توسط : بررسی ساخت یک‌ساله مدارس در مناطق محروم
گروه اجتماعی: سه روز پیش مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری بعد از حضور در جمع کارکنان و مدیران قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا در پستی در شبکه اجتماعی ایکس گفت که «با نگاه بسیجی و با مشارکت بین‌بخشی می‌توانیم در عرض یک سال، کل مدارس مناطق محروم را بسازیم. قبلاً تجربه این کار را در ساخت خانه‌های بهداشت داشته‌ایم». اظهارنظری که شباهت زیادی به وعده‌های دولت‌های گذشته ازجمله وعده ساخت ۴ میلیون مسکن طی ۴ سال دارد. آن هم در شرایطی که سال‌هاست کشور نتوانسته مشکل کمبود مدرسه را حل کند و حالا طرح وعده ساخت کل مدارس مناطق محروم آن هم طی یک سال وعده بزرگی است. مطابق با بررسی‌ها، درحال حاضر سیستم آموزشی از یک‌سو با کمبود مدارس و از سوی دیگر با تخریبی بودن حدود ۳۰ درصد مدارس فعلی روبه‌رو است که اگر تدبیری برای آن اندیشیده نشود در چند سال آینده با بحران و مشکلات زیادی مواجه خواهد شد. به اضافه اینکه، رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور هم حضور اتباع خارجی را یکی از مسائل و دلایل مربوط به کمبود مدرسه عنوان کرده و مدعی شده که «اتباع خارجی در سامانه‌های ما ثبت‌نام می‌کنند و میزان مهاجرت اتباع به واسطه اتفاقاتی که در کشور افغانستان به وجود آمد، رشد چشمگیری داشته است». براساس آمارها درحال حاضر ۷۰ هزار کلاس درس کشور نیازمند مقاوم‌سازی و ۳۰ هزار کلاس درس نیز باید تخریب و بازسازی شود؛ اقدامی که اگر همین امروز چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود، سیستم آموزش‌وپرورش با بحران کمبود مرکز آموزشی روبه‌رو خواهد شد.
نبود تناسب میان شهرک‌سازی‌ها و تعداد مدارس
با گذری به استان‌ها مشخص می‌شود که وضعیت مدارس و تعداد کلاس‌های درس اصلاً خوب نیست. با توجه به رشد جمعیت و شهرک‌سازی‌هایی که به تناسب آنها باید مدرسه هم احداث می‌شد که نشده همچنین فرسوده بودن بخشی از مراکز آموزشی که مشغول خدمات‌رسانی هستند، بنا به ماده ۱۸قانون شوراهای آموزش‌وپرورش باید برای احداث هر ۲۰۰ واحد مسکونی یک مدرسه ۱۲کلاسه ساخته شود. هر سال اعلام می‌شود، مشکل کمبود مدرسه در تمام کشور وجود دارد اما در استان‌هایی مثل تهران، البرز، قم، آذربایجان‌غربی و بخشی از استان خراسان‌رضوی که به اصطلاح مهاجرپذیر هستند، چالش کمبود مدرسه بیش از مناطق دیگر به چشم می‌خورد. اغلب مدارس دولتی در این استان‌ها حتی در صورت صحت بنا، با مشکل تراکم بیش از حد دانش‌آموز مواجه هستند و از سوی دیگر، در حوزه تجهیزات نیز با کمبود‌های فراوانی روبه‌رو هستند؛ به طوری که اغلب آنها، تنها در صورت مشارکت اولیای دانش‌آموزان می‌توانند، بخشی از این کمبودها نظیر سرویس بهداشتی و رنگ‌آمیزی تخته و میز و نیمکت و … را تعدیل کنند. رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور گفته: «هم‌اکنون ۷۰ هزار کلاس درس کشور نیازمند مقاوم‌سازی و ۳۰ هزار کلاس درس نیازمند تخریب و بازسازی است. مدارس نوساز در برابر زلزله حتی تا ۷ ریشتر مقاوم هستند و حتی در زلزله خوی مدارس به پایگاه‌های امدادی تبدیل شدند. بر همین اساس تا پایان برنامه هفتم باید ۲۰۰ مجتمع آموزشی (مدارس بزرگ) ساخته شود. از این‌رو در قالب برنامه مولدسازی، مدارس کوچک جمع‌آوری و به جای آنها مدارس بزرگ ساخته خواهد شد». حمیدرضا خان‌محمدی درباره هزینه ساخت یک کلاس درس ادامه گفته که «هزینه ساخت کلاس در مدارس مختلف متفاوت است اما به طور متوسط هزینه ساخت یک کلاس درس ۵/۱ میلیارد تومان است». این مسئول تصریح کرد: «عمر مفید مدارس به شرط نگهداری و تعمیر مناسب ۵۰ سال است». همچنین کمبود مدرسه در بسیاری از مناطق محروم ازجمله روستاهای سیستانوبلوچستان که ۵۱ درصد از جمعیت این استان را تشکیل می‌دهد، سبب می‌شود که بسیاری از کودکان و نوجوانان ترک‌تحصیل