توسط : فرشاد گلزاری، گروه بین الملل
طی سه روز گذشته شاهد حجم بالایی از تماس‌ها با مقامات کشورمان از سوی کشورهای منطقه و غربی بودیم که محوریت آن را باید پاسخ تهران به اسرائیل پس از حمله به کنسولگری ایران در دمشق دانست. در این راستا وزرای خارج انگلیس، آلمان، ترکیه، عربستان، قطر، عراق، امارات و استرالیا با حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان به صورت تلفنی به گفت‌وگو پرداختند. رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در مورد این سه گفت‌وگوی تلفنی در حساب کاربری خود در ایکس نوشت: «در پاسخ به تماس‌های تلفنی آنالنا بربوک وزیر امور خارجه آلمان، دیوید کامرون وزیر امور خارجه انگلیس و پنی وانگ وزیر امور خارجه استرالیا ضمن تبادل‌نظر درخصوص برخی موضوعات دوجانبه، تاکید کردم که وقتی رژیم صهیونیستی با نقض حقوق بین‌الملل و کنوانسیون‌های وین، مصونیت افراد و اماکن دیپلماتیک را نقض می‌کند و شورای امنیت نیز قادر به صدور یک بیانیه در محکومیت حمله تروریستی به سفارت ایران در دمشق نیست، دفاع مشروع با هدف تنبیه متجاوز یک ضرورت است». وی اعلام کرد که در ادامه به لزوم اعلام موضع صریح از سوی سه کشور مذکور (انگلیس، آلمان، استرالیا) در محکومیت این جنایت تروریستی رژیم اسرائیل تاکید کردم. تصریح کردم که ایران به دنبال گسترش دامنه جنگ نیست،اما بازگشت امنیت پایدار در منطقه حساس غرب آسیا به مهار رهبران جنگ‌طلب و نامتعادل رژیم صهیونیستی و توقف پایدار جنایات جنگی این رژیم علیه غزه و کرانه‌باختری مرتبط است.
همچنین به موازات این گفت‌وگوها، امیرعبداللهیان با هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه، فیصل بن‌فرحان وزیر خارجه عربستان سعودی، شیخ عبدالله بن‌زاید آل‌‌نهیان وزیر خارجه امارات متحده عربی، فواد حسین وزیر امور خارجه عراق و شیخ محمد بن‌عبدالرحمن بن‌جاسم آل‌ثانی نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر به صورت تلفنی گفت‌وگو کرد و در تمام این تماس‌ها، وی به لزوم برخورد با اقدامات مخرب اسرائیل از سوی کشورهای منطقه تاکید کرد.
در سوی دیگر، ابراهیم رئیسی هم با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه به صورت تلفنی به گفت‌وگو پرداخت. رئیسی در بخشی از سخنانش ضمن تشکر از مواضع ترکیه در محکومیت حمله جنایت‌بار رژیم صهیونیستی به کنسولگری کشورمان در سوریه با تاکید بر اینکه این جنایت بدون پاسخ نخواهد ماند، بار دیگر موثرترین عامل بازدارنده در برابر جنایات صهیونیست‌ها در غزه را قطع روابط اقتصادی و سیاسی کشورهای اسلامی با این رژیم عنوان کرد. درخصوص این تماس برخی از منابع غیررسمی اعلام کردند که اردوغان حامل پیامی از سوی ایالات‌متحده به تهران بوده که محتوای آن تاکید بر عدم تشدید تنش در منطقه بوده که البته تهران مجدداً هرگونه تشدید تنش را رد کرده اما بر حق خود برای ارائه پاسخ به اسرائیل تاکید کرده است. همچنین رئیسی در تماس تلفنی با عبداللطیف رشید، رئیس‌جمهور عراق هم به گفت‌وگو پرداخت و بر ضرورت همکاری و تلاش موثر کشورها و امت اسلامی در جهت توقف روند جنایات و کشتار رژیم صهیونیستی در غزه و فلسطین تاکید کرد.
در این راستا باید توجه داشت که در خارج از ایران هم تبادل تماس برقرار بوده که محوریت این تماس‌ها را عموماً ایالات‌متحده بر عهده داشته است. به عنوان نمونه مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین جمعه اعلام کرد که وانگ یی، وزیر امور خارجه این کشور در پاسخ به درخواست همتای آمریکایی خود برای استفاده از نفوذ خود به منظور منصرف کردن ایران از پاسخ به حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری سفارت ایران در دمشق، خواستار احترام به استقلال و حاکمیت تهران و ایفای نقش سازنده آمریکا در منطقه شده است. وزیر امور خارجه چین امروز (جمعه) در گفت‌وگویی تلفنی با آنتونی بلینکن، همتای آمریکایی خواستار ایفای نقشی «سازنده» از سوی آمریکا در منطقه غرب آسیا شد. خبرگزاری فرانسه در این خصوص نوشته است که وزیر امور خارجه چین در گفت‌وگو با آنتونی بلینکن، همتای آمریکایی خود خواستار ایفای نقشی سازنده از سوی آمریکا در منطقه غرب آسیا شده است. آسوشیتدپرس هم اعلام کرده که متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست خبری گفته است که بلینکن در چند روز اخیر با همتایان ترکیه‌ای، سعودی و اروپایی خود تماسی تلفنی برقرار کرده تا «روشن کند که تنش‌زایی به نفع هیچ کسی نیست و کشورها باید از ایران بخواهند، تنش‌زایی نکند».
