توسط : “امیر قطر” به سوریه رفت
گروه بین‌الملل: رفت‌وآمدهای دیپلماتیک به سوریه از سوی کشورهای منطقه و فرامنطقه موضوعی است که از زمان خروج بشار اسد از این کشور تا به امروز مطرح بوده و جریان داشته است. در این راستا بدون شک کشورهای اروپایی و ایالات‌متحده منافع خاص خود را دمشقِ پس از اسد دنبال می‌کنند و در امتداد آن کشورهای عربی و منطقه‌ای هم اهداف خود را دارند. به طور مثال ترکیه به عنوان حامی تسلیحاتی و اطلاعاتی تحریرالشام طی یک دهه گذشته با اعزام ابراهیم کالین، رئیس سرویس اطلاعاتی این کشور همچنین هاکان فیدان، وزیر خارجه آن به دمشق سعی داشت تا یک مانور قدرت متفاوت‌تر نسبت به سایر بازیگران دخیل در پرونده سوریه را به نفع خود رقم بزند. آنکارا حتی در این مسیر بارها سعی کرده تا به افکار عمومی منطقه بفهماند که اردوغان به زودی به دمشق سفر می‌کند و از سوی دیگر قرار است با کردهای مستقر در شمال سوریه هم وارد تقابل سخت و علنی شود.
در این روند حالا قطر به گونه‌ای دیگر ایفای نقش می‌کند. اواسط ژانویه بود که محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر برای اولین بار پس از سقوط نظام بشار اسد در دمشق با احمد الشرع ملقب به «محمد الجولانی» رئیس دولت جدید سوریه و فرمانده گروه معارضان مسلح تحریرالشام دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار طیف وسیعی از مسائل دوجانبه از جنس سیاسی و اقتصادی میان طرفین به بحث گذاشته شد و نخست‌وزیر قطر صراحتاً تصرف منطقه حائل جولان توسط اسرائیل را محکوم کرد و گفت که ارتش رژیم اسرائیل باید فوراً از آن عقب‌نشینی کند. سفر محمد بن عبدالرحمن آل ثانی به سوریه را شاید باید اولین اقدام دیپلماتیک قطر در راستای تحکیم روابط با دمشق به رهبری جولانی دانست که البته در این راستا قطر دسامبر ۲۰۲۴ سفارت خود در دمشق که در ژوئیه ۲۰۱۱ تعطیل شده بود راا بازگشایی و به نوعی حضور رسمی خود در این کشور را علنی کرد.
سفر پس از ۱۳ سال
آنچه حالا و در این راستا مهم جلوه می‌کند صرفاً عادی شدن روابط قطر با دمشق نیست و نبوده بلکه (پنج‌شنبه) تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر پس از ۱۳ سال وارد دمشق شد و مورد استقبال جولانی قرار گرفت. در نمای اول باید توجه داشت که امیر قطر به عنوان نخستین حاکم عربی پس از سقوط دولت بشار اسد برای گفت‌وگو با حاکمان جدید سوریه به دمشق سفر کرده و همین موضوع نشان می‌دهد که قطر به دنبال مخابره این پیام است که نسبت به سایر اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس و حتی اتحادیه عرب در سوریه از نفوذ بیشتری برخوردار است.
دیوان امیری قطر با صدور بیانیه‌ای پس از دیدار امیر قطر با احمد الشرع سرکرده تحریرالشام و رئیس دولت موقت سوریه اعلام کرد، امیر قطر در این دیدار از تلاش‌های دولت سوریه برای دستیابی به ثبات و حفظ توانایی‌های این کشور قدردانی کرده و بر حمایت کشورش از وحدت، حاکمیت و استقلال سوریه تاکید کرده است. در این بیانیه آمده است که امیر قطر در این دیدار بر نیاز فوری به تشکیل دولتی که نماینده همه اقشار مردم سوریه باشد، تاکید کرد. دیوان امیری قطر در بیانیه خود افزوده است که امیر قطر همچنین گفت، کشورش از سوری‌ها برای دستیابی به وضعیت وحدت، عدالت و آزادی حمایت می‌کند. در این دیدار که در کاخ «الشعب» دمشق انجام شد جولانی، رئیس دوره انتقالی سوریه نیز به امیر قطر تاکید کرد که مرحله آتی شاهد همکاری راهبردی میان دو کشور خواهیم بود.
