توسط : پاسداشت “رسول جعفریان”
پاسداشت چهره و آثار مکتوب دکتر رسول جعفریان با عنوان «جست‌وجوگر گذشته، دغدغه‌مند آینده» به همراه رونمایی از کتاب «آفاق دانایی» که به کوشش حامد زارع و توسط نشر روزنه منتشر شده، عصر یک‌شنبه ۱۶ دی در خبرآنلاین برگزار شد. علی‌اکبر ناطق‌نوری، علی لاریجانی، عبدالحسین معزی، احمد واعظی، محمدمهدی معراجی، مهدی مهریزی، محمود گلزاری، محسن اسماعیلی، محمد نهاوندیان، منصور صفت‌گل، سیدفرید قاسمی و منوچهر مرادی‌سبزوار از جمله شخصیت‌های سیاسی و دانشگاهی بودند که در این مراسم حضور داشتند. در این مراسم هم‌چنین پیام‌هایی از آیت‌الله جعفر سبحانی، دکتر مسعود پزشکیان، آیت‌الله سیدمصطفی محقق‌داماد، حجت‌الاسلام سیدعلی قاضی‌عسگر و وزرای علوم و فرهنگ قرائت شد.
پاسداشت فرهنگ و دانش
حجت‌الاسلام محمدمهدی معراجی به عنوان نخستین سخنران مجلس پاسداشت رسول جعفریان ابتدا پیام آیت‌الله سبحانی را قرائت کرد. او هم‌چنین پیام و هدیه ویژۀ حجت‌الاسلام شهرستانی، نمایندۀ آیت‌الله سیستانی و هدیۀ ویژۀ کتابخانههای تخصصی زیر نظر آیت‌الله سیستانی را به رسول جعفریان اهدا کرد. معراجی پاسداشت رسول جعفریان را ادای احترام به کتاب و کتاب‌شناسی دانست و او را چهره‌ای اثرگذار و ماندگار در عرصۀ تولید آثار ماندگار برای حوزه و دانشگاه دانست. علیرضا معزی، مدیرعامل خبرآنلاین، هم در سخنانی گفت: «علت برگزاری این مراسم در خبرآنلاین، انتشار ۱۷ سال یادداشت‌ها و مقالات دکتر جعفریان در گروه وبلاگ خبرآنلاین است. اساساً رونمایی از کتاب یکی از رویکردها و سنت‌های خبرآنلاین است، امروز نیز در تداوم آن سنت رونمایی از کتاب دکتر رسول جعفریان را در دستور کار قرار دادیم. بهانۀ دوم برای برگزاری این مراسم گردهم آمدن اهالی فرهنگ به بهانه فرهنگ، علم و دانش است.»
در ادامه رونمایی از کتاب «آفاق دانایی» با پیامی از محمدمنصور هاشمی، پژوهش‌گر حوزۀ فلسفه دربارۀ مجموعه کتاب گفت‌وگوها با شخصیت‌های فرهنگی به کوشش حامد زارع انجام شد. در ادامه حامد زارع طی سخنانی با اشاره به این‌که تکریم تکاپوهای چند دهه‌ای رسول جعفریان، گرامی‌داشت کتاب است، گفت: «اما سوال این است که چرا؟ پاسخ این است که چون جعفریان کتاب‌شناس است، می‌داند چه کتابی را بخواند؛ کتاب‌خوان است، می‌داند چه بخشی از کتاب را بخواند؛ کتاب‌دان است یعنی می‌داند چه کتابی را در دسترس بقیه قرار دهد، هم‌چنین کتاب‌باز است و می‌داند در چه دکان و حجره‌ای دنبال چه کتابی بگردد. این ویژگی‌ها را اگر در جوار خصلت‌هایی چون ناشر بودن، نویسنده بودن و مصحح بودن بگذاریم متوجه می‌شویم که تکریم رسول جعفریان گرامی‌داشت کتاب است.»
