موسیقی به مثابه مسئولیت

روایت پری ملکی از نقش زنان در موسیقی ایران

پری ملکی، موسیقی‌دان و سرپرست گروه «خنیا» می‌گوید: «برای من موسیقی تنها یک فعالیت هنری نبود بلکه یک دغدغه و یک مسئولیت بود.» و نقش زنان را در موسیقی ایران بسیار پررنگ می‌داند.

حضور همیشگی موسیقی
این هنرمند در گفت‌وگو با ایسنا گفته است: «موسیقی همواره در زندگی‌ام حضور داشته و از کودکی با موسیقی ارتباطی عمیق برقرار کردم. از ۸ ‌سالگی در جمع دوستان و خانواده‌ام کنسرت اجرا می‌کردم. به یاد دارم پدرم یک رادیو خریداری کرده بود و من روزها همراه با مادرم برنامۀ گل‌ها را از جعبه موسیقی گوش می‌کردم. از دوران نوجوانی، دغدغه‌ام موسیقی بود و حتی زمانی که از ایران به خارج مهاجرت کردم، نتوانستم از این عشق فاصله بگیرم. من در آن دوران از ایران دور بودم و طبیعتاً با شرایط جدید در یک فضای متفاوت زندگی می‌کردم اما همیشه موسیقی در ذهن و قلبم بود چراکه هیچ‌چیز نمی‌تواند، جای این هنر بزرگ را بگیرد. وقتی به ایران برگشتم، احساس کردم باید همچنان در این مسیر حرکت کنم. برای من، موسیقی تنها یک فعالیت هنری نبود بلکه یک دغدغه و یک مسئولیت بود.»

تلاش برای حضور زن در موسیقی ایران
سرپرست گروه «خنیا» در پاسخ به این سوال که چه چیزی او را به ادامه مسیر هنری‌اش و تدریس تشویق کرده است، گفت: «در این سال‌ها، هدف اصلی من این بوده که هنرمندان جوان را پیدا کنم و آن‌ها را در مسیر درست هدایت کنم. وقتی می‌بینم که هنرجوهایم قابلیت‌های منحصربه‌فرد دارند، حس می‌کنم که هدفم را در زندگی پیدا کرده‌ام. در حال حاضر بیش از صد زن در گروه‌های آموزشی من حضور دارند و بسیاری از آن‌ها به خوانندگی و تدریس موسیقی در جای جای دنیا پرداخته‌اند. این برای من بسیار خوشحال‌کننده است که توانسته‌ام، بخشی از این حرکت را به جلو ببریم و در آموزش هنرمندان زن نقشی ایفا کنم. در همۀ این سال‌ها، همیشه هدفم این بوده که حضور زن در موسیقی ایرانی همچنان زنده بماند و تا آن‌جا که بتوانم در این راستا تلاش کنم.»

اشتراکات و افتراقات مکتب تهران و مکتب اصفهان
این هنرمند به بررسی تفاوت‌ مکتب‌های موسیقی ایرانی، به‌ویژه مکتب‌های آوازی تهران و اصفهان پرداخت و با اشاره به این‌که این دو مکتب در اصل از یک‌ پایه واحد سرچشمه می‌گیرند، توضیح داد: «مکتب تهران و مکتب اصفهان از لحاظ کلی به یک‌ پایۀ مشترک وصل هستند اما در جزئیات و نحوۀ اجرا، تفاوت‌هایی دارند؛ تفاوت‌هایی که بیشتر به سلیقه و شیوه اجرا برمی‌گردد. مکتب تهران اغلب تحریرهای بیشتری دارد و از نظر تکنیکی ممکن است کمی پیچیده‌تر باشد اما در نهایت، هدف همه این‌ها انتقال احساسات و مفاهیم از طریق آواز است. من همیشه به شاگردانم تأکید می‌کنم که باید ابتدا بیس و پایه موسیقی را خوب یاد بگیرند و بعد به هر مکتب و سبکی که علاقه دارند، بروند.» او با اشاره به این‌که خودش شاگرد استادان بزرگی مانند بنان، کریمی، جهان‌دار و پایور بوده است، تأکید کرد: «از هر یک از این استادان نکات بسیار ارزش‌مندی یاد گرفتم و این به من کمک کرد تا امروز بتوانم در کنار آموزش به دیگران، خودم هم به موسیقی ادامه دهم و معتقدم مکتب استاد بنان بسیار وسیع بود و با همۀ احترامی که برای اساتید عزیز قائل هستم اما باید یادآور شوم، بنان را طوری دیگر باید دید و شناخت.»

