توسط : هدا احمدی، گروه سیاسی
هفدهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران با حضور دانشجویان، اساتید و مقامات فعلی و پیشین کشورمان با عنوان «آینده نظام جهانی، سیاست‌ها و الگوهای رفتار ایرانی» روز گذشته در دانشگاه تهران برگزار شد. در این همایش یک روزه چهره‌های شناخته شده‌ای چون علی لاریجانی، محمدجواد ظریف و علی‌اکبر صالحی نیز حضور داشتند. نزدیکی و خوش‌وبش‌های سه دوست قدیمی، توجه رسانه‌ها و عکاسان را به خود جلب کرده بود و یک مراسم خاص را رقم زد. بنابراین شاید بتوان گفت که بهترین لحظات این همایش متعلق به ثبت تصاویری از لاریجانی، ظریف و صالحی بود. آنها خط فکری مشترکی برای اصلاح سیاست خارجی ایران دارند و در سخنانشان بر تعامل با جهان تاکید کردند. درباره چندقطبی دیدن حرف زدند و گفتند که آنقدر مشکلات در کشور داریم که خیلی تفاوت زیادی ندارد جهان را چندقطبی ببینیم بنابراین اگر جهان را قطبی ببینیم، توقعاتی برای ما ایجاد می‌کند که تحقق پیدا نمی‌کند. لاریجانی معتقد است در جامعه ما برخی فکر می‌کنند، انقلابی بودن واژه خودبسنده‌ای است و نیاز به توجیه عقلی ندارد. ظریف می‌گوید نباید از روسیه توقعاتی داشته باشیم که بعد از آن دلسرد شویم و صالحی بر ارزیابی درست احساسی عمل نکردن تاکید دارد که متاسفانه این احساسی عمل کردن خیلی به ما ضربه زده است.
خطر تحجر از کفر بیشتر است
در این همایش علی‌لاریجانی، مشاور رهبر انقلاب و رئیس سابق مجلس با تاکید بر اینکه آنقدر مشکلات در کشور داریم که خیلی تفاوت زیادی ندارد که جهان را چندقطبی ببینیم، گفت: در جامعه ما برخی فکر می‌کنند، انقلابی بودن واژه خودبسنده ای است و نیاز به توجیه عقلی ندارد؛ حال آنکه امام و حواریون ایشان فیلسوف عقل‌گرا بودند. مرحوم شهید مطهری می‌گوید، خطر تحجر از کفر بیشتر است. بسیاری از کشورهایی که وضع بدتری از ما داشتند با به کارگیری علم به پیشرفت رسیدند.
لاریجانی ادامه داد: وظیفه اصلی حکومت رفاه و آسایش مردم همراه با رشد معنوی است. مشکل اینجاست که عده‌ای تصور می‌کنند این علوم غربی و غیردینی هستند. شهید مطهری یکی از علل پیشرفت علوم انسانی را تمسک به علوم دیگران می‌دانند. اگر امروز صحنه بین‌المللی حالت ژله‌ای پیدا کرده است باید بدانیم رشد شتابان توسعه ملی جایگاه ایران در آینده را مشخص می‌کند.
وی افزود: تکثر آراء در زمینه سیاست زیاد است و اتفاقاً خوب هم هست. اگر این خصوصیت را از کشور بگیرید تبدیل به دهکده می‌شود. تکثر آراء باعث پیشرفت می‌شود. باید به این توجه داشته باشیم که رقابت‌ها بیشتر به سمت تکنولوژی و مسائل اقتصادی رفته است. باید مواجهه ما بر مدار منافع ملی باشد. لازم است ساحت سیاسی ما هم همپای ساحت امنیتی گسترش پیدا کند. عقلا محبوب خداوند هستند؛ هرچند ممکن است مغضوب یک عده باشند. اگر عقل چنین جایگاهی دارد چرا امروز در غربت است؟ یک عده فکر می‌کنند، منافع‌شان در بی‌اعتنایی به عقل است. جدا از اینکه باید از تجربه دیگران استفاده کنیم حتی از مخالفان هم در کسب علوم باید استفاده کنیم.
به اعتقاد لاریجانی، جایگاه آمریکا از نظر تعیین‌کنندگی نظم جهانی درحال افول است اما همچنان نقش تخریب‌کنندگی دارد. بعید است اگر جنگ روسیه و اوکراین هم تمام شود، منازعه روسیه و غرب تمامی داشته باشد. گاهی سیاستمداران منطقه به صورت خصوصی به ما می‌گفتند، بخشی از کشور را در اختیار چین قرار می‌دهیم چون نمی‌توانیم کشور را تک‌قطبی اداره کنیم.
گره هسته‌ای با عقل باز می‌شود
همچنین محمدجواد ظریف در هفدهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران طی سخنانی گفت: در جهان بعد از جنگ سرد، اتفاقی که همه آن را قبول داریم این است که نظم متصلب دوقطبی پاشیده شد و نظم جدیدی جایگزین آن نشد و دوره‌ای از توهم نظم تک‌قطبی را داشتیم و آمریکا فکر می‌کرد، جنگ جهانی را برنده شده است.
