توسط : وزیر علوم: بیش از ۱۲هزار پژوهشگر از کشور مهاجرت کرده اند
گروه اجتماعی: روز شنبه ۲۹ شهریور ۱۴۰۴ حسین سیماییصراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران، نشست خبری خود با خبرنگاران را در دانشگاه تربیت مدرس برگزار کرد. یکی از مهمترین محورهای نشست به آمار مراکز دانشگاهی اختصاص داشت. سیماییصراف تأکید کرد که آمار ۲۳۰۰ دانشگاهی که گاهی در فضای عمومی گفته میشود، صحیح نیست. وی توضیح داد که ۱۰۵ دانشگاه دولتی وجود دارد و دانشگاه آزاد اسلامی حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ واحد دارد همچنین دانشگاه جامع علمی-کاربردی و دانشگاه ملی مهارت هم شعب متعددی دارند. او گفت اگر شعب را کنار بگذاریم، تعداد «دانشگاه به معنای واقعی» حدود ۱۱۰ عدد است اما جمع واحدها و شعب به حدود ۱۸۰۰ میرسد. از نگاه او، گسترش مراکز و شعب «آزاردهنده» است و به کاهش کیفیت آموزش منجر شده است؛ به همین دلیل برنامه «آمایش آموزش عالی» با هدف ساماندهی و کیفیسازی تدوین شده و در شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی میشود . وزیر علوم درباره سهمیههای کنکور نیز گفت این موضوع جزو مطالبات رئیسجمهور برای تحقق عدالت آموزشی است. او توضیح داد که در طول سالها، سهمیههای متعدد شکل گرفتهاند و برخی از آنها کارکرد خود را از دست دادهاند؛ وزارت علوم بههمراه وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد طی چند مرحله، پیشنهاد اصلاح سهمیهها را به رئیسجمهور ارائه کرده و اکنون این پیشنهادها در انتظار تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی است. او معتقد بود برای ساماندهی سهمیهها باید مرجع تصمیمگیری یکپارچه باشد زیرا بخشی از سهمیهها توسط مجلس و بخشی دیگر توسط شوراهای دیگر تصویب میشود.
نقد اداره «کمونیستی» خدمات
یکی از نکات بحثبرانگیز نشست، تعبیر «اداره کمونیستی» درباره نحوه ارائه خدمات رفاهی در دانشگاهها بود. سیماییصراف گفت که در حال حاضر خدماتی مانند تغذیه بهصورت دولتی و با تصدیگری کامل دانشگاه ارائه میشود اما رضایت چندانی وجود ندارد. وی اعلام کرد که سال گذشته ۱۱ همت برای تغذیه هزینه شده که معادل ۲۲ درصد بودجه آموزش عالی است. از نظر او این مدل مدیریت منجر به هزینههای بالا و بهرهوری پایین شده و باید به سوی برونسپاری و استفاده از بخش خصوصی حرکت کرد. به گفته وزیر، امسال یک شرکت غذایی در دو دانشگاه بزرگ خدمات ارائه میدهد و در ۱۷ دانشگاه «رستوران مکمل» راهاندازی خواهد شد. هدف این اقدامات، کاهش هزینهها، افزایش کیفیت و استفاده از ظرفیت دانشجویان در مدیریت خدمات است. او در ادامه از فرسودگی برخی خوابگاهها سخن گفت و تأکید کرد که اگرچه تعمیرات جزیی انجام شده اما بسیاری از خوابگاهها نیازمند بازسازی اساسی هستند. وی گفت دانشجو باید تنها دغدغه تحصیل داشته باشد و فراهم کردن رفاه او وظیفه دانشگاه است.
عفو دانشجویان و رویکرد به سیاست در دانشگاه
موضوع محرومیت دانشجویان و عفو رهبری نیز مطرح شد. سیماییصراف تأکید کرد که بیش از ۳۰۰ دانشجو که در دولت فعلی در یک، دو یا سه ترم از تحصیل محروم شده بودند همگی به کلاسهای درس بازگشتند و هیچ پروندهای باقی نمانده است. او افزود عفو رهبری شامل دانشجویانی میشود که در زندان هستند و شرط آن، درخواست عفو از سوی خود دانشجو است . وی همچنین تأکید کرد که «دانشگاه خانه احزاب نیست» و نباید دانشجو، ابزار دست سیاستمداران شود. با این حال، او به ضرورت حساسیت دانشجویان نسبت به سرنوشت کشور اشاره کرد و گفت، همکاری خوبی میان وزارت علوم و نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاهها برای تعیین خطمشی وجود دارد.