زبان جهانی موسیقی
سرپرست گروه «خنیا» دربارۀ تجربه‌هایش در اجراهای بین‌المللی و برخورد با مخاطبان غیرایرانی توضیح داد: «در بسیاری از کشورهای اروپاییف اجراهایی داشتم که اغلب تماشاگران آن‌ها ایرانی نبودند. این تجربه‌ها برای من بسیار جالب بود. در واقع، مخاطبان غیرایرانی به‌گونه‌ای واکنش نشان می‌دادند که نشان می‌دادف آن‌ها با موسیقی و احساسات آن ارتباط برقرار کرده‌اند حتی اگر زبان فارسی را نمی‌فهمیدند. در یکی از کنسرت‌ها در جنوب آلمان، شهردار شهر از من دعوت کرد که به مناسبت یک مراسم فرهنگی اجرا کنم. جالب این بود که بیشتر تماشاگران، غیرایرانی و از فرهنگ‌های مختلف بودند. آن‌ها بدون این‌که فارسی بدانند، درک عمیقی از موسیقی و شعر ایرانی پیدا کرده بودند.» او با اشاره به واکنش‌های مخاطبان غیرایرانی گفت: «این برای من خیلی جذاب بود که می‌دیدم، مردم می‌توانند بدون این‌که زبان را بفهمند، ارتباط معنوی و احساسی با موسیقی برقرار کنند. این نشان می‌دهد که موسیقی یک‌ زبان جهانی است که فراتر از مرزهای فرهنگی و زبانی، تأثیرگذار است.»
او در توضیح اهمیت شعر در موسیقی ایرانی تأکید کرد: «شعر و موسیقی در فرهنگ ایرانی کاملاً به هم آمیخته‌اند. موسیقی ایرانی بدون شعر نمی‌تواند، تأثیری عمیق بر شنونده بگذارد. شعرهایی که در موسیقی ایرانی استفاده می‌شود معمولاً دارای بار عاطفی بسیار زیادی هستند که خواننده باید توانایی انتقال آن‌ها را داشته باشد. همیشه به شاگردانم یاد می‌دهم که برای خواندن هر شعر باید بتوانند، بار عاطفی آن را به‌درستی منتقل کنند و شعر را طوری بخوانند که شنونده آن را احساس کند. این چیزی است که متأسفانه در برخی از خواننده‌ها وجود ندارد. بسیاری از خوانندگان تنها به تکنیک‌های آواز توجه دارند و به عمق شعر و معنای آن اهمیت نمی‌دهند. زنان نقشی بسیار پررنگ در دنیای موسیقی ایران داشتند. بسیاری از هنرمندان برجسته هم‌چنان یاد و آثارشان در خاطر مردم باقی‌ مانده است. در این سال‌ها تلاش زیادی کردم به زنان کمک کنم تا هنر خود را پیدا کنند و در فضای موسیقی حضور داشته باشند. باوجود تمام مشکلات، همچنان به دنبال این بودم که در آموزش و اجراهای موسیقی به زنان فرصتی برای نمایش توانمندی‌هایشان بدهم.»
پری ملکی در پایان این گفت‌وگو که در اصفهان انجام شده است با احترام به یاد ناهید دایی جواد، هنرمند اصفهانی اشاره کرد و گفت: «یاد این هنرمند فقید همیشه با من خواهد بود. او یکی از هنرمندانی بود که همیشه برای من الهام‌بخش بود. تحریرهای زیبای او، تاثیر عمیقی بر من گذاشت و همیشه برای من نمونه‌ای در موسیقی ایرانی باقی ماند.»