلانه قرار دهد.
وزیر خارجه پیشین کشورمان به این نکته اشاره کرده که «یکی از اولویت‌های اساسی «طرح مودت» برقراری آتش‌بس‌های فوری، پایدار و دائمی در غزه، لبنان، سوریه و یمن است. انعقاد یک پیمان عدم تعرض میان کشورهای عضو، همراه با نظارت جمعی منطقه‌ای به نهادینه کردن ثبات و حفاظت از منطقه در برابر دخالت‌های خارجی و تنش‌های داخلی کمک خواهد کرد».
ظریف همچنین در این طرح خود به ابعاد اقتصادی آن اشاره کرد و گفت که: «یکپارچگی اقتصادی بخشی محوری در چشم‌انداز طرح مودت است. به دلیل شبکه‌های تجاری پراکنده، بی‌توجهی به توسعه سازوکارهای بانکی و پرداختی درون‌منطقه‌ای، رقابت‌های سیاسی و اتکای شدید به بازارهای خارجی، آسیای غربی با فقدان وابستگی متقابل مواجه است. تاسیس «صندوق توسعه مودت» می‌تواند طرح‌های زیرساختی ضروری را به ویژه در مناطقی که در درگیری‌ها آسیب دیده‌اند، تامین مالی نماید. علاوه بر این، اصلاحات حکمرانی در سوریه – به عنوان پیش‌نیازی برای دریافت کمک‌های اقتصادی اصل مسئولیت‌پذیری را تقویت خواهد کرد و زمینه‌ساز ایجاد کشوری امن و پایدار خواهد بود که در آن زنان و اقلیت‌ها بتوانند به شکوفایی دست یابند».
در یادداشت ظریف آمده است: «مانند سایر کشورها، ایران نیز نقشی اساسی در چارچوب پیشنهادی مودت ایفا خواهد کرد. در طول ۴۵ سال گذشته، کشور من تاب‌آوری و خودکفایی قابل توجهی در حوزه امنیت و دفاع نشان داده و توانسته است نه تنها بدون کمک خارجی به بقای خود ادامه دهد بلکه حتی در برابر فشارهای قدرت‌های فرامنطقه‌ای پیشرفت کند».
وی همچنین نوشت: «این تصور رایج که ایران در منطقه بازوی خود را از دست داده است، ناشی از این فرض اشتباه است که ایران روابط نیابتی با نیروهای مقاومت داشته است. مقاومت ریشه در اشغال سرزمین‌های عربی توسط اسرائیل، هتک حرمت به اماکن مقدس اسلامی، آپارتاید، نسل‌کشی و تجاوز مداوم به همسایگان دارد. مقاومت پیش از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ وجود داشته و تا زمانی که علل ریشه‌ای آن باقی باشد، ادامه خواهد داشت. تلاش برای نسبت دادن آن به ایران ممکن است برای یک پویش روابط عمومی کارساز باشد، اما مانع از هرگونه راه‌حل واقعی خواهد شد».
چابک‌سازی منطقه‌ای – فرامنطقه‌ای
با نگاهی به اظهارات کمال خرازی و محمدجواد ظریف می‌توان به این نتیجه رسید که هر دو دیپلمات کهنه‌کار کشورمان به دنبال ان هستند تا بگویند ایران نه‌تنها اوضاع‌واحوال منطقه را رصد و درک خوبی نسبت به آن دارد، بلکه در این وضعیت بر هماهنگی و اجماع منطقه‌ای برای حل‌وفصل مشکلات خاورمیانه تاکید دارد. در این راستا موضوع مذاکره با آمریکا هم از مسائلی است که هرچه به ۲۰ ژانویه (روز تحلیف ترامپ) نزدیک‌تر می‌شویم، بیش از هر زمان دیگر مورد بحث قرار می‌گیرد و از ۵ نوامبر که انتخابات آمریکا برگزار و ترامپ پیروز آن اعلام شد، تا به امروز دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده اما در این شرایط نه‌تنها رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، بلکه رئیس‌جمهور پزشکیان و سیدعباس عراقچی به‌عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی و حتی سایر مقامات کشورمان که دستی بر آتش دیپلماسی دارند، اعلام کرده‌اند که آماده مذاکره هستند.
به‌عنوان مثال، اخیراً عراقچی در سفر به قاهره و در مصاحبه با یک رسانه مصری اعلام کرد که «ما همچنان منتظر تصمیم طرف‌هایی هستیم که با آنها وارد مذاکرات شدیم که این طرف‌ها سه کشور اروپایی، چین، روسیه و طرف آمریکایی بود که از این گروه خارج شد». عراقچی گفت: ایران نسبت به مسالمت‌آمیز بودن پرونده هسته‌ای خود اطمینان کامل داریم و مانعی برای مشارکت دادن دیگران نداریم و حتی بعد از عقب‌نشینی آمریکا از مذاکرات، ما به هیچ وجه میز مذاکرات را ترک نکردیم و همواره آماده ورود به مذاکرات شرافتمندانه براساس احترام و منافع متقابل هستیم. وی تصریح کرد: دکترین نظامی و امنیتی ایران به هیچ وجه براساس در اختیار داشتن سلاح هسته‌ای نیست. وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران گفت: امکان دستیابی به برخی راه حل‌ها با روش‌های مسالمت‌آمیز جهت جلوگیری از تشدید تنش و چارچوب کاری دیپلماتیک وجود دارد.
اینکه آیا صرفاً اعلام آمادگی کافی است یا خیر، موضوعی دیگر است، اما حداقل از ظواهر امر اینگونه برمی‌آید که سیاست خارجی کشور باید به سمت چابک‌سازی پیش برود که به نظر می‌رسد این اقدام در دستور کار خواهد بود.