سمیه توحیدلو، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز در سخنانی با محور قرار دادن دغدغه‌های دکتر جعفریان دربارۀ فناوری‌های نو و کتابخانههای جدید گفت: «دغدغۀ جناب جعفریان همواره در مورد فناوری‌های نو و کتابخانههای دیجیتال است. چیزی که بسیار کم به آن پرداختیم در حالی که جزو نیازهای آینده بوده و اساساً هر تاخیر در این عرصه سبب می‌شود که بر خلاف سایر تکنولوژی‌ها، تاخیر ما در این گستره بیشتر و بیشتر شود. دکتر جعفریان بسیار در این عرصه پیشرو هستند. حجت‌الاسلام عبدالحسین معزی، نمایندۀ ولی‌فقیه در جمعیت هلال‌احمر نیز در ادامۀ این مراسم گفت: این جلسه اکرام استادی است که زندگی‌نامه‌اش تعجب‌برانگیز است. بخش نخست کتاب آفاق دانایی در سپهر تمدن اسلامی زندگی‌نامه است و بسیار متعجب شدم وقتی خواندم یک نوجوان از اصفهان به حوزه می‌آید و در سال‌های بعد در طول فعالیت خود آثار متعددی را به رشتۀ تحریر درمی‌آورد؛ او قبل از هر صفت دیگری سخت‌کوش بوده و دل‌باختۀ کتاب است.»
استقلال علمی
دکتر رضا منصوری، فیزیک‌دان و استاد بازنشستۀ دانشگاه صنعتی شریف در مراسم پاسداشت دکتر جعفریان به صورت (برخط) حضور یافت و طی سخنانی گفت: «رسول جعفریان تنها کسی است که دربارۀ مفهوم علم در دوره اسلامی یا در دوران طلایی اسلام مطلب نوشته که در آن دوران مسلمانان در مورد علم چگونه فکر می‌کردند و واژۀ علم چه معنایی داشت؛ البته او در آثار اخیر خود از کلمه خرافه کمتر استفاده کرده و بیشتر واژۀ «شبه علم» را به کار می‌برد؛ در طول ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته مخالفت‌هایی در نقد نوشته‌های او دیدم. چراکه برخی وقتی از ترکیب و تمدن اسلامی ایرانی استفاده می‌شود، خوش‌شان نمی‌آید؛ مسألۀ دیگر این‌که ارزش کار جعفریان در استقلال‌اش است؛ یعنی این آثار مستقل از این هستند که وارد ارزش‌سنجی شوند بلکه او تلاش می‌کند تا در آثار خود این مسأله را مشخص کند که مسلمانان در مورد موضوعات مختلف از جمله علم چه تصوری داشتند. در کتاب آفاق دانایی، جعفریان نشان می‌دهد که نتوانسته وابستگی عمیقی که به حوزه دارد را از خود جدا کند؛ این وابستگی به او اجازه نداده است که به صراحت، نظر خود را در مورد علوم انسانی اسلامی بیان کند.»
اقدام شجاعانه جعفریان
علی لاریجانی دیگر سخنران مراسم پاسداشت جعفریان بود و در بخشی از سخنانش گفت: «زمانی که دکتر جعفریان در کتابخانه مجلس حضور داشت همۀ کتب و نسخه خطی را بارگذاری کرد که البته بسیاری در آن زمان به او خرده گرفتند اما این کار شجاعانه واقعاً قابل تقدیر بود؛ از سوی دیگر او در مورد مسایل فرهنگی و سیاسی نیز اظهار نظر می‌کند و شجاعانه هم نظراتش را می‌گوید که گاهی هم کار دستش می‌دهد. نکتۀ دیگر این‌که حجت‌الاسلام جعفریان در جمع‌آوری شواهد و استنادات تاریخی نظیر ندارد، اصلاً شاید به تعبیری به مزاح بگوییم که یک بیماری دارد که دوست دارد همه این موارد را جمع کند. یک بار در قم دیدم ایشان مجموعه‌ای از اطلاعیه‌های مراسم ترحیم را جمع کرده و با شوق و ذوق برای ما نقل می‌کرد. آن زمان من مسئول پروندۀ هسته‌ای بودم و داشتم این مجموعه را ورق می‌زدم، ناگهان یکی از اعلامیه‌ها را دیدم که نوشته بودم ترحیم مرحوم حاج‌علی هسته‌ای!»
