توسط : روز گذشته دلار تا مرز ۸۳هزارتومان کاهش یافت. ممکن است دلار به ۷۰هزار تومان نیز برسد
بانک مرکزی هرچه تلاش کند، نمی‌تواند قیمت دلار را طی چند روز ۱۵ تا ۲۰ درصد کاهش دهد اما این کار از سیاست تنش‌زدایی و بهبود رابطه با جهان برمی‌آید. البته هنوز برای قضاوت زود است اما از شواهد برمی‌آید که روند کاهش قیمت دلار در بازارهای غیررسمی همچنان ادامه دارد. براساس اطلاعات موجود، قیمت دلار در بازارهای غیررسمی طی یک هفته گذشته کاهش قابل توجهی داشته و از حدود ۱۰۳ هزار تومان در اوایل هفته به میانه‌های کانال ۸۰ هزار تومان در ۲۴ فروردین ۱۴۰۴ رسیده است. اگر این روند ادامه پیدا کند، احتمالاً دلار کانال ۷۰ هزار تومان را نیز لمس می‌کند. البته همه چیز بستگی به مذاکرات هسته‌ای و سیاست‌های آینده بانک مرکزی دارد و اگر خللی در این روند ایجاد نشود، می‌توان امیدوار بود که هزینه ترس مردم از دلار تخلیه شود و قیمت‌ها به مقادیر پایین‌تر سوق پیدا کند.
این کاهش چشمگیر، که در زمانی کوتاه رخ داده، بیش از هر چیز به عوامل روانی و انتظاری در بازار وابسته است. اخبار مثبت از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان، که در روزهای اخیر به گوش رسیده، توانسته اعتماد نسبی به آینده روابط بین‌المللی ایران را در میان فعالان بازار تقویت کند. این خوش‌بینی همراه با کاهش تقاضای فصلی و مداخلات هدفمند بانک مرکزی در عرضه ارز به معامله‌گران و دلالان سیگنال داده که نگهداری دلار در شرایط کنونی ممکن است با زیان همراه باشد. در نتیجه، عرضه ارز توسط دارندگان خرد و کلان افزایش یافته و این امر به شتاب گرفتن روند کاهشی قیمت کمک کرده است. کاهش قیمت دلار می‌تواند، اثرات مثبتی بر معیشت مردم داشته باشد. اگر این روند ادامه یابد و به کاهش قیمت کالاهای وارداتی منجر شود، قدرت خرید خانوارها تا حدی بهبود خواهد یافت. با این حال تجربه‌های گذشته نشان داده که کاهش قیمت ارز در ایران اغلب با تاخیر به بازار کالاها منتقل می‌شود و برخی فعالان تجاری ممکن است از این فرصت برای حفظ حاشیه سود خود استفاده کنند.
با این حال، پایداری این روند به عوامل متعددی وابسته است. نخست، مذاکرات هسته‌ای و احتمال دستیابی به توافقی پایدار که بتواند بخشی از تحریم‌های اقتصادی را کاهش دهد، نقشی کلیدی خواهد داشت. آزادسازی منابع ارزی بلوکه شده ایران در کشورهایی مانند عراق، کره‌جنوبی یا چین می‌تواند به طور مستقیم ذخایر ارزی کشور را تقویت کند و دست بانک مرکزی را برای مدیریت بازار بازتر کند. دوم، سیاست‌های پولی و مالی دولت و بانک مرکزی در کنترل تورم و نقدینگی اهمیت بسزایی دارد. تورم بالا، که همچنان یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران است، می‌تواند بار دیگر انتظارات افزایش قیمت دلار را زنده کند و روند کنونی را معکوس سازد.
کاهش تقاضا در بازار طلا به دلیل کاهش معاملات، باعث شده که بخشی از نقدینگی که معمولاً به سمت خرید طلا یا ارز هدایت می‌شد از بازار خارج شود. این امر به کاهش فشار بر بازار ارز کمک کرده است. همچنین در شرایطی که چشم‌انداز روشن نیست برخی سرمایه‌گذاران ترجیح داده‌اند، نقدینگی خود را از بازارهای پرریسک مانند ارز خارج کنند و منتظر سیگنال‌های واضح‌تر بمانند.