کنند. فاروق اعظمی، نماینده سیستانوبلوچستان در شورای عالی استان‌ها مدتی پیش با اشاره به اینکه سالانه ۳۰ درصد دانش‌آموزان این استان به دلیل مشکلاتی ازجمله کمبود مدرسه و هزینه‌های میلیونی سرویس مدارس مجبور به ترک‌تحصیل هستند، گفته بود که «در منطقه‌ای از سیستانوبلوچستان بررسی کردیم که ۱۲ سال پیش از ۴۵۰۰ دانش‌آموز کلاس اول ابتدایی که شروع به تحصیل کرده‌اند فقط ۵۰۰ نفر آنها توانسته‌اند دیپلم بگیرند یا وارد دانشگاه شوند. فقط در یک منطقه از استان ۴۰۰۰ نفر دانش‌آموز ترک‌تحصیل کرده‌اند که بیشتر آنها از مقطع ابتدایی به متوسطه اول بوده‌اند». به گزارش سازندگی، آمارها نشان می‌دهد ۵۴ درصد مدارس ساخته شده با مشارکت خیران است و سال گذشته ۱۶۰۰ مدرسه از تعداد ۲۹۰۰ مدرسه با مشارکت این قشر ساخته شد. کمبودها آنقدر زیاد است که با ساخت ۱۱۱۴ کلاس درس در استان خراسان‌رضوی، هزار کلاس درس در استان تهران و ۱۵۰۳ کلاس درس در استان سیستانوبلوچستان در سال گذشته هنوز هم دانش‌آموزان زیادی مجبورند یا به صورت دوشیفت، یا در کلاس‌های فرسوده با سقف‌هایی لرزان به تحصیل بپردازند.
ارتباط مستقیم ساخت مدرسه و هزینه مصالح ساختمانی!
اما محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزشی در گفت‌وگو با «سازندگی» می‌گوید که ساخت تمام مدارس مناطق محروم آن هم طی یک سال تقریباً غیرممکن است زیرا ساخت مدرسه هم تحت تاثیر شرایط حاکم بر بازار مسکن و گرانی مصالح ساختمانی است. قرار نیست با کاهگل دیگر مدرسه بسازیم! شرایط فرق کرده است. او با اشاره به هزینه ساخت یک کلاس درس در کشور، اضافه کرد: با وجود شرایط امروز جامعه و افزایش قیمت‌ها، ساخت یک کلاس درس در کشور حداقل ۵/۱ میلیارد تومان هزینه دارد. استانداردهای ساخت مدرسه با منزل مسکونی متفاوت است و مدرسه باید مکان فوق‌العاده امنی برای دانش‌آموزان و معلمان باشد. در زلزله‌ها و سیل‌های اتفاق افتاده در کشور هم مشاهده کردیم که مدارس یا پایگاه امداد و نجات شدند، یا مردم به آنجا پناه آوردند. مدارسی که در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند در برابر زلزله‌هایی با ریشترهای بالا مقاوم بودند. در زلزله اهر و هریس بسیاری از مدارس سالم ماندند. امروز برای یک مدرسه ۱۲کلاسه باید حداقل ۱۵ میلیارد تومان هزینه کنیم. این معلم بازنشسته تاکید می‌کند: به‌اضافه اینکه قسمت عمده‌ای از مدارس نیازمند مقاوم‌سازی هستند و مابقی نیاز به تخریب دارند. به اعتقاد بنده برای حل مشکل مدارس فرسوده به بیشتر از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم. از طرفی باید براساس افزایش جمعیت دانش‌آموزی هم مدارس جدید بسازیم که این میزان اعتبار پاسخگو نیست. از جهتی مدارسی که از سال‌ها قبل ساخته شده‌اند بعد از گذشت زمان، مدارس فرسوده محسوب شده و نیاز به بازسازی خواهند داشت. کار ساخت‌وساز و فعالیت عمرانی با پول ارتباط مستقیم دارد و تا وقتی اعتبار کافی نباشد، نمی‌شود کار کرد. نیک‌نژاد با اشاره به اینکه در بسیاری از مناطق اصلاً به ساخت مدرسه نیاز نیست و مردم مدارس کپری را ترجیح می‌دهند، می‌گوید: این مدارس در اقلیم و جغرافیای خاصی وجود دارند و غالباً در جنوب هرمزگان و سیستانوبلوچستان دیده می‌شوند. نکته‌ای که درباره مدارس کپری وجود دارد این است که مردم این مناطق به واسطه شرایط آب‌وهوایی، کپر را ترجیح می‌دهند. در این چند ساله مدارس متعددی ساخته شده اما مردم کپر را ترجیح می‌دهند، در نتیجه می‌توان نتیجه گرفت؛ پس ساخت مدرسه هم در تمام مناطق ایران مساله نیست! در برخی مناطق صعب‌العبور نیز با کانکس می‌شود کلاس درس احداث کرد. در این مناطق کمبود معلم بیشتر از هر چیز دیگری احساس می‌شود و به نظرم به جای وعده‌هایی که احتمالاً دور از دسترس‌اند به سراغ کارهای شدنی برویم و فعلاً تلاش کنیم، اول مهر باز کلاس‌های درس با کمبود معلم مواجه نشوند.