مهاجرت ۱۲ هزار پژوهشگر و پیامدهایش
یکی از نکات مهم نشست، گزارشی از مهاجرت پژوهشگران بود. سیماییصراف اعلام کرد که از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ بیش از ۱۲ هزار پژوهشگر از کشور مهاجرت کردهاند. او گفت این افراد اغلب در دانشگاههای ایران تحصیل کرده و شامل فارغالتحصیلان کارشناسی ارشد، دکتری و اعضای هیات علمی بودهاند. به گفته او این پژوهشگران در قالب دانشگاهها یا پژوهشگاههای خارجی ۲۸ هزار مقاله علمی منتشر کردهاند و اگر این مقالات به نام دانشگاههای ایرانی ثبت میشد، رتبه علمی کشور ۱۴ بود؛ در حالی که اکنون ایران رتبه ۱۷ را دارد . وزیر علوم، مهاجرت پژوهشگران را «زیان» برای کشور دانست و گفت، مهمترین دلایل آن اقتصادی و اجتماعی است؛ پژوهشگران نیز به تأمین معیشت و منزلت اجتماعی نیاز دارند. او افزود برخی بهدلیل جذابیتهای مقصد و امکانات پژوهشی بهتر کشور را ترک میکنند و این تصمیمها شخصی است. وی همچنین به کاهش شدید اعزام اعضای هیات علمی برای فرصت مطالعاتی اشاره کرد و گفت، تعداد استادانی که به فرصت مطالعاتی میروند اکنون نزدیک به صفر است در حالی که این رقم در گذشته به بیش از دو هزار نفر میرسید. برای جبران این وضعیت، وزارت علوم بهدنبال تامین منابع مالی برای اعزام استادان و دانشجویان، بهویژه در حوزههایی مانند هوش مصنوعی، به خارج از کشور است. علاوه بر این چند تفاهمنامه برای احداث آزمایشگاههای ملی و مرجع امضا شده که هر کدام یک همت بودجه میگیرند . سیماییصراف در پاسخ به پرسشی درباره فعال شدن سازوکار «اسنپـبک»(مکانیسم ماشه) و تأثیر آن بر دانشگاهها گفت که طبق پروتکلهای یونسکو و حقوق بینالملل، تحریمها نباید حوزه علم و پژوهش را در برگیرد. وی یادآور شد که این موضوع را در جلسات بینالمللی به طرفها گوشزد کرده اما مشاهده کرده که تحریمها عملاً به حوزه علم و فناوری کشور کشیده شده است. او گفت هنوز مشخص نیست در صورت فعال شدن این سازوکار، شرایط چگونه خواهد بود اما ایران تجربه مقابله با تحریمها را دارد و تلاش خواهد کرد، اثر آنها را با «نبوغ ایرانی» کاهش دهد . وزیر علوم همچنین از تلاش برای کاهش اثر تحریمها بر دسترسی به پایگاههای علمی خبر داد و گفت، بیش از هزار میلیارد تومان برای تمدید اشتراک پایگاههای نشریات بینالمللی پرداخت شده است. در بخش دیگری از نشست، او به اهمیت رتبهبندیهای بینالمللی اشاره کرد. سیماییصراف گفت، نمیتوان نسبت به رتبهبندیها بیتفاوت بود زیرا جایگاه علمی دانشگاهها موجب جذب دانشجویان و سرمایهگذاری میشود. بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه، رتبه علمی ایران باید تا پایان برنامه به ۱۴ برسد؛ در حالی که ۱۵ سال پیش این رتبه بالای ۵۰ بوده است. وی افزود که اکنون ایران در حوزه هوش مصنوعی، رتبه ۱۴ جهان و رتبه نخست منطقه را دارد و باید این جایگاه حفظ و ارتقا یابد.