وقف ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی
سیدفرید قاسمی هم در این مراسم ضمن گرامی‌داشت یاد و نام همۀ کتاب‌داران و مدیران کتاب‌خانه‌ها و کتاب‌آفرینان ایران گفت: «بسیاری بودند که عمر خود را در این راه گذاشتند؛ ما در تاریخ مدیریت کتابخانههای معاصر دو فصل داریم. یک فصل مربوط به دورۀ زنده‌یاد ایرج افشار است و دیگری مربوط به زنده‌باد رسول جعفریان. رسول جعفریان در این ۶۰ سال و ۶ ماه و ۸ روزی که عمر داشتند تا امروز ۴۷ سال است که با کتاب مانوس است. در محفل گرامی‌داشت ایرج افشار گفتم اگر پدرش موقوفه‌ای را برپا کرد، ایرج افشار خود را وقف کرد و ایرج افشار موقوفه ایران‌شناسی و زبان فارسی شد. در مورد دکتر جعفریان هم این حرف صادق است و او نیز خود را وقف ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی کرده است. اگر ما تاریخ اسلام و حج‌پژوهی را یک رده فرض کنیم، تاریخ معاصر، تاریخ تشیع، تاریخ صفویه و اخیراً قم پژوهی، بخشی از جست‌وجوهای ایشان است که با ایران‌شناسی مرتبط است.»
دکتر منصور صفت‌گل، استاد تاریخ دانشگاه تهران با اشاره به این‌که دکتر جعفریان در نسل‌های تاریخ‌نگاران جزو نسل جدید مورخان ایران دسته‌بندی می‌شود، گفت: «ما دو گروه بزرگ تاریخ‌نگار داشتیم و داریم و اکنون می‌شود آن‌ها را به دو نسل تقسیم کرد؛ قدمای مورخین که معمولاً مورخان پاره‌وقت بودند و دستۀ دوم و دوران ثانویه مورخان تمام‌وقت را داریم. رسول جعفریان از نسل جدید مورخان است. او خاستگاه علمایی و طلبگی دارد و در جرگه نسل جدید مورخان همواره تحقیقات او در سطح ملی و بین‌المللی موثر بوده تا جایی که همواره مورد استناد جوامع ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی واقع شده است، او افتخار ما در گروه تاریخ دانشگاه تهران است.» محمدعلی مهدوی‌راد و غلامرضا امیرخانی از دیگر سخنرانان این مراسم بودند. رسول جعفریان هم در پایان این مراسم سخن گفت: «من در زندگی خیلی خوش‌شانس بودم. از ناحیۀ داشتن رفقا و همراهان و روسای بسیار خوب که خدا را سپاس می‌گویم. من خیلی به مردم خوش‌بین هستم و اعتماد بسیار زیادی دارم. از دورۀ طلبگی دوستانی دارم که موفقیت‌های خودم را مدیون حمایت‌های آن‌ها از جمله علی لاریجانی هستم. اما نکتۀ دیگر این‌که اگر تفکری قرار است در کشور شکل بگیرد، حریت است. حریت یعنی این‌که انسان از گذشته، از آن سنت‌ها و عقاید آزاد باشد. این حریت را باید هدیه کند و زمینه را فراهم کند. اگر ایران قرار است آینده‌ای داشته باشد، در گرو آزادی‌خواهی و آزاداندیشی در حوزۀ اندیشه و تفکر باید باشد. باید فرصت برای افراد فراهم باشد که با حریت بیندیشند و حرف‌هایشان را بیان کنند و از نقد نترسند. متفکر ارزشمندترین عضو جامعه است ولی متفکری که آن حریت لازم را داشته باشد.»