آنچه با مشاهده این تماس‌ها و ماهیت آن مطرح می‌شود این است که اساساً کشورهای غربی و منطقه‌ای چه هدفی را از تماس‌های مکرر با مقامات تهران دنبال می‌کنند و آیا آنها به دنبال آن هستند که ایران را از پاسخ به اسرائیل منصرف کنند یا اینکه می‌خواهند، عمق و وسعت پاسخ ایران را تقلیل دهند. قاسم محبعلی، مدیرکل سابق خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت خارجه درخصوص این تماس‌ها به سازندگی گفت: فارغ از شکل و شمایل پیام‌ها اگر به ماهیت تماس مقامات کشورهای غربی و عربی توجه کنیم، عموماً سخنان آنها در یک راستا قلمداد می‌شود. آنها به نوعی این موضوع را مطرح می‌کنند که اگر پاسخ تهران به اسرائیل از داخل خاک ایران صورت بگیرد، این مساله ممکن است با واکنش ایالات‌متحده و اسرائیل در داخل خاک ایران مواجه شود و اگر غیر از این باشد، پاسخ آنها هم در خارج از ایران خواهد بود. بر این اساس در کل دو نکته را می‌توان از ردوبدل شدن پیام‌ها استخراج کرد؛ نخست اینکه از ایران می‌خواهند که خویشتن‌داری کند و واکنش نشان ندهد دوم اینکه اگر قرار باشد از داخل خاک ایران به اسرائیل پاسخ داده شود، همان‌گونه که رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده و سایر مقامات آن گفته‌اند، واشنگتن مصمم است در کنار اسرائیل بایستد. به نوعی روح پیام‌ها و دلیل تماس با تهران این بوده که آنها نمی‌خواهند یک جنگ همه‌جانبه به راه بیفتد و اگر ایران می‌خواهد اقدامی انجام دهد باید عواقب آن را هم در نظر داشته باشد.
وی می‌گوید: در مورد اخباری که در روزهای گذشته به‌خصوص به نقل از رسانه‌های خارجی منتشر شده باید توجه داشت که آنها به نقل از وزیر خارجه کشورمان اعلام کرده‌اند که تهران خواستار گسترش جنگ نیست و اگر قرار باشد ایران واکنشی نشان دهد، گسترده نخواهد بود. نامه سفیر ایران در سازمان ملل هم که گفته بودند اگر شورای امنیت طرف متجاوز را محکوم و مجازات می‌کرد هم تا حد زیادی همین مفهوم را دارد. این در حالی است که کشورهای غربی با تکیه بر اطلاعات ماهواره‌های خود اعلام کرده‌اند که هم ایران و هم اسرائیل، نیروهای نظامی خود را در آماده‌باش کامل قرار داده‌اند. در این میان به‌رغم افزایش جزئی قیمت نفت، واکنش جامعه بین‌المللی و اقتصاد بین‌الملل نشان می‌دهد که آنها چندان نگران واکنش ایران نیستند.
محبعلی عنوان می‌کند، اینکه چرا حجم تماس‌ها با تهران به یک‌باره افزایش پیدا کرد، نشان می‌دهد که عملاً غرب به دنبال آن است که هیچ پاسخی از سوی ایران به اسرائیل داده نشود؛ چراکه تمام این کشورها به‌جز روسیه که بازی متفاوتی را ارائه می‌دهد، حامی اسرائیل هستند و خواهان آن نیستند که پاسخ به اسرائیل مستقیماً از خاک ایران باشد. توجه داشته باشید که کشورهای عربی هم به همین دلیل با ایران و وزیر خارجه کشورمان تماس گرفته‌اند. این کشورها هم خواهان تشدید درگیری در منطقه نیستند. توجه داشته باشید که برخی از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در پشت صحنه از تنش میان ایران و اسرائیل شادمان هستند و سود می‌برند اما آنها از اینکه یک جنگ مستقیم میان تهران و تل‌آویو رخ دهد، ترس دارند و نگران این موضوع هستند.