به موازات این دیدار، اسعد الشیبانی، وزیر امور خارجه دولت موقت سوریه در نشست خبری مشترک با محمد بن‌عبدالعزیز بن‌صالح الخلیفی، وزیر مشاور در امور خارجی قطر در دمشق، گفت که «ما از سفر امروز امیر قطر و هیات همراه وی به سوریه استقبال می‌کنیم. ما با طرف قطری بازسازی سوریه را مورد رایزنی قرار دادیم. در دیدارهای امروز با مقامات قطری، چارچوب کلی بازسازی سوریه بررسی شد». او افزود: ما خواهان تعمیق روابط برادری با قطر هستیم. قطر متحد ثابت ملت ما طی ۱۴ سال گذشته بوده همچنین بازسازی سوریه بازگرداننده امید و ساختن آینده است. وزیر مشاور در امور خارجی قطر نیز گفت که شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر با احمد الشرع، رئیس دوره انتقالی سوریه درباره موضوعات متعددی گفت‌وگو کرده و بحث توسعه روابط اقتصادی دو کشور هم در این راستا یکی از محورهای اصلی به حساب می‌آید.
در این راستا، وزارت خارجه قطر در بیانیه‌ای اعلام کرد که دوحه از گام‌های جدید برای بازسازی شاکله حکومت سوریه و افزایش و تقویت یکپارچگی میان همه جریان‌های این کشور در راستای استقرار صلح و امنیت و ثبات و توسعه و شکوفایی استقبال می‌کند. دستگاه دیپلماسی قطر در این بیانیه تاکید کرد که مرحله سرنوشت‌ساز کنونی در سوریه نیازمند محدود شدن سلاح در دست یک ارتش واحد متشکل از همه جریان‌ها بدون کنار گذاشتن و استثنا کردن برخی جریان‌‌هاست.
ریاست‌جمهوری موقت ۴ ساله
نکته بسیار مهمی که به موازات این سفر باید مورد توجه قرار بگیرد این است که ورود امیر قطر تنها یک روز پس از آن به دمشق انجام شد که دفتر ریاست جمهوری سوریه در بیانیه کوتاهی الجولانی را به عنوان «رئیس‌جمهور سوریه» در دوره چهارساله دولت انتقالی در این کشور معرفی کرد. در این خصوص چهارشنبه‌شب و ساعاتی قبل از ورود امیر قطر به دمشق حسن عبدالغنی، رئیس اداره عملیات نظامی سوریه در بیانیه‌ای اعلام کرد که احمد الشرع را به عنوان رئیس کشور در مرحله انتقالی معرفی می‌کنیم و او نماینده کشور در صحنه بین‌المللی است. اگرچه پس از اعلام این خبر (جمعه) سلمان بن‌عبدالعزیز آل‌سعود، پادشاه عربستان و محمد بن‌سلمان، ولیعهد و رئیس شورای وزیران سعودی به الجولانی به مناسبت تصدی پست ریاست جمهوری سوریه در دوره انتقالی تبریک گفتند، اما باید توجه داشت که ورود امیر قطر به دمشق به نوعی نشان می‌دهد که دوحه به صورت مشخص هدف‌گذاری خود در دمشق را انجام داده است.
اینکه تا چه حد قطر و تیم جولانی از حیث ایدئولوژیک با یکدیگر هماهنگ هستند صرفاً بخشی از روابط میان دوحه و دمشق است اما موضوع مهم‌تر این است که قطری‌ها از ابتدای بحران سوریه یعنی از سال ۲۰۱۱ تا به امروز در دمشق، بخشی از این سناریو بوده‌اند که البته یک ضلع آن ایالات‌متحده به عنوان طراح اصلی و ضلع دیگرش ترکیه به عنوان حامی نظامی- امنیتی حضور داشته است.
قطر حالا به دنبال این است که در بازسازی سوریه مشارکت کند و باید توجه داشت که این اقدام دوحه نشأت گرفته از رقابت این کشور با سعودی‌ها و تا حدودی اماراتی‌هاست. دوحه از قدیم‌الایام در دمشق وارد یک جنگ پنهان و پشت پرده‌ای با ریاض بود و حالا که نظام بعث در آنجا سقوط کرده به دنبال آن است تا علاوه بر نفوذ سیاسی و فرهنگی بتواند با اهرم اقتصادی، خود را در شام تثبیت کند. این در حالی است که اخیراً دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده هم در جمع خبرنگاران در مورد سیاست دولت وی در دمشق اعلام کرده که «ما در سوریه دخالت نمی‌کنیم، آنها به اندازه کافی مشکلات و هرج‌ومرج در آنجا دارند. آنها نیازی به مداخله ما ندارند». بر همین اساس قطر محیط را برای توسعه نفوذ خود در دمشق فراهم دیده و حالا در حال عملیاتی کردن آن و هدف‌گذاری برای آینده در دمشق است.