به گفته ظریف: با پایان نظم دوقطبی جهان سیال شد و کنشگران جدیدی هم وارد شدند. کنشگران هوش مصنوعی لایه جدیدی را ایجاد کرده‌اند. نکته بعد این است که مراکز قدرت تکثر پیدا کرده‌اند و جا‌به‌جا شده‌اند؛ یعنی دیگر غرب نمی‌تواند برای همه تحولات جهانی تصمیم‌گیری کند. نفوذ جمهوری اسلامی از طریق ایده جمهوری اسلامی بود و مقاومت آن زمان شکل گرفت. دوستان روشنفکر ما مزیت نسبی ما را فراموش نکنند. نباید از روسیه توقعاتی داشته باشیم که بعد از آن دلسرد شویم. دوران اتحادهای دائمی به تدریج به سر آمده و اگر حمله روسیه به اوکراین نبود، ناتو با بحران هویتی مواجه بود. وفاداری‌های متضاد برای ما سوال ایجاد می‌کند چون کماکان جهان را قطبی می‌بینیم.
وزیر امور خارجه دولت‌های یازدهم و دوازدهم با تاکید بر اینکه در مذاکره مهم‌ترین کار شنیدن است، اظهار کرد: اروپا نظم و هم حقیقت را در غرب می‌بیند. حمله روسیه به اوکراین، تله‌ای بود که غرب برای روسیه گذاشت. دنیا به سمت تک‌قطبی نخواهد رفت.
وی با بیان اینکه حمایت از مقاومت یک قدرت برای جمهوری اسلامی است، افزود: یک کسی از من پرسید گره هسته‌ای با دندان باز می‌شود یا دست؟ گفتم با عقل باز می‌شود. اگر جهان را قطبی ببینیم، توقعاتی برای ما ایجاد می‌کند که تحقق پیدا نمی‌کند؛ کمااینکه توقع داشتیم، روسیه و چین قطعنامه‌های هسته‌ای علیه ما را وتو کنند و نکردند.
ایران باید حد وسط را نگه دارد
علی‌اکبر صالحی، معاون رئیس‌جمهور پیشین کشورمان در هفدهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران گفت: جمهوری اسلامی با جهان‌بینی ایجاد شده که با جهان‌بینی غرب متفاوت است نه اینکه در همه چیز اختلاف داشته باشیم اما به هر حال در بحث دموکراسی، مذهب، نگاه به حقوق بشر، اصالت بر جمع نه فرد، سکولاریسم به عنوان روش حکومت‌داری و… اختلافات قابل توجهی داریم که همین‌ها محل چالش ما با غرب است. وی ادامه داد: جهان در هم تنیده شده است و به شکل یکی دو قرن گذشته نیست و باید در سیاست‌های داخلی و خارجی بر همین اساس نگاه کنیم.
صالحی با اشاره به ویژگی استقلال سیاسی جمهوری اسلامی اظهار کرد: اینکه از این استقلال سیاسی درست استفاده می‌کنیم یا نه بحث دیگری است اما این یک واقعیت است. منظومه «مقاومت» با انقلاب ایران بسترش از ناسیونالیسم عربی به بستر اسلامی تغییر کرد و سیاست اصولی ایران در حمایت از این منظومه پابرجاست و برای آن هزینه هم می‌دهد.
وی با طرح این پرسش که الان کشوری تنها هستیم یا منزوی؟ گفت: ما نه تنها منزوی نیستیم بلکه روابط سیاسی با خیلی از کشور‌ها هم داریم. اما طبق تعریفی که در مقاله‌ای خواندم، ایران در طول تاریخ تنهایی استراتژیک داشته است. اینجا تنهایی با انزوا متفاوت است. در این مقاله گفته شده است که ایران نمی‌تواند به لحاظ ژئوپلیتیکی منزوی باشد اما در بزنگاه‌های تاریخی همواره تنها بوده است مثل جنگ تحمیلی 8 ساله.
رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی تصریح کرد: الان هم شرایط ما همین است و در این تنهایی استراتژیک هستیم و معتقدم باید واقع‌گرایانه عمل کنیم ضمن حفظ جهان‌بینی‌مان. ما باید در همه مسائل ارزیابی درست داشته باشیم و احساسی عمل نکنیم که متاسفانه این احساسی عمل کردن خیلی به ما ضربه زده است.
صالحی گفت: الان دنیا بر سه رأس مثلث استوار است؛ یک رأس آمریکا و هم‌پیمانانش است و رأس دیگر چین و رأس دیگر روسیه. آمریکا می‌خواهد هیمنه تک‌قطبی خود را حفظ کند و برای آن نظامی‌گری و اقتصاد قوی می‌خواهد. این استاد دانشگاه گفت که ایران باید حد وسط را نگه دارد چراکه گرایش و میل به سمت هر یک از این سه ضلع خطرناک است. وی با اشاره به جنگ اوکراین تاکید کرد که به هر حال روسیه در موضوع اوکراین گیر کرده است.