سفیر پیشین کشورمان در یونان و مالزی می‌گوید: فارغ از هرگونه تصمیم نظامی در مورد مسائل سیاسی باید بگویم که سیاست ایران دچار یک وضعیت پارادوکسیکال شده است. شعارها و سیاست‌ها اعلان یک وضعیت پارادوکس را به خود گرفته است. اگر ایران کنار بایستد با سیاست‌های اعلانی در تضاد است و اگر هم اقدامی انجام شود، وارد یک درگیری بزرگ می‌شود و انتخاب میان این دو گزینه بسیار مشکل است. همان‌گونه که عراق با هرگونه پاسخ به آمریکا از داخل خاک کشورشان به نوعی مخالفت کردند، سوری‌ها هم مخالف پاسخ به اسرائیل از خاک خود هستند و علاوه بر آن روس‌ها هم که در سوریه حضور دارند، تمایل به وقوع این اقدام از خاک سوریه نخواهند داشت. در نهایت بحث یمن در این میان مطرح می‌شود که یمنی‌ها هم در این چند ماه اقدامات خود را انجام داده‌اند و ادامه دارد. در داخل غزه هم وضعیت به گونه‌ای است که در نهایت می‌توانند، پاسخ اسرائیل به صورت متقابل و در ابعاد مشخص را ارائه کنند که البته بحث بازسازی توان حماس هم مطرح است. لذا تنها پاسخ از خاک ایران است که در مورد آن هم پارادوکس‌هایی وجود دارد یا باید تصمیم به جنگ بگیرد و وارد جنگ شود یا اینکه سیاست‌ها را تغییر دهد؛ چراکه فکر می‌کنم سیاست نه جنگ، نه صلح هم دیگر کاربرد ندارد. باید درک کرد که اسرائیل به شدت علاقه‌مند است که ایران را وارد درگیری کند و حتی اگر ایران هم کاری نکند، آنها اقدامات خود را انجام می‌دهند.
محبعلی با اشاره به سخنان وزیر خارجه کشورمان درخصوص اینکه در صورت توقف جنگ غزه، ایران از پاسخ خود به اسرائیل منصرف می‌شود، گفت: پاسخ این موضوع را باید در مذاکرات میان حماس و اسرائیل جست‌وجو کرد. واقعیت این است که حماس و اسرائیل بر این عقیده هستند که پذیرش پیشنهادهای طرف مقابل به منزله پذیرش شکست است. اسرائیل در این دور از حملات به گونه‌ای وانمود کردند که اسرای اسرائیلی که در اختیار حماس هستند برای آنها دیگر اهمیت ندارند. در گذشته این روند به گونه‌ای بود که اگر یک اسرائیلی اسیر می‌شد، تل‌آویو بحث تبادل را مطرح می‌کرد اما حالا اسرائیل این سیاست را پیش گرفته که اگر مابقی اسرا هم کشته شوند چندان تاثیر روانی بالاتری نخواهد داشت. درست است که در داخل اسرائیل فشار خانواده اسرا بر نتانیاهو و کابینه وی بسیار بالا رفته اما مقامات اسرائیل این موضوع را بی‌اهمیت جلوه می‌دهند. اسرائیل می‌خواهد با این اقدام آتش‌بس در غزه را به حضور حماس در این منطقه گره بزند و بگوید تا زمانی که حماس در غزه حضور دارد، هیچ آتش‌بسی ممکن نخواهد بود تا شرایط جدید پدید آید. البته در این خصوص اختلاف‌نظرهای زیادی میان اسرائیل با آمریکا و اسرائیل و اعراب وجود دارد. اسرائیل نمی‌خواهد حاکمیت فلسطینی را بر غزه بپذیرد و در مقابل ایالات‌متحده هم خواهان یک حاکمیت غیرنظامی و غیرسیاسی است و اعراب هم به دنبال مدلی از دولت خودگردان هستند تا غزه را اداره کنند که البته بر سر تمام این موضوعات هم اختلاف‌نظر وجود دارد. به همین دلیل اگر حماس به خواسته اسرائیل تن دهد و اسرای آنها را آزاد کند، هیچ ابزاری در دست نخواهد داشت و در مقابل اسرائیل هم می‌خواهد، آزادی اسرای خود و سرنوشت حماس را به یکدیگر گره بزند تا آنچه که از طریق عملیات نظامی برای آنها پرهزینه‌تر است را از راه سیاسی به دست بیاورند. در این راستا اسرائیل از پرونده حمله به رفح به عنوان یک ابزار فشار استفاده کرده و اعلام می‌کند که اگر به توافق با حماس دست پیدا کردیم به رفح حمله نخواهیم کرد اما اگر به توافق نرسیم به رفح حمله خواهیم کرد.