از سوی دیگر، باید به نقش بازارهای موازی نیز توجه کرد. کاهش قیمت دلار معمولاً با افت تقاضا در بازارهایی مانند طلا و سکه همراه است، اما اگر بورس تهران بتواند با سیاست‌های حمایتی دولت به جذابیت بیشتری دست یابد، بخشی از نقدینگی سرگردان به‌جای بازار ارز به سمت بازار سرمایه هدایت خواهد شد. این امر می‌تواند فشار بر بازار ارز را کاهش دهد و به تثبیت قیمت‌ها در سطوح پایین‌تر کمک کند. در سطح اجتماعی نیز، کاهش قیمت دلار می‌تواند اثرات مثبتی بر معیشت مردم داشته باشد. اگر این روند ادامه یابد و به کاهش قیمت کالاهای وارداتی منجر شود، قدرت خرید خانوارها تا حدی بهبود خواهد یافت. با این حال، تجربه‌های گذشته نشان داده که کاهش قیمت ارز در ایران اغلب با تاخیر به بازار کالاها منتقل می‌شود و برخی فعالان تجاری ممکن است از این فرصت برای حفظ حاشیه سود خود استفاده کنند. بنابراین، نظارت دقیق دولت بر بازارهای کالاهای اساسی ضروری است تا منافع کاهش قیمت دلار به طور مستقیم به مردم برسد.
آینده چه می‌شود؟
این یک واقعیت است که بازار ارز ایران به‌شدت تحت تاثیر عوامل روانی و انتظارات معامله‌گران است. به طور مثال اخبار مثبت، حتی اگر قطعی نباشند، می‌توانند رفتار معامله‌گران را تغییر دهند. در روزهای اخیر، شایعات و اخبار مرتبط با احتمال توافق یا آزادسازی منابع ارزی بلوکه شده ایران باعث شده است که برخی از دارندگان ارز، به‌ویژه دلالان، اقدام به فروش دلار کنند. این عرضه اضافی به کاهش قیمت‌ها کمک کرده است. همچنین انتشار پرفشار اخباری مبنی بر کاهش قیمت دلار در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی باعث شده که برخی معامله‌گران برای جلوگیری از زیان، ارز خود را سریع‌تر به فروش برسانند. در ماه‌های گذشته، افزایش قیمت دلار تا مرز ۱۰۰ هزار تومان با جو هیجانی و هجوم مردم برای خرید ارز همراه بود. اما با فروکش کردن این هیجان و بازگشت آرامش نسبی به بازار، تقاضای کاذب برای دلار کاهش یافته است. با نگاهی به آینده، سناریوهای مختلفی پیش‌روی بازار ارز قرار دارد. در بهترین حالت، اگر مذاکرات دیپلماتیک به نتیجه‌ای ملموس برسد و گشایش‌های اقتصادی، مانند افزایش صادرات نفت یا دسترسی به منابع ارزی، محقق شود، می‌توان انتظار داشت که دلار حتی به کانال‌های پایین‌تر از ۷۰ هزار تومان نیز نزدیک شود. اما در مقابل، هرگونه اختلال در مذاکرات، افزایش تنش‌های منطقه‌ای، یا سیاست‌گذاری نادرست داخلی می‌تواند بار دیگر بازار را به سمت نوسان‌های بیشتر سوق دهد. از این‌رو، مدیریت انتظارات عمومی و شفافیت در سیاست‌گذاری‌ها نقشی تعیین‌کننده در حفظ ثبات کنونی خواهد داشت. در نهایت، باید تاکید کرد که اقتصاد ایران همچنان با چالش‌های ساختاری عمیقی مواجه است. کاهش قیمت دلار، هرچند خبری خوشایند برای مردم و فعالان اقتصادی است، تنها یک علامت از تحولات جاری است و نمی‌تواند به تنهایی نشان‌دهنده بهبود پایدار باشد. اصلاحات اقتصادی، ازجمله کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، تقویت تولید داخلی و بهبود محیط کسب‌وکار، لازمه‌هایی هستند که بدون آنها، هرگونه کاهش قیمت ارز شکننده و ناپایدار خواهد بود. بنابراین، درحالی که روند کنونی نویدبخش به نظر می‌رسد، باید با احتیاط به آن نگریست و منتظر تحولات روزهای آینده ماند.
دلایل کاهش قیمت دلار
در میان دلایلی که برای کاهش قیمت دلار می‌توان برشمرد، بیشترین وزن را باید به عوامل سیاسی و دیپلماتیک داد که به ایجاد خوش‌بینی در بازار ارز منجر شده است. به طور مشخص، اخبار مربوط به مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات‌متحده، به‌ویژه مذاکراتی که اخیراً برگزار شد، سیگنال مثبتی به بازار ارسال کرده است. این مذاکرات، حتی اگر به نتایج فوری منجر نشده باشند، این امیدواری را ایجاد کرده که ممکن است گشایش‌هایی در زمینه رفع تحریم‌ها یا بهبود روابط دیپلماتیک رخ دهد. کاهش فشار تحریم‌ها می‌تواند به افزایش دسترسی ایران به منابع ارزی، ازجمله درآمدهای نفتی، منجر شود که مستقیماً بر عرضه ارز در بازار تاثیر می‌گذارد.
در همین حال باید اثر کاهش تنش‌های منطقه‌ای را هم در نظر گرفت که در مقایسه با ماه‌های گذشته کاهش یافته است. این آرامش، تقاضای احتیاطی برای دلار را به‌عنوان دارایی امن کاهش داده و به تثبیت بازار ارز کمک کرده است. در کنار عوامل سیاسی، عوامل اقتصادی داخلی نیز نقش مهمی در کاهش قیمت دلار ایفا کرده‌اند. به طور مشخص، افزایش عرضه ارز توسط بانک مرکزی در مقاطعی از طریق تزریق ارز به بازار تلاش کرده تا قیمت دلار را کنترل کند. این اقدام، به‌ویژه در زمان‌هایی که تقاضای فصلی کاهش می‌یابد، می‌تواند به کاهش قیمت‌ها منجر شود. گزارش‌ها حاکی از آن است که عرضه ارز در بازارهای غیررسمی در روزهای اخیر افزایش یافته است. از سوی دیگر، در هفته‌های گذشته، تقاضا برای سفرهای خارجی فروکش کرده که کاهش تقاضای تجاری و مسافرتی را به دنبال داشته است. کسب‌وکارها نیز در یک ماه گذشته به دلیل تعطیلات نوروز، فعالیت کمتری داشتند که فشار بر قیمت دلار را کم کرده است.
هرچند تحریم‌ها همچنان محدودیت‌های قابل‌توجهی بر صادرات نفت ایران تحمیل می‌کنند، اما گزارش‌هایی از افزایش صادرات نفت به کشورهایی مانند چین و بهبود تهاتر نفت با کالاهای اساسی وجود دارد. این امر به افزایش نسبی ذخایر ارزی کشور کمک کرده و توان بانک مرکزی برای مداخله در بازار را تقویت کرده است.
از سوی دیگر، اگرچه نرخ تورم در ایران همچنان بالاست اما برخی اقدامات بانک مرکزی برای کنترل رشد نقدینگی به کاهش انتظارات تورمی کمک کرده است. کاهش انتظارات تورمی باعث می‌شود که مردم کمتر به سمت خرید دلار به‌عنوان ابزار حفظ ارزش دارایی حرکت کنند.
جمع‌بندی
کاهش قیمت دلار در ایران، درحال حاضر نتیجه ترکیبی از خوش‌بینی سیاسی، مداخلات بانک مرکزی، کاهش تقاضای فصلی و فروکش کردن هیجانات روانی در بازار است. با این حال، باید توجه داشت که این کاهش ممکن است موقتی باشد، مگر اینکه عوامل ساختاری مانند رفع تحریم‌ها، افزایش پایدار درآمدهای ارزی، یا کنترل تورم به صورت جدی پیگیری شوند. در کوتاه‌مدت، اگر مذاکرات دیپلماتیک پیشرفت کند یا عرضه ارز توسط بانک مرکزی ادامه یابد، قیمت دلار ممکن است در محدوده ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان تثبیت شود. اما هرگونه تنش سیاسی جدید یا شکست در مذاکرات می‌تواند به بازگشت روند صعودی منجر شود. در بلندمدت، بدون اصلاحات اقتصادی عمیق، ازجمله کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، کنترل نقدینگی، و بهبود روابط بین‌المللی، کاهش پایدار قیمت دلار دشوار خواهد بود. تورم بالا و کاهش ارزش پول ملی همچنان تهدیدی برای ثبات بازار ارز هستند.
به هر حال کاهش قیمت دلار در ایران در اوایل سال ۲۰۲۵ به عوامل متعددی وابسته است. مذاکرات دیپلماتیک و کاهش تنش‌های سیاسی، مداخلات بانک مرکزی در عرضه ارز، کاهش تقاضای فصلی و فروکش کردن انتظارات تورمی و هیجان‌های روانی. این عوامل در کنار هم باعث شده‌اند که قیمت دلار دست‌کم ۱۵ درصد کاهش یابد. با این حال، پایداری این روند به پیشرفت در مذاکرات بین‌المللی، سیاست‌های اقتصادی موثر، و مدیریت انتظارات عمومی بستگی دارد. در غیاب اصلاحات ساختاری، کاهش کنونی ممکن است تنها یک نوسان موقتی باشد.
کاهش قیمت دلار معمولاً با افت تقاضا در بازارهایی مانند طلا و سکه همراه است، اما اگر بورس تهران بتواند با سیاست‌های حمایتی دولت به جذابیت بیشتری دست یابد، بخشی از نقدینگی سرگردان به جای بازار ارز به سمت بازار سرمایه هدایت خواهد شد. این اتفاق می‌تواند فشار بر بازار ارز را کاهش دهد و به تثبیت قیمت‌ها در سطوح پایین‌تر کمک کند.
